Για την εφαρμογή του παρόντος :
α) «Αίτηση διεθνούς προστασίας» ή «αίτηση ασύλου» ή «αίτηση» είναι η αίτηση παροχής προστασίας από το ελληνικό κράτος που υποβάλλει πολίτης τρίτης χώρας ή ανιθαγενής, με την οποία ζητά την αναγνώριση στο πρόσωπό του της ιδιότητας του πρόσφυγα ή τη χορήγηση καθεστώτος επικουρικής προστασίας, σύμφωνα με τη Σύμβαση της Γενεύης και τις διατάξεις του άρθρου 2 (β) και (γ) του π.δ. 141/2013 (Α’ 226). Η αίτηση διεθνούς προστασίας μπορεί να περιλαμβάνει και τα μέλη της οικογένειας του αιτούντος που βρίσκονται στην ελληνική επικράτεια.
β) «Αιτών διεθνή προστασία ή «αιτών άσυλο» ή «αιτών» είναι ο πολίτης τρίτης χώρας ή ανιθαγενής, ο οποίος δηλώνει προφορικώς ή εγγράφως ενώπιον οποιασδήποτε ελληνικής αρχής, στα σημεία εισόδου στην ελληνική επικράτεια ή εντός αυτής, ότι ζητά άσυλο ή επικουρική προστασία στη χώρα μας ή με οποιονδήποτε τρόπο ζητά να μην απελαθεί σε κάποια χώρα εκ φόβου δίωξης λόγω φυλής, θρησκείας, εθνικότητας, πολιτικών πεποιθήσεων ή συμμετοχής σε ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα, σύμφωνα με τη Σύμβαση της Γενεύης ή επειδή κινδυνεύει να υποστεί σοβαρή βλάβη σύμφωνα με το άρθρο 15 του π.δ. 141/2013 (Α΄ 226) και επί του αιτήματος του οποίου δεν έχει ληφθεί ακόμη τελεσίδικη απόφαση. Επίσης, αιτών διεθνή προστασία θεωρείται και ο πολίτης τρίτης χώρας, ο οποίος υπέβαλε αίτηση διεθνούς προστασίας σε άλλο κράτος-μέλος της ΕΕ κατ’ εφαρμογή του Κανονισμού (ΕΕ) 604/2013 του Συμβουλίου και του Κοινοβουλίου, για τη θέσπιση των κριτηρίων και μηχανισμών για τον προσδιορισμό του κράτους-μέλους που είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης ασύλου που υποβάλλεται σε κράτος-μέλος από υπήκοο τρίτης χώρας , ή σε άλλο κράτος που δεσμεύεται από και εφαρμόζει τον ως άνω Κανονισμό, και μεταφέρεται στην Ελλάδα βάσει των διατάξεών του.
γ) «Μέλη της οικογένειας» του αιτούντος διεθνή προστασία, υπό την προϋπόθεση ότι η οικογένεια υπήρχε ήδη πριν την είσοδο στη χώρα μας, θεωρούνται:
αα. ο σύζυγος ή ο εκτός γάμου σύντροφός του με τον οποίο διατηρεί σταθερή σχέση μακράς διάρκειας δεόντως αποδεδειγμένη,
ββ. τα ανήλικα, άγαμα και εξαρτημένα τέκνα, ανεξαρτήτως αν γεννήθηκαν σε γάμο ή εκτός γάμου των γονέων τους ή είναι υιοθετημένα,
γγ. Τα ενήλικα τέκνα που πάσχουν από πνευματική ή σωματική αναπηρία και δεν δύνανται να υποβάλουν αυτοτελώς αίτηση,
δδ. Ο πατέρας, ή μητέρα ή άλλος ενήλικος που ασκεί τη γονική μέριμνα του αιτούντος, σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία, εάν ο εν λόγω αιτών είναι ανήλικος και άγαμος.
δ) «Ανήλικος» είναι ο πολίτης τρίτης χώρας ή ανιθαγενής ηλικίας κάτω των 18 ετών.
ε) «Ασυνόδευτος ανήλικος» είναι το πρόσωπο ηλικίας κάτω των 18 ετών, το οποίο φθάνει στην Ελλάδα, χωρίς να συνοδεύεται από πρόσωπο που ασκεί τη γονική του μέριμνα, σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία και για όσο χρόνο η γονική του μέριμνα δεν έχει ανατεθεί σε κάποιο άλλο πρόσωπο σύμφωνα με το νόμο και δεν ασκείται στην πράξη, ή ο ανήλικος που εγκαταλείπεται ασυνόδευτος μετά την είσοδό του στην Ελλάδα.
στ) «Συνθήκες υποδοχής» είναι η πλήρης δέσμη μέτρων που το ελληνικό κράτος εφαρμόζει προς όφελος των αιτούντων σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος.
ζ) «Υλικές συνθήκες υποδοχής» είναι οι συνθήκες υποδοχής που περιλαμβάνουν την παροχή στέγης, τροφής και ρουχισμού, σε είδος ή υπό μορφή οικονομικού βοηθήματος ή δελτίων, ή συνδυασμό των τριών, καθώς και ένα βοήθημα για τα καθημερινά έξοδα.
η) «Κράτηση» είναι ο περιορισμός σε ειδικό χώρο, με αποτέλεσμα τη στέρηση της ελευθερίας του προσώπου.
θ) «Κέντρο φιλοξενίας» είναι κάθε χώρος που χρησιμοποιείται για την ομαδική φιλοξενία αιτούντων διεθνή προστασία και ασυνόδευτων ανηλίκων.
ι) «Εκπρόσωπος ασυνόδευτου ανηλίκου» είναι ο προσωρινός ή οριστικός επίτροπος του ανηλίκου ή το πρόσωπο που ορίζεται από τον αρμόδιο Εισαγγελέα Ανηλίκων, σύμφωνα μετις διατάξεις του άρθρου 34, περ. ιβ, του ν. 4375/2016.
ια) «Αιτούντες με ειδικές ανάγκες υποδοχής» είναι τα ευάλωτα πρόσωπα που ανήκουν σε μια από τις παρακάτω κατηγορίες:
i. ανήλικοι και ειδικότερα οι ασυνόδευτοι ανήλικοι,
ii. τα άτομα που έχουν αναπηρία ή πάσχουν από ανίατη ή σοβαρή ασθένεια ,
iii. οι υπερήλικες,
iv. οι γυναίκες σε κύηση ή λοχεία,
v. οι μονογονεϊκές οικογένειες με ανήλικα τέκνα,
vi. τα θύματα βασανιστηρίων, βιασμού ή άλλης σοβαρής μορφής ψυχολογικής, σωματικής ή σεξουαλικής βίας ή εκμετάλλευσης, πρόσωπα με σύνδρομο μετατραυματικής διαταραχής, ιδίως επιζήσαντες και συγγενείς θυμάτων ναυαγίων,
vii. τα θύματα εμπορίας ανθρώπων.
ιβ) «Αρμόδιες Αρχές παραλαβής και εξέτασης αίτησης διεθνούς προστασίας» είναι τα Περιφερειακά Γραφεία Ασύλου, τα Αυτοτελή Κλιμάκια της Υπηρεσίας Ασύλου, καθώς και τα Κινητά Κλιμάκια Ασύλου.
ιγ) «Αρμόδιες Αρχές υποδοχής και φιλοξενίας» είναι οι υπηρεσίες της Γενικής Γραμματείας Υποδοχής του Υπουργείου Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης.
Ιδ) «Αρμόδιες αρχές προστασίας ασυνόδευτων ανηλίκων» είναι οι υπηρεσίες της Γενικής Διεύθυνσης Πρόνοιας του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης.
Άρθρο 2 – Ορισμοί
Α. Σχετικά με τον ορισμό της αιτήσεως παροχής διεθνούς προστασίας, είναι ορθότερη η αναφορά στην Οδηγία 2011/95, όπως άλλωστε γίνεται και στο κείμενο της υπό ενσωμάτωση Οδηγίας και όχι στο εκάστοτε ΠΔ το οποίο έχει ενσωματώσει εσφαλμένα ή δεν έχει ενσωματώσει την ευρωπαϊκή νομοθεσία παραβιάζοντας την υποχρέωση ενσωμάτωσης
Έτσι σύμφωνα με το άρθρο 2 στοιχείο η) της Οδηγίας 2011/95, ορίζεται ως «αίτηση παροχής διεθνούς προστασίας», η αίτηση παροχής προστασίας από κράτος μέλος που υποβάλλει υπήκοος τρίτης χώρας ή ανιθαγενής, ο οποίος μπορεί να θεωρηθεί ότι αιτείται καθεστώς πρόσφυγα ή καθεστώς επικουρικής προστασίας και ο οποίος δεν αιτείται ρητώς να του παρασχεθεί άλλη μορφή προστασίας, μη εμπίπτουσα στο πεδίο εφαρμογής της παρούσας οδηγίας, δυναμένη να ζητηθεί αυτοτελώς·
Αντιστοίχως, όπου αλλού οι προτεινόμενες εθνικές διατάξεις αποκλίνουν από την Οδηγία κάνοντας αναφορά σε εθνικό νομοθετικό κείμενο και όχι σε κείμενο Οδηγίας ή Κανονισμού, να διορθωθούν και να γίνεται αυτούσια αναφορά στα ευρωπαϊκά κείμενα. Επίσης θα πρέπει το κείμενο της Οδηγίας να παραμένει ως επί το πλείστον αυτούσιο.
Έτσι η παράγραφος γ) δδ. του άρθρου 2 του σχεδίου Νόμου, θα πρέπει να διαμορφωθεί ως εξής:
«Ο πατέρας, ή μητέρα, ή άλλος ενήλικος που έχει την ευθύνη (και όχι που ασκεί τη γονική μέριμνα) του αιτούντος σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία ή πρακτική, εάν ο εν λόγω αιτών είναι ανήλικος και άγαμος», όπως αναφέρεται στην Οδηγία
Επίσης η παρ. ε) του άρθρου 2 του Νόμου, θα πρέπει να διατυπωθεί ως εξής:
« “ασυνόδευτος ανήλικος” είναι το πρόσωπο ηλικίας κάτω των 18 ετών, το οποίο φθάνει στην Ελλάδα, χωρίς να συνοδεύεται από πρόσωπο που ασκεί τη γονική του μέριμνα, σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία ή πρακτική και για όσο χρόνο η γονική του μέριμνα δεν έχει ανατεθεί σε κάποιο άλλο πρόσωπο σύμφωνα με το νόμο και/ή δεν ασκείται στην πράξη, ή ο ανήλικος που παύει να συνοδεύεται μετά την είσοδό του στην Ελλάδα.»
Αντιστοίχως, η παρ. η) του άρθρου 2 του Νόμου, θα πρέπει να διατυπωθεί ως εξής:
« “ κράτηση” είναι ο περιορισμός σε ειδικό χώρο, με αποτέλεσμα τη στέρηση της ελευθερίας κυκλοφορίας του/της.»
Ακολούθως, « “κέντρο φιλοξενίας” είναι κάθε χώρος που χρησιμοποιείται για την ομαδική φιλοξενία αιτούντων διεθνή προστασία.», αφαιρούμενης της προσθήκης περί ασυνόδευτων ανηλίκων.
Έτσι η παρ. ι) του άρθρου 2 του Νόμου, θα πρέπει να διατυπωθεί ως εξής: «εκπρόσωπος»: πρόσωπο ή οργάνωση που έχει ορισθεί από τις αρμόδιες αρχές με καθήκον να συνδράμει και να αντιπροσωπεύει ασυνόδευτο ανήλικο σε διαδικασίες που προβλέπονται στην παρούσα οδηγία, ώστε να διασφαλίζει το μείζον συμφέρον του παιδιού, και να ασκεί νομική ικανότητα για λογαριασμό του οσάκις είναι αναγκαίο. Σε περίπτωση που οργάνωση ορίζεται εκπρόσωπος, ορίζει ένα πρόσωπο υπεύθυνο για να επιτελεί τα καθήκοντα εκπροσώπου όσον αφορά τον ασυνόδευτο ανήλικο, σύμφωνα με την παρούσα οδηγία·, συν την συμμόρφωση με την Σύμβαση Δικαιωμάτων του Παιδιού, όπως ορίζεται και στην αξιολογική σκέψη 9.
Επίσης στην παρ. ια) του άρθρου 2 του σχεδίου Νόμου, «Αιτούντες με ειδικές ανάγκες υποδοχής» είναι τα ευάλωτα πρόσωπα που ανήκουν που χρήζουν ειδικών διαδικαστικών εγγυήσεων και που ανήκουν ΙΔΙΩΣ σε μια από τις παρακάτω κατηγορίες (…) vi. Τα θύματα βασανιστηρίων, βιασμού ή άλλης σοβαρής μορφής ψυχολογικής, σωματικής ή σεξουαλικής βίας ή εκμετάλλευσης, συμπεριλαμβανομένης της έμφυλης βίας, της σοβαρής ενδοοικογενειακής βίας και της βίας λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου όπως εξειδικεύεται στο Άρθρο 13 της Έκθεσης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 10ης Φεβρουαρίου 2016.
Ακολούθως, οι παράγραφοι ιβ, ιγ και ιδ δεν χρειάζονται γιατί δεν αποτελούν μέρος της Οδηγίας και μπορούν μάλιστα να αλλάξουν με έναν νόμο.
Στο άρθρο 2 εδάφιο (ια) περιλαμβάνεται ο ορισμός των «αιτούντων με ειδικές ανάγκες υποδοχής». Οι παραπάνω ορίζονται ως «τα ευάλωτα άτομα που ανήκουν» σε μια από τις κατηγορίες που απαριθμούνται περιοριστικά και όχι ενδεικτικά σε κατάλογο που ακολουθείΕξαιτίας δε της περιοριστικής απαρίθμησης των κατηγοριών αυτών, πρόσωπα που ενδέχεται να περιλαμβάνονατι σε ευάλωτες ομάδες και δεν πριλαμβάνονται σε αυτών των κατάλογο (π.χ. ΛΟΑΤ πρόσωπα), μπορούν να στερηθούν ειδικών συνθηκών υποδοχης βάσει των αναγκών τους.. Η ως άνω διατύπωση βρίσκεται σε αντίθεση προς τα άρθρα 2 και 22 της Οδηγίας περί Υποδοχής (Αναδιατύπωση), και ταυτόχρονα αντιφάσκει ως προς τη διάταξη του άρθρου 1 παρ. 16 του ίδιου του σχεδίου νόμου, όπου η σχετική αναφορά των προσώπων που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες είναι ενδεικτική . Συνεπώς, η διάταξη θα πρέπει να αναδιατυπωθεί σε αυτήν την κατεύθυνση, αφενός διότι η προτεινόμενη διατύπωση συνιστά πλημμελή ενσωμάτωση της Οδηγίας περί Υποδοχής ως προς αυτό το σημείο και αφετέρου για να διασφαλιστεί η αποτελεσματική προστασία των προσώπων που ενδεχομένως ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες και ως εκ τούτου χρήζουν ειδικών συνθηκών υποδοχής.
Ακολουθώντας και τη σχετική πρόταση του Σωματείου Υποστήριξης Διεμφυλικών, το SolidarityNow προτείνει συμπλήρωση «κατά την έννοια του Άρθρου 10 του ΠΔ 141/2013» στην παράγραφο β’ του άρθρου 2, ώστε να περιλαμβάνεται και αναφορά στον σεξουαλικό προσανατολισμό και την ταυτότητα φύλου.
Εκ μέρους του Σωματείου Υποστήριξης Διεμφυλικών:
Άρθρο 2 – Ορισμοί, παράγραφος β): Προτείνουμε στον ορισμό του προσώπου αιτούντος διεθνούς προστασίας, στο σημείο που αναφέρεται σε ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα, να συμπληρωθεί: «κατά την έννοια του Άρθρου 10 του ΠΔ 141/2013» (όπου εκεί υπάρχει αναφορά και στον σεξουαλικό προσανατολισμό και στην ταυτότητα φύλου). Προτείνουμε την εξής αναδιατύπωση:
“β) «Αιτών διεθνή προστασία ή «αιτών άσυλο» ή «αιτών» είναι ο πολίτης τρίτης χώρας ή ανιθαγενής, ο οποίος δηλώνει προφορικώς ή εγγράφως ενώπιον οποιασδήποτε ελληνικής αρχής, στα σημεία εισόδου στην ελληνική επικράτεια ή εντός αυτής, ότι ζητά άσυλο ή επικουρική προστασία στη χώρα μας ή με οποιονδήποτε τρόπο ζητά να μην απελαθεί σε κάποια χώρα εκ φόβου δίωξης λόγω φυλής, θρησκείας, εθνικότητας, πολιτικών πεποιθήσεων ή συμμετοχής σε ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα, σύμφωνα με τη Σύμβαση της Γενεύης, ή κατά την έννοια του Άρθρου 10 του ΠΔ 141/2013, ή επειδή κινδυνεύει να υποστεί σοβαρή βλάβη….”.
Άρθρο 2 – Ορισμοί, παράγραφος ια’, σημείο vi): στην παράγραφο που αναφέρεται στα θύματα βασανισμού, βιασμού και άλλων ως μελών ευπαθών ομάδων, προτείνουμε να συμπληρωθούν: θύματα ακρωτηριασμού γεννητικών οργάνων (άλλωστε περιλαμβάνεται στο Άρθρο 21 της Οδηγίας), η ενδοοικογενειακή βία, τα επονομαζόμενα εγκλήματα τιμής και οι νομιμοποιημένες από το κράτος διακρίσεις λόγω φύλου, συμπεριλαμβανομένης σε όλα τα παραπάνω της διάστασης της ταυτότητας φύλου, όπως ακριβώς στο Άρθρο 13 της Έκθεσης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 10ης Φεβρουαρίου 2016 (περισσότερα εδώ). Προτείνουμε την ακόλουθη αναδιατύπωση:
“vi. τα θύματα βασανιστηρίων, βιασμού ή άλλης σοβαρής μορφής ψυχολογικής, σωματικής ή σεξουαλικής βίας ή εκμετάλλευσης, θύματα ακρωτηριασμού γεννητικών οργάνων, αναγκαστικού γάμου, ενδοοικογενειακής βίας, θύματα των ονομαζόμενων εγκλημάτων τιμής ή νομιμοποιημένων από το κράτος σοβαρών διακρίσεων λόγω φύλου, συμπεριλαμβανομένης στα παραπάνω της διάστασης της ταυτότητας φύλου, καθώς και πρόσωπα με σύνδρομο μετατραυματικής διαταραχής, ιδίως επιζήσαντες και συγγενείς θυμάτων ναυαγίων,”
Η παράγραφος ιδ) του άρθρου 2 ορίζει ότι Αρμόδιες αρχές προστασίας ασυνόδευτων ανηλίκων» είναι οι υπηρεσίες της Γενικής Διεύθυνσης Πρόνοιας του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης ενώ η παράγραφος 2 (γ) του Ν. 4375/2016 προβλέπει ότι υπάγεται στη Διεύθυνση Υποδοχής της Γενικής Γραμματείας Υποδοχής το Τμήμα Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων. Δεν είναι σαφείς οι αρμοδιότητες που πρόκειται να έχει η Γενική Διεύθυνση Πρόνοιας του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης σε σχέση με τις ήδη θεσμοθετημένες αρμοδιότητες του Τμήματος Προστασίας Ανηλίκων της Γενικής Γραμματείας Υποδοχής.