Υπουργείο Εσωτερικών

5.1. Εντοπισμός κρίσιμων φορέων της Διοίκησης για την εφαρμογή της πολιτικής των ανοικτών δεδομένων

Η εμπειρία και η ανάλυση των αποτελεσμάτων από την εφαρμογή του Ν. 4305/2014, τόσο σε ποσοτικό όσο και σε ποιοτικό επίπεδο φέρνει στην επιφάνεια κρίσιμα πεδία, όπου η περαιτέρω ενεργοποίηση και εντατικοποίηση των σχετικών ενεργειών θα οδηγήσει σε βελτιστοποίηση της διάχυσης της πολιτικής της ανοικτής διάθεσης.
Ως προτεραιότητα τίθεται η πλήρης εφαρμογή της πολιτικής ανοικτής διάθεσης σε στοχευμένους φορείς της δημόσιας διοίκησης οι οποίοι είτε δεν έχουν ενεργοποιηθεί είτε δεν έχουν ολοκληρώσει τη διαδικασία έκδοσης απόφασης του άρθρου 10 του Ν. 4305/2014. Λόγω του ειδικού βάρους και του επιτελικού ρόλου τους, κρίνεται ότι μεγάλη σημασία θα πρέπει να αποδοθεί στην ενεργοποίηση:
Α) των Υπουργείων: Τα Υπουργεία, λόγω της αποστολής τους, διαθέτουν ένα σημαντικό πλούτο εγγράφων, πληροφοριών και δεδομένων, ιδίως οικονομικού, επιχειρηματικού και κοινωνικού περιεχομένου, επί τη βάση των οποίων δύναται να αναπτυχθούν εφαρμογές υψηλής προστιθέμενης αξίας. Παράλληλα, τα Υπουργεία δύνανται να διαδραματίσουν ουσιώδη ρόλο στην ενεργοποίηση και την υποκίνηση των εποπτευόμενων φορέων τους για την εφαρμογή της πολιτικής ανοικτής διάθεσης, κινητοποιώντας και συντονίζοντας την πολιτική ανοικτών δεδομένων. Δεδομένου ότι υπάρχει μικρός αριθμός ανταπόκρισης από τα Υπουργεία, καθίσταται αναγκαία η περαιτέρω συμμετοχή τους, και για λόγους διατήρησης/μη διακοπής της δυναμικής η οποία έχει αναπτυχθεί.
Β) των Ανεξάρτητων Αρχών: Σημαντικός αριθμός ανεξάρτητων αρχών, τόσο συνταγματικά όσο και νομοθετικά κατοχυρωμένων, έχουν ενεργοποιηθεί, εκδίδοντας απόφαση περιγραφής του άρθρου 10 του Ν. 4305/2014 και αναρτώντας σύνολα εγγράφων, πληροφοριών και δεδομένων στο data.gov.gr. Λαμβάνοντας υπόψη το ειδικό βάρος των συνόλων εγγράφων, πληροφοριών και δεδομένων που έχουν στη διάθεση τους οι ανεξάρτητες αρχές, λόγω της ειδικής αποστολής που έχουν επωμιστεί, κρίνεται αναγκαία η ενεργοποίηση του συνόλου των ανεξάρτητων αρχών καθώς και ο εμπλουτισμός των δεδομένων τους που αναρτώνται στο data.gov.gr
Γ) Των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης: Στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους, οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης πρώτου και δευτέρου βαθμού διαθέτουν πλούτο δεδομένων. Η ανοικτή διάθεση τους κρίνεται σημαντική, καθώς μπορεί να αποτελέσει βάση για την ανάπτυξη εφαρμογών προς όφελος του πολίτη αλλά και λόγω της εγγύτητας των εν λόγω σχηματισμών, κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων τους, στις τοπικές κοινωνίες. Σε επίπεδο περιφερειών, το πρόσφατο χρονικό διάστημα εντάθηκε η ενεργοποίηση τους, με την έκδοση αποφάσεων περιγραφής σε σημαντικό αριθμό εξ αυτών, ωστόσο το σύνολο των περιφερειών οφείλει να εφαρμόσει την πολιτική ανοικτής διάθεσης.
Ωστόσο, σημαντικό έλλειμμα εμφανίζεται στην ανταπόκριση των Δήμων, καθώς ένα πολύ μικρό ποσοστό επί του γενικού συνόλου έχει ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του Ν. 4305/2014. Καθώς η συμμετοχή και η ενεργοποίηση των δήμων με μεγάλο πληθυσμό συνιστά βασικό δείκτη αξιολόγησης για την ουσιαστική εφαρμογή της πολιτικής των ανοικτών δεδομένων από διεθνείς φορείς, ως στόχος τίθεται η περαιτέρω υποκίνηση και ανταπόκρισή τους.
Συνεχίζοντας, σημαντικό κριτήριο για την περαιτέρω συμμετοχή φορέων αποτελεί το είδος των δεδομένων τα οποία έχουν στη διάθεσή τους. Ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται σε φορείς της δημόσιας διοίκησης, οι οποίοι ασχέτως της νομικής τους μορφής, έχουν στη διάθεσή τους δεδομένα τα οποία εντάσσονται σε κατηγορίες υψηλής αξίας, όπως αυτά αναγνωρίζονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο, και ιδίως στις ακόλουθες πέντε θεματικές κατηγορίες συνόλων δεδομένων, οι οποίες παρουσιάζουν την υψηλότερη ζήτηση για περαιτέρω χρήση (Κατευθυντήριες Γραμμές – ΕΕ C240/5 ), όπως Γεωχωρικά δεδομένα, Γεωσκόπηση και περιβάλλον, Συγκοινωνιακά δεδομένα, Στατιστικά στοιχεία (Εθνικά, περιφερειακά και τοπικά στατιστικά δεδομένα με βασικούς δημογραφικούς και οικονομικούς δείκτες), Επιχειρήσεις και άλλα σύνολα δεδομένων μπορούν να θεωρηθούν ως «βασικά» ή «υψηλής αξίας» δεδομένα, ανάλογα με τις περιστάσεις (συνάφεια με στρατηγικούς στόχους, εξελίξεις της αγοράς, κοινωνικές τάσεις κ.λ.π.). Στην τελευταία περίπτωση, ιδίως στην ελληνική πραγματικότητα, άλλα, υψηλής αξίας δεδομένα θα μπορούσαν να αντληθούν ιδίως από την υγεία, την εργασία, την κοινωνική πολιτική, την παιδεία και άλλα πεδία.
Οι ανωτέρω φορείς αποτελούν το κοινό-στόχο για τις ενέργειες υποκίνησης οι οποίες σχεδιάζονται και αναμένονται να τεθούν σε εφαρμογή εντός του επόμενου έτους, με επίκεντρο την περαιτέρω ενεργοποίηση και συμμετοχή τους. Ειδικότερα, μία τέτοιου είδους ενέργεια είναι, ενδεικτικά, η δρομολόγηση νεώτερης στοχευμένης επικοινωνίας με τους φορείς, μέσω εγκύκλιων οδηγιών, συσκέψεων και τηλεδιασκέψεων. Ιδίως σε περίπτωση φορέων, και ιδίως οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, οι οποίοι βρίσκονται εκτός Αττικής, η διοργάνωση τηλεδιασκέψεων αποδεικνύεται ιδιαίτερα επιτυχής στην έγκαιρη παροχή διευκρινήσεων και επίλυση ειδικότερων ζητημάτων, επιταχύνοντας την εφαρμογή της πολιτικής ανοικτής διάθεσης από τους φορείς.
Παράλληλα, πέρα από την υποκίνηση συγκεκριμένων φορέων για την εφαρμογή της πολιτικής των ανοικτών δεδομένων, μέσω της εφαρμογής του Ν. 4305/2014, εξαιρετικά κρίσιμη κρίνεται η ενδυνάμωση της περαιτέρω χρήσης, μέσω της καλλιέργειας και εγκαθίδρυσης μιας κουλτούρας προσανατολισμένης στα ανοικτά δεδομένα. Εφαρμόζοντας τη, νομοθετικά κατοχυρωμένη, αρχή της εξ ορισμού ανοικτής διάθεσης, οι φορείς της ελληνικής δημόσιας διοίκησης καλούνται να παρακινήσουν με κάθε δυνατό τρόπο το «άνοιγμα» των δεδομένων, σε κάθε περίπτωση υπό την επιφύλαξη της προστασίας των προσωπικών δεδομένων και λοιπών περιορισμών. Παράλληλα, η ενεργός ενθάρρυνση της περαιτέρω χρήσης των δεδομένων συνιστά αναγκαία προϋπόθεση για την άντληση των κύριων ωφελειών της πολιτικής της ανοικτής διάθεσης, μέσα από την επανάχρηση των δεδομένων από τον ιδιωτικό τομέα και την ανάπτυξη καινοτόμων εφαρμογών και υπηρεσιών.
Ο προσανατολισμός της κουλτούρας προς την ανοικτή διοίκηση και διακυβέρνηση δύνανται να ενισχυθεί μέσω συγκεκριμένων ενεργειών, όπως, μεταξύ άλλων, η πρόβλεψη του ν. 4305/2014 όπου στο άρθρο 12 προβλέπεται η καθιέρωση Βραβείων Αριστείας για τους δημόσιους φορείς. Μέσω της θεσμοθέτησης της συγκεκριμένης διαδικασίας, βραβεύονται φορείς οι οποίοι έχουν εφαρμόσει αποτελεσματικές, καινοτόμες και πρωτοπόρες διαδικασίες ανοικτής διάθεσης και περαιτέρω χρήσης της δημόσιας πληροφορίας. Μέσω του συναγωνισμού των φορέων αναδεικνύονται καλές πρακτικές, οι οποίες μπορούν να αξιοποιηθούν ως παραδείγματα προς διάχυση στο σύνολο του δημόσιου τομέα.
Προς την κατεύθυνση της εγκαθίδρυσης μίας κουλτούρας προσανατολισμένης στα ανοικτά δεδομένα, σχεδιάζεται και η διοργάνωση συμπληρωματικών εκπαιδευτικών ημερίδων με τους φορείς της δημόσιας διοίκησης, για την παρουσίαση των βασικών θεμάτων της εφαρμογής του Ν. 4305/2014, των επιχειρησιακών διαστάσεων της πολιτικής των ανοικτών δεδομένων, την παρουσίαση καλών πρακτικών και την επίλυση κάθε σχετικού ζητήματος που έχει ανακύψει κατά την εφαρμογή της πολιτικής.

5.2. Διάσταση υποδομών

Ο υφιστάμενος διαδικτυακός τόπος www.data.gov.gr υλοποιήθηκε σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, από στελέχη του τμήματος Διαφάνειας, Ανοικτής Διακυβέρνησης και Καινοτομίας της Διεύθυνσης Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης του Υπουργείου Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης με σκοπό την άμεση κάλυψη των απαιτήσεων της σχετικής νομοθεσίας, χωρίς όμως να μπορεί να υποστηρίξει τεχνολογικά την πλήρη εφαρμογή της στο σύνολο του δημοσίου τομέα και την αναμενόμενη μελλοντική ζήτηση χρήσης των διαθέσιμων ανοικτών δεδομένων.
Η υλοποίησή του βασίζεται σε ανοικτό λογισμικό και συγκεκριμένα το CKAN το οποίο έχει επιλεγεί και από άλλες ευρωπαϊκές χώρες για την υλοποίηση εθνικών πυλών ανοικτών δεδομένων, φιλοξενείται σε έναν εικονικό εξυπηρετητή που προσφέρει το Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης και υποστηρίζεται επιχειρησιακά και τεχνικά από στελέχη του τμήματος Διαφάνειας, Ανοικτής Διακυβέρνησης και Καινοτομίας. Οι βασικές συνιστώσες του λογισμικού που χρησιμοποιείται είναι: ΛΣ Ubuntu 14.04.2 LTS, Πλατφόρμα ανάπτυξης: Python / CKAN, Βάση Μεταδεδομένων: postgress, Web Server: Apache, Search Server: Apache Sοlr.
Αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε πιλοτική λειτουργία μετά τον πρόσφατο ανασχεδιασμό του, που έγινε με στόχο να καλυφθούν οι ακόλουθες απαιτήσεις:
 Ανάρτηση από τους ίδιους τους φορείς. Το νέο site επιτρέπει τη δημιουργία και επεξεργασία συνόλων δεδομένων από τους ίδιους τους φορείς , σε αντίθεση με το παλαιότερο όπου η ανάρτηση/επεξεργασία γινόταν σε κεντρικό επίπεδο.
 Καλύτεροι χρόνοι απόκρισης του site. Οι προηγούμενες υποδομές συχνά υπερφορτώνονται με αποτέλεσμα το site να καθίσταται μη λειτουργικό.
 Νέα αρχιτεκτονική δύο επιπέδων. Η προϋπάρχουσα αρχιτεκτονική ενός επιπέδου (κώδικας, Webserver, Βάσεις δεδομένων στο ίδιο μηχάνημα) δεν εξασφάλιζε διαθεσιμότητα του site σε περιπτώσεις αυξημένης επισκεψιμότητας, δημιουργούσε θέματα ασφάλειας και δύσκολης διαχείρισης βλαβών και προβλημάτων.
 Καλύτερο σύστημα API, συμβατό με το ευρωπαϊκό portal publicdata.eu
Οι βασικές λειτουργίες που υποστηρίζονται αυτή τη στιγμή είναι:
• Δημιουργία και διαχείριση φορέων
• Δημιουργία και διαχείριση χρηστών
• Δημιουργία/Επεξεργασία Συνόλων δεδομένων από τους χρήστες του φορέα
• Δημιουργία/Επεξεργασία Πόρων (αρχείων) κάτω από κάθε σύνολο δεδομένων
• Διασύνδεση μέσω συστήματος API για άντληση και δημιουργία συνόλων δεδομένων
• Δυνατότητα δημιουργίας και προβολής «Σχετικών Στοιχείων» που σχετίζονται με κάθε σύνολο δεδομένων.
• Σύστημα Αναφορών – Στατιστικών
• Σύστημα δημιουργίας Στατικού Περιεχομένου
• Σύστημα υποβολής αιτημάτων για διάθεση νέων συνόλων δεδομένων
Αυτή τη στιγμή (5.2.2016) είναι καταχωρημένοι εβδομήντα (70) φορείς και οκτακόσια επτά (847) σύνολα δεδομένων, τα οποία ομαδοποιούνται ανάλογα με το είδος της πληροφορίας που περιέχουν σε εννέα (9) ομάδες (Δημόσια Διοίκηση, Εκλογές, Εργασία, Στατιστικά Στοιχεία, Μεταφορές, Οικονομία/Επιχειρήσεις, Γεωχωρικά/Γεωσκόπηση και Περιβάλλον, Τεχνολογία και Υγεία).
Η πλειοψηφία του δημόσιου τομέα δεν έχει ανταποκριθεί στην ανάρτηση ανοικτών δεδομένων, καθώς βρίσκεται ακόμη στο στάδιο προσδιορισμού των δεδομένων αυτών ανά φορέα και έκδοσης των προβλεπόμενων αποφάσεων, σύμφωνα με τις οποίες στη συνέχεια θα αναρτηθούν τα δεδομένα στο data.gov.gr. Έχουν εκδοθεί έως σήμερα (5.2.2016) εξήντα επτά (67) αποφάσεις ανοικτής διάθεσης δεδομένων βάσει των οποίων στοχεύεται ο αριθμός των αναρτηθέντων στο portal datasets να υπερβεί τα χίλια (1000) τις ερχόμενες εβδομάδες.
Κάθε φορέας είναι υπεύθυνος για τα ανοικτά δεδομένα που διαθέτει στο data.gov.gr και την επικαιροποίησή τους. Για το σκοπό αυτό, κάθε φορέας επέλεξε συγκεκριμένο στέλεχός του, ως υπεύθυνο διαχειριστή που ενεργεί για λογαριασμό του στο site, ο οποίος μπορεί να ορίσει επιπλέον χρήστες, με το ρόλο του συντάκτη, για να αναρτούν και να ενημερώνουν δεδομένα του φορέα. Ήδη η συγκεκριμένη δομή διαχειριστών έχει αρχίσει να σχηματίζεται και έχουν λάβει τους κωδικούς τους οι περισσότεροι από τους φορείς που έχουν εκδώσει απόφαση διάθεσης, ώστε να εισάγουν και να επικαιροποιούν τα ανοικτά δεδομένα τους .
Το www.data.gov.gr καλύπτει τις υφιστάμενες ανάγκες για τη συγκέντρωση και δημοσιοποίηση των ανοικτών συνόλων δεδομένων του δημοσίου που έχουν συγκεντρωθεί αλλά η πλήρης λειτουργικότητα της Κεντρικής Πύλης για τα ανοικτά δεδομένα έχει σχεδιαστεί και θα υλοποιηθεί μέσω του έργου «Κεντρικές Υπολογιστικές Υποδομές της ΚτΠ ΑΕ – Κόμβος G-Cloud της ΓΓΠΣ». Το εν λόγω έργο βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη και στο πλαίσιο αυτού έχει προβλεφθεί η δημιουργία Πλατφόρμας Διαχείρισης, Αναζήτησης και Διάθεσης Ανοικτών Δεδομένων (Open data platform), στην οποία θα συλλέγονται αυτοματοποιημένα ανοικτά δεδομένα που προκύπτουν από Πληροφοριακά Συστήματα, αλλά θα μπορούν να εισαχθούν και με μη αυτόματη διαδικασία, ανοικτά δεδομένα από κάθε φορέα της Δημόσιας Διοίκησης. Το έργο αυτό θα είναι σύμφωνο με το Πλαίσιο Διαλειτουργικότητας & Υπηρεσιών Ηλεκτρονικών Συναλλαγών (ΠΔ&ΥΗΣ) και τη φιλοσοφία ανοικτού λογισμικού, περιλαμβάνει υλικό και λογισμικό, ακολουθεί αυστηρά πρότυπα ασφάλειας και καλύπτεται από SLA. Αναμένεται να είναι λειτουργικό και διαθέσιμο προς τους φορείς το αργότερο μέχρι τον Σεπτέμβριο τρέχοντος έτους και θα αποτελέσει την Κεντρική Πύλη Ανοικτών Δεδομένων data.gov.gr.
Το παρόν έργο, έρχεται να καλύψει άμεσες απαιτήσεις υποστήριξης, ασφάλειας και βελτίωσης-αναβάθμισης της υφιστάμενης λειτουργικότητας του www.data.gov.gr, καθώς και τη φιλοξενία του σε νέους servers ιδιοκτησίας του Υπουργείου, που θα διατεθούν μέσω του συγκεκριμένου έργου έως ότου ολοκληρωθεί η Εθνική Πύλη για τα Ανοικτά Δεδομένα, οπότε και πρέπει να γίνει η μετάπτωση όλων των δεδομένων και στοιχείων φορέων και διαχειριστών, σε αυτήν. Επίσης, δύναται να συνδράμει, στη στοχευμένη διάθεση ανοικτών δεδομένων σε κρίσιμους τομείς, τα οποία κατέχουν οι φορείς σε πληροφοριακά συστήματα και δεν μπορούν να διαθέσουν μόνοι τους άμεσα, δημιουργώντας τα κατάλληλα APIs.

5.3. Συμμετοχή μετόχων εκτός της Διοίκησης: αξιολόγηση αναγκαιότητας/δυνατότητας/οφέλους.

Στα πλαίσια ενδυνάμωσης φορέων και προώθησης της κουλτούρας ανοικτών δεδομένων στο δημόσιο καθώς και της αποδοτικότερης και αποτελεσματικότερης συνεργασίας με τον επιχειρηματικό κόσμο, η συμμετοχή μετόχων εκτός της Διοίκησης και διεθνών οργανισμών κρίνεται χρήσιμη.
Η συμμετοχή φορέων εκτός του στενού δημοσίου τομέα είτε με άτυπο είτε με τυπικό τρόπο θα μπορούσε να είναι ωφέλιμη για το Υπουργείο και το Δημόσιο, όχι μόνο σε ότι αφορά στα ανοικτά δεδομένα, αλλά και γενικότερα στην προώθηση της ανοικτής διακυβέρνησης, της διαφάνειας, της καινοτομίας αλλά και σε ευρύτερα θέματα ηλεκτρονικής διακυβέρνησης όπως:
• Επί ζητημάτων ανοιχτών προτύπων, περιεχομένου, δεδομένων, λογισμικού και υλικού,
• Συνδιοργάνωση διαγωνισμών αξιοποίησης ανοικτών δεδομένων που διατίθενται από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς,
• Συνέργειες επί ερευνητικών ή άλλων προγραμμάτων,
• Ευρύτερες δράσεις προς διευκόλυνση των δημοσίων φορέων στην αποτελεσματικότερη και αποδοτικότερη άσκηση της δημόσιας αποστολής τους.
Περαιτέρω στόχοι συνεργασίας, σύμφωνα και με διεθνείς καλές πρακτικές, θα μπορούσαν να είναι:
• Η επίτευξη περαιτέρω δημοσιότητας με στόχο πιθανούς ενδιαφερομένους για την εκμετάλλευση χρήσιμων ανοικτών δημόσιων δεδομένων,
• Η συνδιαμόρφωση καταλληλότερου θεσμικού και επιχειρησιακού πλαισίου για το άνοιγμα και την εκμετάλλευση των ανοικτών προς διάθεση δημόσιων δεδομένων.
Αξίζει να σημειωθεί ότι εκτενής συνεργασία με ιδιωτικούς και κοινωνικούς φορείς, συνδέσμους ιδιωτικών επιχειρήσεων, ερευνητικά κέντρα και διεθνείς οργανισμούς έχει ήδη καλλιεργηθεί σε διάφορα επίπεδα που περιλαμβάνουν την παρουσία της χώρας μας σε έρευνες και συνέδρια ευρωπαϊκής και παγκόσμιας εμβέλειας, την διαβούλευση για την οργάνωση σχετικών δράσεων και την συγγραφή κανονιστικών και ερμηνευτικών δημοσίων εγγράφων, την συμμετοχή σε συγχρηματοδοτούμενο Ευρωπαϊκό έργο καινοτομίας με την σύμπραξη δημοσίων και ιδιωτικών φορέων από κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης , την συνδιοργάνωση και διενέργεια ενημερωτικών και εκπαιδευτικών ημερίδων με αντικείμενο τα ανοικτά δεδομένα και την ανοικτή διακυβέρνηση κα. Ειδική μνεία αξίζει στην συνεργασία του Υπουργείου με την Βουλή των Ελλήνων μέσω της αρμόδιας Γενικής Γραμματείας της, σε σχετικά εθνικά και ευρωπαϊκά που αφορούν στην προώθηση της ανοικτής διακυβέρνησης και της χρήσης και επαναχρήσης των ανοικτών δεδομένων.
Παρόλα αυτά, σε ότι αφορά στα ανοικτά δεδομένα, σύμφωνα με τον υφιστάμενο σχεδιασμό του Υπουργείου και στον βαθμό που στόχοι στους οποίους το Υπουργείο επιχειρεί κατ’ αρχήν να ανταποκριθεί αφορούν την περαιτέρω υποκίνηση φορέων για την έκδοση αποφάσεων διάθεσης/ανάρτηση datasets, που απαιτεί κυρίως διοικητικές παρεμβάσεις, προαπαιτούμενο της πλήρους εκμετάλλευσης σχετικών συνεργειών λογίζεται η σώρευση κρίσιμης αριθμητικά και ποιοτικά μάζας datasets στο portal data.gov.gr.

5.4. Ενδυνάμωση της περαιτέρω χρήσης από φορείς του δημοσίου τομέα και λοιπούς ενδιαφερόμενους

Η μέχρι τώρα πορεία της εφαρμογής του Ν. 4305/2014 από τους φορείς, λαμβάνοντας υπόψη την ποσότητα αλλά και την ποιότητα των διατιθέμενων ανοικτών δεδομένων και το γεγονός ότι ιδίως Υπουργεία με πολλά και σημαντικής οικονομικής αξίας και κρισιμότητας δεδομένα δεν έχουν επαρκώς επισπεύσει τo άνοιγμά τους καθιστά επιτακτική την ανάγκη ανάληψης περαιτέρω ενεργειών υποκίνησης και υποβοήθησης των φορέων στη διάθεση και χρήση ανοικτών δεδομένων.
Επιπλέον, η διάχυση, χρήση και αξιοποίηση των ανοικτών δεδομένων είναι ακόμη περιορισμένη, όχι μόνο στους δημόσιους φορείς, αλλά και στον επιχειρηματικό κόσμο. Για να επιτευχθούν οι στόχοι της αξιοποίησής τους, θα πρέπει να υπάρξει ενημέρωση του επιχειρηματικού κόσμου για την υφιστάμενη προσπάθεια που γίνεται ήδη μέσω του www.data.gov.gr και τις δυνατότητες που ανοίγονται από τη χρήση τους. Επίσης θα πρέπει να ενημερωθούν οι φορείς της δημόσιας διοίκησης για τη μεγάλη σημασία που έχει όχι απλά η ανοικτή διάθεση των συνόλων δεδομένων που κατέχουν, αλλά και η κατάλληλη μορφή τους.
Για τους παραπάνω λόγους, στους άμεσους στόχους του Υπουργείου είναι η υποβοήθηση και περαιτέρω ενεργοποίηση των φορέων που κατέχουν κρίσιμα ανοικτά δεδομένα για την οικονομία και την επιχειρηματικότητα, κυρίως σε ευαίσθητους τομείς όπως η υγεία και η εργασία αλλά όχι μόνο, τα οποία ενώ ζητούνται από τον επιχειρηματικό κόσμο, μέχρι τώρα δεν παρέχονται. Για το σκοπό αυτό βρίσκεται σε εξέλιξη ο σχεδιασμός για τη δημιουργία ομάδων εργασίας σε κάθε κρίσιμο φορέα, οι οποίες σε συνεργασία με το Υπουργείο και υπό την εποπτεία του, θα έχουν ως στόχο την ταχύτερη και βέλτιστη διάθεση των ανοικτών δεδομένων στο ενδιαφερόμενο κοινό. Βασικές αρμοδιότητες των ομάδων εργασίας θα είναι οι εξής:
• Η διάχυση της τεχνογνωσίας σε εφαρμοσμένα θέματα διαχείρισης των ανοικτών δεδομένων.
• Η υποβοήθηση των φορέων στον προσδιορισμό των ανοικτών δεδομένων που κατέχουν, εφόσον δεν έχει γίνει και της κατάλληλης άδειας διάθεσής τους, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο Ν. 4305/2014.
• Η συνεργασία με τους φορείς, για την επιλογή του βέλτιστου τρόπου διάθεσης των ανοικτών δεδομένων τους.
• Η υποβοήθηση των φορέων σε τυχόν τεχνικά θέματα-προβλήματα ανάρτησης των ανοικτών δεδομένων τους στο data.gov.gr και η δημιουργία διαδικασίας ανάρτησης και επικαιροποίησης των ανοικτών δεδομένων τους.
• Η ένταξη και χρήση ανοικτών δεδομένων άλλων φορέων στις διαδικασίες λειτουργίας ενός συγκεκριμένου φορέα.
• Ο προσδιορισμός τυχόν νομικών και άλλων θεμάτων που απαιτούν επίλυση για την αποτελεσματική και συστηματική ένταξη της χρήσης διαθέσιμων ανοικτών δεδομένων, στο πλαίσιο λειτουργίας ενός συγκεκριμένου φορέα.
• Ο προσδιορισμός ανοικτών δεδομένων του φορέα που είναι χρήσιμα σε άλλους φορείς και η καλύτερη δυνατή μορφή διάθεσής τους.
• Η διάδοση της φιλοσοφίας και της σημασίας των ανοικτών δεδομένων στους υπαλλήλους του φορέα, με στόχο τη σταδιακά ποιοτικότερη διάθεση και χρήση ανοικτών δεδομένων.

Οι ενέργειες αυτές νοείται να υποστηριχτούν συμπληρωματικά και από τις δράσεις του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης σε ότι αφορά στην ευρύτερη ενημέρωση των δημοσίων υπαλλήλων σχετικά με τη φιλοσοφία των ανοικτών δεδομένων, τις δυνατότητες αξιοποίησής τους και τη μεγάλη σημασία τους τόσο σε θέματα διαφάνειας, αλλά κυρίως δημιουργίας οικονομικού οφέλους για την επιχειρηματική κοινότητα και καινοτομίας για την επιστημονική/ερευνητική/ακαδημαϊκή κοινότητα.
Παράλληλα, στο σχεδιασμό του Υπουργείου, εντάσσονται δράσεις δημοσιότητας για τη χρήση και αξιοποίηση των ανοικτών δεδομένων, στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα. Ειδικότερα εξετάζεται η κατάρτιση σχεδίου στο οποίο θα περιγράφονται κοστολογημένες δράσεις, που θα περιλαμβάνουν γενικές ενημερωτικές ημερίδες ανοικτές προς το κοινό για τα ανοικτά δεδομένα, στοχευμένα workshops μεταξύ συγκεκριμένων δημόσιων φορέων και του επιχειρηματικού-ιδιωτικού-πανεπιστημιακού τομέα, για τη βελτίωση της ποιότητας και ποσότητας διάθεσης ανοικτών δεδομένων με αντίκτυπο στην επιχειρηματικότητα. Εφόσον κριθεί σκόπιμο, θα εξεταστεί και το ενδεχόμενο προετοιμασίας σχετικής ενημερωτικής καμπάνιας σχετικά με τα ανοικτά δεδομένα σε κατάλληλα έντυπα, διαδικτυακούς τόπους κλπ. Οι εξεταζόμενες αυτές δράσεις είναι πρόσθετες της διενέργειας του ετήσιου διαγωνισμού hackathon για την αξιοποίηση των ανοικτών δεδομένων βάση του άρθρου 12Α του Ν. 4305/2014, που θα οργανωθεί από το Υπουργείο μέσα στο 2016.
Ο συγκεκριμένος διαγωνισμός αποτελεί καλή πρακτική για την ενδυνάμωση της χρήσης και αξιοποίησης των ανοικτών δεδομένων που παρέχονται από τους φορείς του δημοσίου και παράλληλα επιτυγχάνει την επικοινωνία της επιχειρηματικής και ακαδημαϊκής κοινότητας με το δημόσιο τομέα, με στόχο τη βελτίωση όχι μόνο της ποσότητας, αλλά κυρίως της ποιότητας των παρεχόμενων ανοικτών δεδομένων.
Επίσης, θα υπάρξει βελτίωση της λειτουργικότητας του ελληνικού portal των ανοικτών δεδομένων, ώστε να καταγράφονται καλύτερα οι ανάγκες σε ανοικτά δεδομένα της επιχειρηματικής κοινότητας, καθώς και ο τρόπος αξιοποίησης των παρεχόμενων ανοικτών δεδομένων. Αυτή είναι μια καθιερωμένη καλή πρακτική των portals ανοικτών δεδομένων, που ακολουθείται και από τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά, όπου καλούνται όσοι αξιοποιούν τα παρεχόμενα ανοικτά δεδομένα να το καταγράψουν και παράλληλα προβάλλονται οι εφαρμογές που έχουν δημιουργηθεί με αυτά, είτε παρέχονται δωρεάν είτε όχι.
Κρίσιμο είναι να επισημανθεί ότι των ανωτέρω δεν εξαιρούνται σε καμία περίπτωση οι φορείς του Δημοσίου Τομέα, οι όποιοι δεν νοούνται μόνον ως πάροχοι, αλλά και ως χρήστες ανοικτών δεδομένων. Η δημιουργία των συνεργειών διά των οποίων φορείς του δημοσίου τομέα θα ‘‘διεκδικούν’’ την ανάρτηση, προς περαιτέρω χρήση, datasets προερχομένων από άλλους φορείς (μελέτες, στατιστικά στοιχεία, εφαρμογές ακόμα κ.ο.κ.) εκτιμάται ότι θα αποδώσει από την πρώτη στιγμή οικονομίες σε επίπεδο πόρων των δημοσίων υπηρεσιών, στον βαθμό που τούτες απαλλαγούν από τον φόρτο εξ’ υπαρχής κατασκευής πληροφορίας ήδη διαθέσιμης και διατιθέμενης από άλλους φορείς, αλλά ακόμα και σε αμιγώς οικονομικό επίπεδο εφόσον η συγκεκριμένη λογική παγιωθεί στον τρόπο λειτουργίας των δημοσίων υπηρεσιών.

5.5. Πτυχές οικονομικής αποτίμησης

Από τις προηγούμενες ενότητες κατέστη πρόδηλο ότι η πολιτική των ανοικτών δεδομένων και ιδίως η ενθάρρυνση της περαιτέρω χρήσης τους συνιστά ένα έργο με σαφή οφέλη σε βραχυπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του Ν. 4305/2014, τα Ανοικτά Δεδομένα εκτιμάται πως θα οδηγήσουν σε οικονομικά οφέλη πλέον των 40 δις ευρώ για την Ε.Ε. καθώς και σε αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας που θα ξεπερνά τα $ 3 τρις, σε επτά (7) διαφορετικούς τομείς οικονομικής δραστηριότητας (εκπαίδευση, μεταφορές, καταναλωτικά προϊόντα, ηλεκτρική ενέργεια, πετρέλαιο και φυσικό αέριο, υγεία και καταναλωτική πίστη) σε παγκόσμιο επίπεδο, με μία κατανομή μεταξύ Η.Π.Α. ($ 1.1 τρις), Ευρώπης ($ 900 δις) και του υπόλοιπου κόσμου ($ 1.7 τρις) .
Ιδιαίτερα στην περίπτωση της Ελλάδας, ενδιαφέρον παρουσιάζει και η σχετική μελέτη του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) έτους 2014 . Ειδικότερα, και υπό συγκεκριμένες ερευνητικές παραδοχές και υποθέσεις, σημειώνεται ότι η αύξηση κατά 100% στην διάχυση των ανοικτών δεδομένων οδηγεί:
• σε σημαντική βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, η οποία ισοδυναμεί σε άνοδο κατά 25 θέσεις (από 56η σε 31η)
•σε δημιουργία νέων επιχειρήσεων (6.332 νέες επιχειρήσεις)
Λαμβάνοντας ιδίως υπόψη τις ιδιαίτερα δυσχερείς οικονομικές συνθήκες που διανύει η Χώρα κάθε βήμα προς την ενίσχυση της οικονομίας της γνώσης αποκτά ιδιάζουσα σημασία. Για το λόγο αυτό, μέρος του σχεδιασμού του Υπουργείου είναι η επιδίωξη της ακριβέστερης αποτίμησης και ποσοτικοποίησης του οφέλους που απορρέει από την εφαρμογή της πολιτικής της περαιτέρω χρήσης των ανοικτών δεδομένων, ακολουθώντας δομημένη διαδικασία με συγκεκριμένα βήματα, όπως:
1. Η διαμόρφωση και η επιλογή του κατάλληλου μεθοδολογικού πλαισίου για την αποτίμηση της πολιτικής των ανοικτών δεδομένων
2. Η διατύπωση των παραδοχών επί των οποίων θα βασιστεί η διενέργεια της αποτίμησης του οικονομικού οφέλους τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό περιβάλλον
3. Η συγκέντρωση των απαραίτητων στοιχείων για τη τροφοδότηση του μοντέλου αποτίμησης οικονομικού οφέλους
4. Η επεξεργασία των στοιχείων μέσω επιλογής των κατάλληλων εργαλείων
5. Η σύνταξη έκθεσης αποτελεσμάτων
6. Η καθιέρωση πάγιας διαδικασίας για τη διαρκή βελτίωση και επιβεβαίωση του μοντέλου αποτίμησης προϊούσης της συγκέντρωσης νέων δεδομένων
Απαραίτητη προϋπόθεση για τη διενέργεια αυτής της διαδικασίας αποτέλεσε η ύπαρξη μια κρίσιμης μάζας συνόλων εγγράφων, πληροφοριών και δεδομένων στο κεντρικό μητρώο data.gov.gr. Η παρατηρούμενη περαιτέρω ενεργοποίηση των φορέων, η ανάρτηση συνόλων δεδομένων και η ενθάρρυνση της περαιτέρω χρήσης θα επιτρέψουν τη δρομολόγηση της διαδικασίας οικονομικής αποτίμησης και την ποσοτικοποίηση των ωφελειών από την εφαρμογή της πολιτικής.
Για το σκοπό αυτό, στον ορίζοντα του σχεδιασμού του Υπουργείου και υπό την προϋπόθεση της απαιτούμενης περαιτέρω ενεργοποίησης των φορέων στην εφαρμογή της πολιτικής, είναι με τη συνδρομή της επιστημονικής / πανεπιστημιακής κοινότητα και λοιπών μετόχων, εντός ή εκτός της Διοίκησης να:
• προβεί σε οικονομική αποτίμηση οφέλους των ήδη διαθέσιμων ανοικτών δεδομένων, αλλά και αυτών που προβλέπονται στις αντίστοιχες αποφάσεις των φορέων,
• καθοριστούν δείκτες και μετρικές με στόχο τη συστηματική και διαρκή αποτίμηση του οφέλους των ανοικτών δεδομένων,
• καθοριστεί μεθοδολογία και δείκτες για την ποιοτική αξιολόγηση των ανοικτών δεδομένων
• ολοκληρωθεί η ποιοτική αποτίμηση των ήδη διαθέσιμων ανοικτών δεδομένων.
Παράλληλα, η εμβάθυνση της συνεργασίας και της επικοινωνίας με διεθνείς οργανισμούς, φορείς και πρωτοβουλίες σε διεθνές επίπεδο μπορεί να προσανατολιστεί και προς την πτυχή της μεθοδολογίας αποτίμησης της πολιτικής των ανοικτών δεδομένων, ανταλλάσοντας γνώση αναφορικά με καλές πρακτικές και λοιπά συναφή ζητήματα.
Η αναφορά μας στον ανωτέρω, φιλόδοξο πράγματι, στόχο, της ανάδειξης της σχέσης μεταξύ της πολιτικής των ανοικτών δεδομένων και της πραγματικής οικονομίας, ο οποίος εκτείνεται ασφαλώς και πέραν του τρέχοντος έτους και παρά τα προβλήματα στην εφαρμογή της πολιτικής στα οποία έχουμε εκτενώς αναφερθεί, εδράζεται στην διαπίστωση μίας δυναμικής αντανακλώμενης στην ραγδαία αύξηση των προσφερόμενων ανοικτών δεδομένων κατά το δεύτερο εξάμηνο του προηγούμενου έτους, απόρροια της περαιτέρω ενεργοποίησης του Υπουργείου σε επιχειρησιακό επίπεδο και στην αναγνώριση ότι η δυναμική αυτή πόρρω απέχει από το να έχει πλήρως κεφαλαιοποιηθεί.