Για την ανάπτυξη της οντολογίας ακολουθήθηκαν τα παρακάτω βήματα:
• Ανάλυση απαιτήσεων για την μοντελοποίηση/απεικόνιση των νομοθετημάτων και των τροποποιήσεων αυτών
• Ανάλυση απαιτήσεων για την αναπαράσταση των μεταβολών της νομοθεσίας σε βάθος χρόνου
• Ανάπτυξη οντολογίας βασισμένης στο ELI, λαμβάνοντας υπόψη τις απαιτήσεις που προέκυψαν για τη κωδικοποίηση
• Διάθεση της τεκμηρίωσης της οντολογίας σε διαδικτυακό τόπο προκειμένου να είναι εύκολη η διαδικασία της δημόσιας διαβούλευσης και να εξασφαλιστεί ότι καλύπτονται όλες οι ανάγκες αναπαράστασης των νομοθετημάτων και των τροποποιήσεων αυτών
• Εφαρμογή της οντολογίας σε περιορισμένο αριθμό νομοθετημάτων για την επιβεβαίωση της κάλυψης των απαιτήσεων της κωδικοποίησης
Για την πρακτική εφαρμογή της οντολογίας, δημιουργήθηκε πιλοτικός ιστότοπος (openlaw.e-themis.gov.gr) η αρχιτεκτονική του οποίου παρουσιάζεται στο Σχήμα 1.
Σχήμα 1: Αρχιτεκτονική προτεινόμενης λύσης
2.1. Αναμενόμενα Οφέλη
Η ανάπτυξη της οντολογίας αναμένεται να ωφελήσει σημαντικά τόσο τη δημόσια διοίκηση, όσο και τους κοινωνικούς εταίρους, όπως πολίτες, επιχειρήσεις, νομικοί και άλλοι επαγγελματίες, επαγγελματικοί σύλλογοι, κλπ. Πιο συγκεκριμένα στα αναμενόμενα οφέλη περιλαμβάνονται:
• Ευρεία και φιλική προς το χρήστη αναπαράσταση της νομοθεσίας και της εξέλιξής της σε βάθος χρόνου
• Δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης και ανάπτυξης νέων υπηρεσιών, μέσω της διάθεσης της νομικής πληροφορίας σε μηχαναγνώσιμη μορφή ανοιχτών δεδομένων. Τα διαθέσιμα δεδομένα θα μπορούσαν, για παράδειγμα, να χρησιμοποιηθούν σε συνδυασμό με τεχνικές ανάλυσης κειμένου (text analytics) για την ανίχνευση περιπτώσεων διαφθοράς ή αντιθέσεων μεταξύ ενός νομοθετήματος και των τροποποιήσεών του
• Βελτίωση της ποιότητας των διαθέσιμων δεδομένων, εξασφαλίζοντας τη συνοχή και την ορθά δομημένη μορφή τους
• Ενίσχυση της διαφάνειας, επιτρέποντας την πρόσβαση στο σύνολο της διαθέσιμης νομικής πληροφορίας από το σύνολο των δυνητικών χρηστών
• Ενίσχυση της διαλειτουργικότητας, που διασφαλίζεται με την εφαρμογή και την επέκταση μίας κοινώς αποδεκτής νομικής οντολογίας όπως το ELI
• Ενίσχυση της τυποποίησης των προδιαγραφών σε πληροφοριακά συστήματα που αφορούν σε επεξεργασία νομικής πληροφορίας
• Η ανάλυση απαιτήσεων σχετικά με τους νομικούς πόρους θα πρέπει να εμπλουτιστεί σχετικά με α) τα διαφορετικά είδη νομικών πόρων. Οι νόμοι (act) αποτελούν ένα μικρό σύνολο μόνο. Έχουμε ΠΔ, Αποφάσεις, ΚΥΑ, Εγκυκλίους, ΠΟΛ, και άλλα έγγραφα της δημ. Διοίκησης. Οι απαιτήσεις θα πρέπει να εμπεριέχουν την επεκτασιμότητα της οντολογίας με άλλους τύπους πόρων. β) τη διαφορετική δομή και ιεραρχία μεταξύ των τμημάτων που συναντάμε στην ελλ. Νομοθεσία. Δεν υπάρχει σαφής δομή. Η εμπειρία μας από την Ηλεκτρονική Βιβλιοθήκη της ΓΓΔΕ και την επεξεργασία >350νόμων, έδειξε ότι η ιεραρχία δεν είναι αυστηρή (π.χ. ένα μέρος νόμου μπορεί να περιέχει ένα κεφάλαιο και το αντίστροφο). γ) Απαιτήσεις σχετικά με τη μετατροπή των υπαρχόντων νομικών πόρων (π.χ. αυτόματη επεξεργασία νομικών κειμένων για την εξαγωγή της δομικής και σημασιολογικής πληροφορίας από αυτά; Κάποιο είδος editor για τη σύνταξη των νέων νόμων). Αυτά είναι κομβικής σημασίας για την προώθηση στη πράξη της οντολογίας.
• Ανάλυση απαιτήσεων σχετικά με τα είδη των αλλαγών: θα πρέπει να προβλεφθεί η επεκτασιμότητα με νέα είδη αλλαγών. Επίσης, θα πρέπει να επιτρέπεται η διασύνδεση – συσχέτιση αλλαγών μεταξύ τους (π.χ. η τροποποίηση αυτή επέφερε την εξής μεταβολή), η σύνθεσή τους καθώς και η επισημείωση με επιπλέον ιδιότητες (π.χ. αιτιολόγηση μεταβολής, φορέας, κτλ). Αυτό θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμο κατά στη νομοπαρασκευαστική διαδικασία αλλά και στη διαβούλευση.
• Η αρχιτεκτονική δεν αποτυπώνει τη λειτουργία ή τη σκοπιμότητα του ιστοτόπου. Πως εμπλουτίζεται και τι πόρους περιέχει. Ποιοι είναι οι χρήστες του, οι ροές περιεχομένου, κτλ
• Αναμενόμενα Οφέλη. Προϋπόθεση για τα αναφερόμενα οφέλη από τα ανοιχτά δεδομένα είναι η ανάπτυξη υπηρεσιών για τους πολίτες και τη δημ. Διοίκηση. Παραδείγματα τέτοιων υπηρεσιών είναι οι υπηρεσίες αναζήτησης, διασύνδεσης και δημιουργίας συλλογών με νομικούς πόρους που αναπτύξαμε στην Ηλεκτρονική Βιβλιοθήκη της ΓΓΔΕ.
Πολύ χρήσιμο θα ήταν να σκεφτείτε τη δημιουργία και προσθήκη ενός RSS Feed. Θα βοηθούσε, σε μεγάλο βαθμό, στην άμεση ενημέρωση των πολιτών για τους νόμους που εκδίδονται.
Είναι σημαντική η πρωτοβουλία αλλά για να μη μείνει αναξιοποίητη ως ένα ακόμα θεωρητικό project, θα πρότεινα:
α) Να τεκμηριώνεται με σαφήνεια το τί παραπάνω έχει να προσφέρει από εμπορικά εργαλεία που κυκλοφορούν στην αγορά.
β) Να συνοδεύεται η υλοποίηση από την εφαρμογή σε συγκεκριμένους φορείς και νομοθεσίες οπότε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί άμεσα. Κάτι τέτοιο αναφέρεται ήδη στο bullet «Εφαρμογή της οντολογίας» αλλά ίσως πρέπει να γίνει πιο συγκεκριμένο.
c) Να προβλεφθεί διαδικασία όπου θα δίνεται τεχνική και επιχειρησιακή βοήθεια σε φορείς να αξιοποιήσουν και να προσαρμόσουν τη νομοθεσία που τους αφορά στην οντολογία.
Καλό και χρήσιμο θα ήταν, ευκαιρίας δοθείσης, να κωδικοποιηθούν όλες οι διατάξεις (νόμοι, υπουργικές αποφάσεις και εγκύκλιοι) που σχετίζονται με θέματα που αντιμετωπίζουν καθημερινά οι Αποκεντρωμένες Διοικήσεις (π.χ. Σφραγίδα Χάγης)στις συναλλαγές με ημεδαπούς και αλλοδαπούς.