1. Οι αιτούντες, κατά την εφαρμογή των διατάξεων των Κεφαλαίων Γ’ και Δ’ έχουν τα ακόλουθα δικαιώματα:
α. Ενημερώνονται, σε γλώσσα την οποία κατανοούν, για τη διαδικασία που ακολουθείται, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους, για το καθήκον εχεμύθειας των αρχών και το γεγονός ότι οι πληροφορίες που παρέχουν στις αρχές κατά τη διάρκεια της εξέτασης της αίτησής τους δεν θα αποκαλυφθούν στους φερόμενους ως φορείς δίωξης ή σοβαρής βλάβης, για τις συνέπειες της μη συμμόρφωσης προς τις υποχρεώσεις τους και της μη συνεργασίας με τις αρχές, καθώς και για τις συνέπειες της ρητής ή σιωπηρής ανάκλησης της αίτησής τους. Επίσης, ενημερώνονται για τις προθεσμίες και τα μέσα που έχουν στη διάθεσή τους, ώστε να συμμορφωθούν με την υποχρέωση υποβολής των στοιχείων που απαιτούνται για την τεκμηρίωση της αίτησής τους. Οι πληροφορίες τους παρέχονται εγκαίρως ώστε να ασκήσουν τα δικαιώματά τους και να συμμορφωθούν με τις υποχρεώσεις που περιγράφονται στο άρθρο 9. Οι πληροφορίες αυτές δύναται να παρέχονται και τηλεφωνικά ή με αυτοματοποιημένο τρόπο.
β. Τους παρέχονται υπηρεσίες διερμηνέα για να υποβάλουν την αίτησή τους και να εκθέσουν την υπόθεσή τους στις αρμόδιες Αρχές Παραλαβής, για τη διεξαγωγή συνέντευξης ή προφορικής ακρόασης, καθώς και σε όλα τα στάδια της διαδικασίας σε α΄ και β΄ βαθμό, εφόσον δεν μπορεί να εξασφαλισθεί η αναγκαία επικοινωνία χωρίς αυτόν. Η δαπάνη της διερμηνείας βαρύνει το Δημόσιο. Η παροχή υπηρεσιών διερμηνείας, όπου αυτή απαιτείται κατά τη διάρκεια της διαδικασίας εξέτασης της αίτησης διεθνούς προστασίας δύναται να παρέχεται και εξ αποστάσεως με τη χρήση κατάλληλων τεχνικών μέσων επικοινωνίας, σε περίπτωση που η φυσική παρουσία διερμηνέα δεν είναι πρόσφορη. Οι αρμόδιες αρχές απόφασης μεριμνούν ώστε να λαμβάνουν γνώση του περιεχομένου ξενόγλωσσων εγγράφων που τυχόν κατατίθενται ενώπιόν τους, ακόμη και αν αυτά δεν προσκομίζονται σε επίσημη μετάφραση.
γ. Μπορούν να επικοινωνούν με την Ύπατη Αρμοστεία του Ο.Η.Ε. για τους Πρόσφυγες ή με κάθε άλλη οργάνωση που παρέχει νομική, ιατρική και ψυχολογική συνδρομή.
δ. i) Εφοδιάζονται ατελώς από την αρμόδια Αρχή Παραλαβής, αμέσως μετά την ολοκλήρωση των διαδικασιών υποβολής της αίτησης, με το δελτίο αιτούντος διεθνή προστασία, το οποίο φέρει τη φωτογραφία τους.
ii) Το δελτίο αιτούντος διεθνή προστασία αποτελεί προσωρινό τίτλο, δεν θεμελιώνει δικαίωμα για έκδοση άδειας διαμονής, διασφαλίζει την απόλαυση των δικαιωμάτων των αιτούντων όπου αυτά προβλέπονται από τις κείμενες διατάξεις, εξασφαλίζει τις απαραίτητες αναγκαίες συναλλαγές κατά το χρόνο ισχύος του και τους επιτρέπει την παραμονή στην ελληνική επικράτεια.
iii) Στο δελτίο μπορεί να αναφέρεται περιορισμός της κυκλοφορίας των αιτούντων σε τμήμα της ελληνικής επικράτειας, μετά από απόφαση του Διευθυντή της Υπηρεσίας Ασύλου.
iv) Το δελτίο έχει διάρκεια ισχύος μέχρι 6 μήνες και ανανεώνεται έως την ολοκλήρωση της διοικητικής διαδικασίας εξέτασης της αίτησης διεθνούς προστασίας.
v) Με απόφαση του Διευθυντή της Υπηρεσίας Ασύλου μπορεί να τροποποιείται η διάρκεια ισχύος των δελτίων αιτούντων από συγκεκριμένη χώρα καταγωγής, εφόσον το ποσοστό χορήγησης διεθνούς προστασίας σε αιτούντες από τη συγκεκριμένη χώρα, σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι χαμηλότερο του εικοσιπέντε τοις εκατό (25%) και σε συνδυασμό με την αναμενόμενη διάρκεια έκδοσης απόφασης σε α΄ βαθμό.
vi) Με απόφαση Προϊσταμένου της αρμόδιας αρχής παραλαβής δύναται να περιορίζεται η διάρκεια ισχύος του δελτίου συγκεκριμένου αιτούντος, ιδίως σε περίπτωση αναβολής της προγραμματισμένης προσωπικής συνέντευξης, απώλειας δελτίου, όταν επίκειται άμεση η επίδοση απόφασης ή όταν εκκρεμεί μεταφορά στο πλαίσιο εφαρμογής του Κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 604/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου.
vii) Το δελτίο αιτούντος διεθνή προστασία παραδίδεται υποχρεωτικά από τον αιτούντα στην αρμόδια Αρχή Παραλαβής κατά την επίδοση σε αυτόν απορριπτικής απόφασης επί της αίτησής του και παύει αυτοδικαίως να ισχύει. Στην περίπτωση που ο αιτών κρατείται ή παραμένει σε εγκαταστάσεις Πρώτης Υποδοχής ή εφόσον η αίτηση διεθνούς προστασίας έχει υποβληθεί σύμφωνα με το άρθρο 24, το δελτίο αιτούντος διεθνή προστασία χορηγείται μετά την άρση της κράτησης, ή το πέρας παραμονής σε εγκαταστάσεις Πρώτης Υποδοχής ή αφού επιτραπεί η είσοδος στο έδαφος της χώρας σύμφωνα με το άρθρο 24 παράγραφος 2. Αν κατά την της άρση της κράτησης ο αιτών δεν εφοδιαστεί με δελτίο, παραπέμπεται εγγράφως στην αρμόδια Αρχή Παραλαβής, ενώπιον της οποίας οφείλει να παρουσιασθεί εντός δέκα (10) ημερών για να δηλώσει τα στοιχεία επικοινωνίας του και να του χορηγηθεί δελτίο. Το έγγραφο παραπομπής φέρει τα στοιχεία του αιτούντος και φωτογραφία του. Οι αρμόδιες αρχές για την κράτηση του αιτούντος ή οι αρμόδιες υπηρεσίες Πρώτης Υποδοχής επιδίδουν στον αιτούντα το έγγραφο παραπομπής του. Η επίδοση διενεργείται από διερμηνέα, σε γλώσσα που ο αιτών κατανοεί, μνεία δε του γεγονότος αυτού γίνεται στη σχετική έκθεση επίδοσης
ε. Ενημερώνονται σχετικά με το αποτέλεσμα της απόφασης επί της αίτησης διεθνούς προστασίας σε γλώσσα που κατανοούν, καθώς και για τη δυνατότητα προσβολής της απορριπτικής απόφασης και της σχετικής προθεσμίας. Η απόφαση επί της αίτησης διεθνούς προστασίας εκδίδεται και επιδίδεται στον αιτούντα το ταχύτερο δυνατόν, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 7. Σε περίπτωση που ο αιτών αναγνωρίζεται ως πρόσφυγας, γνωστοποιούνται στοιχεία από το διοικητικό φάκελο και χορηγούνται αντίγραφα μόνο εφόσον ο αιτών αποδείξει ειδικό έννομο συμφέρον.
στ. Έχουν πρόσβαση, οι ίδιοι ή διά των συμβούλων τους, σε πληροφορίες που παρέχουν εμπειρογνώμονες επί ειδικών ζητημάτων, όπως ιατρικών, πολιτισμικών, θρησκευτικών, γλωσσολογικών ή ζητημάτων που άπτονται ιδίως των ανηλίκων ή του φύλου.
2. Καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας εξέτασης της αίτησης διεθνούς προστασίας, οι αρμόδιες κατά το νόμο αρχές αναγνωρίζουν και θεωρούν το γνήσιο της υπογραφής αιτούντων με την επίδειξη του δελτίου. Στις περιπτώσεις κράτησης, παραμονής σε Περιφερειακές Υπηρεσίες Πρώτης Υποδοχής ή κατά τη διαδικασία του άρθρου 24, οι αρμόδιες κατά τον νόμ
Θεωρούμε ότι η υποχρέωση απόδειξης έννομου συμφέροντος από την πλευρά του αναγνωρισμένου πρόσφυγα, ως προϋπόθεση για τη λήψη αντιγράφων από το διοικητικό φάκελό του, εισάγει διάκριση σε βάρος της συγκεκριμένης κατηγορίας προσώπων εξαιτίας του νομικού καθεστώτος τους. Έρχεται δε σε ευθεία αντίθεση με το θεμελιώδες δικαίωμα κάθε ενδιαφερόμενου προσώπου να λαμβανει αντίγραφα από τον φάκελό του, σύμφωνα με το άρθρο 1 του Π.Δ. 28/2015. Προτείνουμε την απαλοιφή του συγκεκριμένου εδαφίου, ή εναλλακτικά, την τροποποίησή του ως εξής: » Σε περίπτωση που ο αιτών αναγνωρίζεται ως πρόσφυγας, γνωστοποιούνται στοιχεία από το διοικητικό φάκελο και χορηγούνται αντίγραφα έπειτα από γραπτή αίτηση του αιτούντος».
Δεν είναι δικαιοπολιτικά ορθό ο αναγνωρισμένος πρόσφυγας να έχει περιορισμένη πρόσβαση στον φάκελό του και να χρειάζεται η απόδειξη ειδικού έννομου συμφέροντος. Εισάγεται εδώ αδικαιολόγητη διάκριση σε βάρος των αναγνωρισμενων προσφύγων σε σχέση με τις γενικές διατάξεις του νόμου για πρόσβαση πολιτών σε δημόσια έγγραφα (π.δ. 28/2015). Προτείνω τη διαγραφή του τελευταίου εδαφίου της παραγράφου ε του άρθρου αυτού και την πρόβλεψη ειδικού έννομου συμφέροντος μόνο αν πρόκειται για έγγραφα του φακέλου του αιτούντος άσυλο που αφορούν εθνική ασφάλεια,άμυνα,δημόσια τάξη, εξωτερική πολιτική ή ασφάλεια πληροφοριακών συστημάτων (βλέπετε και άρθρο 7 του π.δ. 28/2015)