Αρχική Διαβούλευση για το Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης 2021 - 2025Αναπτυξιακές ανάγκες και δυνατότητες σε εθνικό επίπεδοΣχόλιο του χρήστη Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (Ε.Σ.Α.μεΑ.) | 10 Ιουλίου 2020, 12:26
  • Σχόλιο του χρήστη 'Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (Ε.Σ.Α.μεΑ.)' | 10 Ιουλίου 2020, 12:26

    Με αφορμή τη διαβούλευση του νέου Εθνικού Προγράμματος Ανάπτυξης (ΕΠΑ) 2021-2025, η Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (Ε.Σ.Α.μεΑ.), o τριτοβάθμιος φορέας εκπροσώπησης των ατόμων με αναπηρία / χρόνιες παθήσεις και των οικογενειών τους στη χώρα, σας αποστέλλει με το παρόν τις προτάσεις της σε μια προσπάθεια: α) αποτύπωσης της θέσης των ατόμων με αναπηρία στο ευρύτερο εθνικό και ευρωπαϊκό περιβάλλον, με στοιχεία που θεωρούμε ότι πρέπει να ενσωματωθούν στο κείμενο του ΕΠΑ, τεκμηριώνοντας την ανάγκη σχεδιασμού και υλοποίησης σχετικών δράσεων ανά στόχο και β) οριοθέτησης του πλαισίου που θα πρέπει να ενσωματωθεί αφενός με βάση το ισχύον εθνικό πλαίσιο, αφετέρου κατ’ αντιστοιχία με το Πλαίσιο Ανάπτυξης ΕΣΠΑ 2021-2027 στο σχεδιασμό του εθνικού αναπτυξιακού προγραμματισμού της περιόδου 2021-2025, από όλες τις εμπλεκόμενες Αρχές και Υπηρεσίες. Στόχος 1 – έξυπνη ανάπτυξη Σύμφωνα με το 4ο δελτίο στατιστικής πληροφόρησης (20.12.2018) του «Παρατηρητηρίου Θεμάτων Αναπηρίας»[1] της Ε.Σ.Α.μεΑ., και λαμβάνοντας υπόψη ότι η μεταβλητή μελετήθηκε στον πληθυσμό με και χωρίς αναπηρία 16 έως 64 ετών[2] : α) τα ποσοστά ενεργούς συμμετοχής στα ψηφιακά κοινωνικά δίκτυα είναι ιδιαίτερα χαμηλά για τα άτομα με σοβαρούς και μέτριους περιορισμούς δραστηριότητας/αναπηρία. Αναλυτικότερα, τουλάχιστον σε εβδομαδιαία βάση συμμετέχουν σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης: το 24,3% των ατόμων με σοβαρό περιορισμό και το 35,9% όσων αντιμετωπίζουν μέτριο περιορισμό, έναντι του 57,1% των ατόμων χωρίς κανέναν περιορισμό δραστηριότητας, β) παραπάνω από τους 7 στους 10 ανθρώπους με σοβαρή αναπηρία δηλώνουν ότι δεν συμμετέχουν ποτέ σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το αντίστοιχο ποσοστό ατόμων χωρίς περιορισμό είναι 34,3%. Σύμφωνα με έρευνα που διεξήχθη από το «Παρατηρητήριο Θεμάτων Αναπηρίας» για την προσβασιμότητα των ιστοσελίδων του Δημοσίου (μέσω του εργαλείου eisIE του Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος), προέκυψε ότι μόνο τo 12% των ιστοτόπων της δημόσιας διοίκησης πληρούν τις προδιαγραφές προσβάσιμότητας WCAG 2.0 (βαθμ. 90-100, Lighthouse v5.1.0 σε δείγμα 296 websites). Στην πραγματικότητα το ποσοστό αυτό μπορεί να είναι ακόμη μικρότερο δεδομένου ότι ο έλεγχος έγινε με αυτοματοποιημένο εργαλείο. Τα δεδομένα αυτά σκιαγραφούν έναν νέου τύπου αποκλεισμό, τον ψηφιακό αποκλεισμό, ο οποίος συνδέεται πρωτίστως με την έλλειψη προσβασιμότητας στο ψηφιακό περιβάλλον (διαδίκτυο, social media κλπ.), και έχει ιδιαίτερα αρνητικές επιπτώσεις στην κοινωνική συμμετοχή και τη ζωή των ατόμων και ειδικότερα των νέων με αναπηρία, γεγονός που αναδεικνύει την ανάγκη ενσωμάτωσης της διάστασης της αναπηρίας και της προσβασιμότητας στα άτομα αυτά σε όλες τις προτεραιότητες του παρόντος στόχου. Στόχος 2 - πράσινη ανάπτυξη Στο Ψήφισμα για την Κλιματική Αλλαγή και τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών (Ιούλιος 2019), μέσω του οποίου καλούνται τα κράτη να εντάξουν τη διάσταση της αναπηρίας στις δράσεις που εφαρμόζουν για να αντιμετωπίσουν την κλιματική αλλαγή, αναγνωρίζεται ότι τα άτομα με αναπηρία συγκαταλέγονται αφενός μεταξύ των ομάδων πληθυσμού που πλήττονται περισσότερο σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, διατηρώντας δυσανάλογα υψηλά ποσοστά νοσηρότητας και θνησιμότητας, αφετέρου μεταξύ εκείνων που έχουν λιγότερη πρόσβαση σε βοήθεια σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. Επιπρόσθετα, στο Ψήφισμα εκφράζεται η ανησυχία για τις δυσμενείς επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής σε άτομα με πολλαπλή ευαλωτότητα, όπως είναι οι γυναίκες/κορίτσια με αναπηρίες, και τονίζεται η ανάγκη ανάληψης και εφαρμογής κατάλληλων μέτρων για την αντιμετώπιση των ειδικών αναγκών τους καθώς και για τη διασφάλιση της συμμετοχής τους στον σχεδιασμό αντιμετώπισης καταστροφών σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης και εκκενώσεις, καθώς και σε υπηρεσίες ανθρωπιστικής έκτακτης ανάγκης και υγειονομικής περίθαλψης. Στη χώρα μας διαπιστώνεται παντελής απουσία στοχευμένων πολιτικών και δράσεων, εξειδικευμένων ανάλογα με τον τύπο της κάθε αναπηρίας/χρόνιας πάθησης, τόσο σε επίπεδο προληπτικής ενημέρωσης και ανάπτυξης μεθόδων ειδοποίησης προσβάσιμων σε άτομα με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις όσο και στο επίπεδο προστασίας και υποστήριξης των ατόμων αυτών σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. Στόχος 3 – κοινωνική ανάπτυξη Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία της Eurostat, ενώ ένα άτομο παραγωγικής ηλικίας (15 - 64 ετών) που ανήκει στο γενικό πληθυσμό έχει πιθανότητα 67% να βρει δουλειά ή να δημιουργήσει δική του επιχείρηση, για ένα άτομο με μια ελαφριά αναπηρία η πιθανότητα αυτή μειώνεται στο 47%. Ειδικότερα, για την Ελλάδα τα ποσοστά αυτά διαμορφώνονται σε 59% και 36% αντίστοιχα. Σύμφωνα με το «Παρατηρητήριο Θεμάτων Αναπηρίας» της Ε.Σ.Α.μεΑ., ο πληθυσμός ατόμων με περιορισμούς δραστηριότητας/αναπηρία σύμφωνα με τον δείκτη GALI (Global Activity Limitation Indicator), ανήλθε το έτος 2015 (έτος διεξαγωγής της έρευνας) στο 24,8% του πληθυσμού ηλικίας 16 ετών και άνω. Εξ αυτών, 1.019.577 άτομα (11,2% του συνολικού πληθυσμού) αντιμετωπίζουν σοβαρής μορφής περιορισμό/αναπηρία και επίσης 1.230.272 άτομα (13,6% του συνολικού πληθυσμού) έχουν περιορίσει λόγω προβλήματος υγείας «αλλά όχι πάρα πολύ» τη δραστηριότητα τους. Σύμφωνα με το 1ο Δελτίο στατιστικής πληροφόρησης (30.11.2017) του «Παρατηρητηρίου Θεμάτων Αναπηρίας» της Ε.Σ.Α.μεΑ.: i) τα άτομα με αναπηρία και οι οικογένειές τους αναδεικνύονται με διαφορά οι φτωχότεροι μεταξύ των φτωχών, ii) 6 στους 10 πολίτες με σοβαρή αναπηρία από 16 έως 64 ετών βρίσκονται στο φάσμα της φτώχειας και του αποκλεισμού, iii) 63,5% του πληθυσμού με αναπηρία 25-29 ετών (έναντι του 44,7% του πληθυσμού χωρίς αναπηρία) είναι σε κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού, iv) στην ομάδα από 16-64 ετών, το ποσοστό κινδύνου φτώχειας πριν από όλες τις κοινωνικές μεταβιβάσεις (αφαιρώντας δηλαδή τα επιδόματα και τις συντάξεις από το εισόδημα) αγγίζει το 67% στον πληθυσμό των ατόμων με σοβαρή αναπηρία και το 58,1% στην ομάδα με μετρίου βαθμού περιορισμό δραστηριότητας, ενώ στον πληθυσμό χωρίς αναπηρία ανέρχεται στο 42,2%. Σύμφωνα με το 2ο Δελτίο στατιστικής πληροφόρησης (06.03.2018) του «Παρατηρητηρίου Θεμάτων Αναπηρίας» της Ε.Σ.Α.μεΑ.: i) το 60% των νέων 25-29 ετών με σοβαρή αναπηρία είναι άνεργοι, ii) στον πληθυσμό των ατόμων με σοβαρή αναπηρία, το 83,7% των νέων 20-24 ετών, το 72% των νέων 25-29 ετών και το 55,5% των ατόμων ηλικίας 30-34 ετών δεν έχουν καμία εργασιακή εμπειρία, iii) σε σύγκριση με τις γυναίκες χωρίς αναπηρία, οι γυναίκες με σοβαρή αναπηρία βρίσκονται σε δυσμενέστερη θέση, υπολειπόμενες στο δείκτη της απασχόλησης κατά 25,3 ποσοστιαίες μονάδες. Σύμφωνα με το 5ο Δελτίο στατιστικής πληροφόρησης (10.09.2019) του «Παρατηρητηρίου Θεμάτων Αναπηρίας» της Ε.Σ.Α.μεΑ.: i) το 57.3% των μαθητών με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες στα γενικά σχολεία δεν λαμβάνουν εξειδικευμένη υποστήριξη, παρά υποστηρίζονται μόνο από τον εκπαιδευτικό της γενικής τάξης, ii) στη δευτεροβάθμια δε μόνο 1 στους 10 λαμβάνει εξειδικευμένη υποστήριξη, iii) Μόλις το 7% των μαθητών με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες υποστηρίχθηκε με παράλληλη στήριξη, από τους οποίους 8 στους 10 για λιγότερο από 20 ώρες την εβδομάδα. Σε τοπικό επίπεδο παρατηρούνται επίσης τα εξής: α) το κτιριακό απόθεμα ιδιοκτησίας των Δήμων ή χρήσης από αυτούς δεν είναι προσβάσιμο στα άτομα με αναπηρία, β) ο αστικός και περιαστικός ιστός (π.χ. πεζοδρόμια, πεζόδρομοι, πλατείες, χώροι πρασίνου, άλση, παιδικές χαρές, παραλίες κ.λπ.) παρουσιάζει σοβαρές ελλείψεις, θέτοντας σοβαρά εμπόδια στην κοινωνική ένταξη των ατόμων με αναπηρία, γ) δεν υπάρχουν θέσεις στάσης/στάθμευσης οχημάτων ατόμων με αναπηρία κοντά σε δημόσιες υπηρεσίες που δέχονται κοινό, δ) τα τοπικά μεταφορικά συστήματα που απευθύνονται στον γενικό πληθυσμό (σταθμοί, οχήματα, εξοπλισμοί έκδοσης εισιτηρίων κ.λπ.) δεν είναι προσβάσιμα στα άτομα με αναπηρία. Επιπρόσθετα, όσον αφορά στην περίπτωση των νησιωτικών δήμων, οι θαλάσσιες μεταφορές σε μεγάλο ποσοστό δεν πληρούν προδιαγραφές προσβασιμότητας. Παρόλο που είναι εμφανής η προσπάθεια πολλών Δήμων να βελτιώσουν την ποιότητα εξυπηρέτησης των δημοτών τους μέσω ηλεκτρονικών εφαρμογών, που απλουστεύουν την επικοινωνία και συναλλαγή. Δυστυχώς όμως στη συντριπτική τους πλειοψηφία, παρά τις προβλέψεις της νομοθεσίας, ελάχιστες φορές οι εφαρμογές αυτές είναι προσβάσιμες σε άτομα με αναπηρία και συμβατές με τις διεθνείς προδιαγραφές W3C-WAI για την προσβασιμότητα των ιστοτόπων. Η αδυναμία πρόσβασης στις e-υπηρεσίες, συνδυαζόμενη με την απουσία φυσικής προσβασιμότητας των σχετικών κτιριακών υποδομών και την έλλειψη ενημέρωσης των στελεχών της τοπικής αυτοδιοίκησης σχετικά με τις ανάγκες και τους τρόπους συναλλαγής με πολίτες με αναπηρία, δημιουργούν ανυπέρβλητα εμπόδια σε βάρος τους. Στόχος 4 – ανάπτυξη υποδομών Αν και τα νεότερα μέσα σταθερής τροχιάς της Αθήνας (ΜΕΤΡΟ/Ηλεκτρικός, Προαστιακός, ΤΡΑΜ) διαθέτουν προβλέψεις για την εξυπηρέτηση των επιβατών με αναπηρία, εν τούτοις τα ΜΜΜ στη συντριπτική τους πλειοψηφία σε εθνικό επίπεδο εξακολουθούν να μην είναι προσβάσιμα. Για παράδειγμα, δεν υπάρχουν προσβάσιμα ΚΤΕΛ, τα προσβάσιμα ΤΑΧΙ είναι ελάχιστα, και στην πλειοψηφία τους διαχειριζόμενα από αναπηρικούς συλλόγους. Τα λεωφορεία/τρόλλεϋ, αν και διαθέτουν ράμπες δεν τις συντηρούν και δεν τις χρησιμοποιούν. Επιπρόσθετα, δεν εφαρμόζεται και η δυνατότητα επιγονάτησης (kneeling). Στην Περιφέρεια τα προβλήματα αυξάνονται. Το σιδηροδρομικό δίκτυο παρουσιάζει σημαντικά προβλήματα πρόσβασης, όπως και οι θαλάσσιες μεταφορές. Στη μελέτη «Transport and tourism for persons with disabilities and persons with reduced mobility», Research for TRAN Committee, May 2018 του EU Parliament, Directorate General for Internal Policies, Policy Department for Structural and Cohesion Policies[3] για την ομάδα χωρών όπου περιλαμβάνεται η Ελλάδα μαζί με τη Βουλγαρία, Πορτογαλία και Ρουμανία αναφέρεται ότι το νομοθετικό πλαίσιο είναι επαρκές έως καλό, η εφαρμογή όμως καθυστερεί κυρίως λόγω οικονομικών περιορισμών. Μέσω της μελέτης προτείνονται τα εξής: α) υιοθέτηση ρεαλιστικών στόχων, β) προτεραιότητα σε δράσεις και διοχέτευση πόρων στους τομείς με την υψηλότερη προτεραιότητα, γ) πρόβλεψη συστήματος παρακολούθησης και επιβολής κυρώσεων σε περίπτωση μη συμμόρφωσης για έλεγχο της σταδιακής εφαρμογή, δ) υιοθέτηση και εφαρμογή παρεμβάσεων χαμηλότερου κόστους, όπως συστήματα κατάρτισης του προσωπικού και προσβάσιμα συστήματα πληροφόρησης. Στόχος 5 - εξωστρέφεια Αν και όπως αναφέρεται στο υπό διαβούλευση κείμενο του ΕΠΑ, βασικός σκοπός των προτεραιοτήτων του παρόντος στόχου είναι η κάλυψη της ανάγκης για αλλαγή του παραγωγικού υποδείγματος και η καλύτερη δυνατή αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της χώρας όσον αφορά το ευνοϊκό κλίμα, το φυσικό περιβάλλον και την πολιτιστική κληρονομιά με άμεση επίδραση στην κοινωνική ευημερία των πολιτών και ταυτόχρονη εξυπηρέτηση και κοινωνικών αναπτυξιακών αναγκών, η πρόσβαση των τουριστών και πολιτών με αναπηρία τόσο στο φυσικό περιβάλλον όσο και στην πολιτιστική κληρονομιά, όπως μουσεία, αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία, είναι ιδιαίτερα περιορισμένη. Σύμφωνα με το 4ο Δελτίο στατιστικής πληροφόρησης (20.12.2018) του «Παρατηρητηρίου Θεμάτων Αναπηρίας» της Ε.Σ.Α.μεΑ.: i) στον πληθυσμό με σοβαρή αναπηρία, έχουν επισκεφτεί κάποιον αρχαιολογικό χώρο ή μουσείο - έστω μια φορά σε διάστημα 12 μηνών- μόνο το 5,4% (έναντι του 20,1% των ατόμων χωρίς περιορισμό δραστηριότητας), ii) ζωντανές παραστάσεις (θεατρικές, μουσικές κ.α.) έχει παρακολουθήσει το 11,5% των ατόμων με σοβαρή αναπηρία, και το 40% των ατόμων χωρίς κανέναν περιορισμό δραστηριότητας, iii) μόνο το 7,7% του πληθυσμού με σοβαρή αναπηρία έχει παρακολουθήσει κινηματογράφο, ενώ στα άτομα χωρίς αναπηρία το ποσοστό συμμετοχής ανέρχεται στο 40%. Με βάση τα παραπάνω είναι εμφανές ότι στην Ελλάδα τα πρόσθετα εμπόδια αναφορικά με την πρόσβαση στα αγαθά του πολιτισμού περιορίζουν δραματικά το ποσοστό συμμετοχής των ατόμων με αναπηρία. Παράλληλα, η δυνατότητα πρόσβασης των ατόμων με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις στον τουρισμό αφενός συμβάλλει στην προώθηση της κοινωνικής ένταξής τους και στην αποφυγή της απομόνωσης και του αποκλεισμού που βιώνουν ακόμη και σήμερα, αφετέρου, δε, αποτελεί ισχυρό κίνητρο προσέλκυσης τουριστών με αναπηρία και μειωμένη κινητικότητα εν γένει. Ιδιαίτερα επισημαίνεται ότι η αγορά των τουριστών με αναπηρία αποτελεί μια ιδιαίτερα δυναμική αγορά που έχει παραμείνει αναξιοποίητη από τη χώρα μας παρά το μέγεθος και την αγοραστική της δύναμη. Οι συνολικές επιπτώσεις, άμεσες και έμμεσες, από τον τουρισμό ατόμων με αναπηρία στην ΕΕ εκτιμώνται συνολικά σε 786 δις € ετησίως (βλ. http://ec.europa.eu/DocsRoom/documents/5566/attachments/1/translations), γεγονός που αναμφίβολα τοποθετεί τον προσβάσιμο τουρισμό μεταξύ των μορφών τουρισμού τις οποίες η χώρα πρέπει να αναπτύξει για να προσελκύσει «μη παραδοσιακές» αγορές.