Αρχική Τροποποιήσεις ΠΔ 118 και 60(Π.Δ. 60/2007) 1) Στο τέλος της παραγράφου 1 του άρθρου 26 προστίθεται εδάφιοΣχόλιο του χρήστη Δρ. Έφη Βράνιαλη για τη Διεθνή Διαφάνεια-Ελλάδας | 16 Σεπτεμβρίου 2011, 15:51
  • Σχόλιο του χρήστη 'Δρ. Έφη Βράνιαλη για τη Διεθνή Διαφάνεια-Ελλάδας' | 16 Σεπτεμβρίου 2011, 15:51

    Σε μία δύσκολη από οικονομικής απόψης περίοδο για την Ελλάδα, όπου διακυβεύεται σε μεγάλο βαθμό η μακροπρόθεσμη δημοσιονομική ισορροπία της χώρας όπως και των υπόλοιπων κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η χρηστή διαχείριση των δημοσίων δαπανών καθίσταται ιδιαίτερα σημαντική. Ο τομέας των δημοσίων συμβάσεων αποτελεί για όλα τα κράτη μια “γκρίζα περιοχή” όπου μεθοδεύεται πιο εύκολα η κατασπατάληση του δημόσιου χρήματος. Μάλιστα, όταν οι δημόσιες συμβάσεις αντιστοιχούν σε ποσοστό 6%-10% του ΑΕΠ περίπου σε κάθε χώρα, αντιλαμβάνεται κανείς την ανάγκη καλύτερου ελέγχου του θεσμικού αυτού πλαισίου. Οι πρόσφατες μεταρρυθμίσεις του νομοθέτη στον τομέα αυτό, και συγκεκριμένα ο Ν.3886/2010 για την δικαστική προστασία κατά την σύναψη δημοσίων συμβάσεων, η πρόταση για δημιουργία μιας Ενιαίας Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων και η σύσταση Ηλεκτρονικού Κεντρικού Μητρώου Δημοσίων Συμβάσεων αποτελούν σίγουρα σημαντικά βήματα για την ενίσχυση της διαφάνειας και δημόσιας λογοδοσίας. Οι προτεινόμενες τροποποιήσεις στα Π.Δ. κίνουνται στην ίδια κατεύθυνση αν και αποτελούν περισσότερο διευκρινιστικούς όρους λειτουργίας του υφιστάμενου νομικού πλαισίου παρά μια καθολική αναπροσαρμογή των σχετικών ρυθμίσεων. Σε γενικές γραμμές το ρυθμιστικό πλαίσιο των δημοσίων συμβάσεων θα μπορούσε να αναπτυχθεί γύρω από τις ακόλουθες αρχές που κινούνται στο πνεύμα των προτάσεων του ΟΟΣΑ: 1). Διαφάνεια 1.1- Κρίνεται απαραίτητο καθόλη την διάρκεια του κύκλου μιας Δημόσιας Σύμβασης να δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην διαφάνεια της διαδικασίας (Pre-bidding, Bidding, Post-bidding). Στην πρώτη φάση, λοιπόν, (Pre-bidding) είναι σημαντική η προώθηση μιας συστηματικής και στρατηγικής προσέγγισης των αναγκών του δημοσίου τομέα ώστε να βελτιωθεί και ο ανταγωνισμός. Σε δεύτερο στάδιο (Bidding) η χρήση των σύγχρονων μέσων τεχνολογίας είναι καταλυτική, κυρίως για την σαφή πληροφόρηση των συμμετεχόντων, για την έγκαιρη πληροφόρηση των κριτηρίων αξιολόγησης και την επάρκεια χρόνου για την προετοιμασία των προσφορών. Τέλος, το τρίτο στάδιο είναι αυτό που έχει την λιγότερη δημοσιότητα και γι’αυτό πολλές χώρες έχουν λάβει διάφορα μέτρα, όπως ξεκάθαρο και κατάλληλο προγραμματισμό(Καναδάς, Ιρλανδία, Ηνωμένο Βασίλειο), τεχνικές διαχείρισης κινδύνου(Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία), περιορισμούς και ελέγχους σε πιθανές μεταβολές της Σύμβασης(Ιταλία, Κορέα, Μεξικό), διατάξεις κοινής ευθύνης(Μεξικό, Ιαπωνία) και δημόσιο έλεγχο(Νορβηγία, Ηνωμένο Βασίλειο). 1.2- Ενισχυμένη ανάγκη για διαφάνεια υπάρχει ιδίως στις περιπτώσεις των εξαιρέσεων που προβλέπονται από τον νόμο, γεγονός που μπορεί να αντιμετωπιστεί με την χρήση νέων τεχνολογιών. 1.3- Στην Ουγγαρία υπάρχει το Συμβούλιο Δημοσίων Συμβάσεων που λογοδοτεί στην Βουλή. Η σύσταση της Ενιαίας Ανεξάρτητης Αρχής θα καλύψει αυτό το κενό, απομένει να δούμε στην πράξη την λειτουργία της. 2). Σωστή Διαχείριση 2.1- Κύριο μέλημα του κράτους πρέπει να είναι η χρηστή διαχείριση των δημοσίων δαπανών για την επίτευξη προκαθορισμένων σκοπών. Για τον λόγο αυτό κρίνεται απαραίτητος ο προγραμματισμός σε ετήσια βάση των αναγκών προσφυγής σε δημόσιες προμήθειες. Πολλές χώρες μάλιστα ανακοινώνουν εκ των προτέρων μελλοντικούς διαγωνισμούς(Αυστραλία, Χιλή, Μεξικό, Πολωνία). 2.2- Η εκτίμηση αυτή οφείλει να είναι πλήρης ως προς τα αποτελέσματα και το ανθρώπινο δυναμικό που θα χρησιμοποιηθεί. Ο σωστός προϋπολογισμός του έργου και η ένταξη της διαδικασίας στο πλαίσιο της δημοσιονομικής διαχείρισης κρίνεται απαραίτητη. Η έγκαιρη ενημέρωση της Βουλής και του ευρύτερου κοινού είναι εξίσου σημαντική. 2.3- Σε πολλές περιπτώσεις μεγάλων έργων υποδομών, όπου υπάρχει κίνδυνος υπέρβασης του προϋπολογισμού, η Ολλανδία έχει θεσπίσει την συμμετοχή και συναπόφαση της Βουλής. 3). Προληπτικά μέτρα για αποφυγή παρατυπιών 3.1- Σε ένα νέο περιβάλλον όπου πλέον ο δημόσιος υπάλληλος που ασχολείται με τις προμήθειες καλείται να αναλάβει ευθύνες “διαχειριστή σύμβασης”(contract manager), είναι απαραίτητο να προβλεφθούν ειδικοί μηχανισμοί παρακολούθησης της διαδικασίας και επιβολής ποινών σε περιπτώσεις παρατυπιών. 3.2- Καλό είναι να προβλεφθούν μέτρα για περιπτώσεις σύγκρουσης συμφερόντων. Τα μέτρα αυτά μπορεί να αφορούν: α). την οργάνωση του συστήματος με τον σαφή διαχωρισμό αρμοδιοτήτων και ευθυνών μεταξύ εμπλεκομένων μονάδων(Ηνωμένο Βασίλειο), β). την καλύτερη μηχανοργάνωση για αποφυγή επικοινωνίας μεταξύ υπαλλήλων και συμμετεχόντων(e-auction, Βραζιλία, Μεξικό, Ηνωμένο Βασίλειο), γ). την εναλλαγή υπαλλήλων που ασχολούνται με δημόσιες συμβάσεις(Λουξεμβούργο, Βραζιλία), δ). Την θέσπιση κοινής ευθύνης(four-eyes principle) ώστε ο έλεγχος να είναι αποτελεσματικότερος(Κορέα) 3.3- Η Ισπανία μάλιστα προχώρησε με την θέσπιση ενός κώδικα καλής διακυβέρνησης και ενός νόμου για τις περιπτώσεις σύγκρουσης συμφερόντων, ο οποίος όρισε την δημιουργία ενός Γραφείου Σύγκρουσης Συμφερόντων και ενίσχυσε το πλαίσιο των ποινών. 3.4- Για την εφαρμογή των ηθικών αρχών που πρέπει να διαπνέουν την διαδικασία δημοσίων συμβάσεων πολλές χώρες έχουν προσφύγει σε ποικίλα μέτρα, όπως η πολύ προσεκτική επιλογή των υπαλλήλων με προγενέστερο έλεγχο του προφίλ τους, και η πρόβλεψη κατάλληλης κατάρτισής τους στις απαιτήσεις του σύγχρονου πλαισίου(Γερμανία). 4). Λογοδοσία και Έλεγχος 4.1- Η θεμέλια λίθος κάθε συστήματος δημοσίων συμβάσεων είναι η διαθεσιμότητα των πληροφοριών καθόλη την διάρκεια της διαδικασίας και ο αποτελεσματικός εσωτερικός έλεγχος. Καλό θα είναι καθιερωθεί μια ευδιάκριτη αλυσίδα ευθυνών με δυνατότητα επιπρόσθετων ελέγχων από εξωτερικούς συνεργάτες(Gateway Review, Ηνωμένο Βασίλειο). 4.2- Κρίνεται απαραίτητη και η έγκαιρη και δίκαιη διαχείριση όλων των προβλημάτων που προκύπτουν κατά την διάρκεια της διαδικασίας. Στην Σλοβενία μάλιστα έχει συσταθεί η Εθνική Επιτροπή Επιθεώρησης, η οποία υπάγεται στην Βουλή και έχει την δυνατότητα ακύρωσης των αποφάσεων των αρμόδιων για τις δημόσιες συμβάσεις δημοσίων φορεών και παροχής συμβουλών για την εφαρμογή της διαδικασίας. 4.3- Τέλος, σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η ενίσχυση του δημοσίου ελέγχου, η οποία επιτυγχάνεται με διευρυμένη συμμετοχή του κοινού και των μέσων ενημέρωσης. Ο άμεσος κοινωνικός έλεγχος περιλαμβάνει την συμμετοχή των ενδιαφερομένων μερών – ιδιωτικού τομέα, τελικών αποδεκτών, πολιτών και μέσων ενημέρωσης για την διασφάλιση της ακεραιότητας της διαδικασίας και την βελτίωση της αποδοτικότητας της διαδικασίας. Στο Μεξικό έχει αναπτυχθεί η πρακτική της συμμετοχής ενός “Μάρτυρα της Κοινωνίας”(Social Witness), ο οποίος λειτουργεί σαν εξωτερικός παρατηρητής και υπάγεται σε κυρώσεις. 5). Βιώσιμες δημόσιες συμβάσεις 5.1- Τα τελευταία χρόνια έχει δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην σύναψη “βιώσιμων δημοσίων συμβάσεων”. Με τον όρο αυτόν νοείται η διαδικασία κατά τη οποία οι δημόσιες υπηρεσίες καλύπτουν τις ανάγκες τους με τέτοιο τρόπο ώστε να πληρούν τους όρους της αποδοτικότητας, αποφέροντας οφέλη όχι μόνο στον ίδιο τον φορέα αλλά συγχρόνως στην κοινωνία και την οικονομία και με το λιγότερο δυνατό κόστος για το περιβάλλον(UK Sustainable Procurement Task Force 2006). Καλό λοιπόν θα ήταν να διαφαίνεται περισσότερο η προσέγγιση αυτή στο πνεύμα του νομοθέτη. 6). Σύμφωνο Ακεραιότητας 6.1- Σημαντικό εργαλείο για την βελτίωση της διαφάνειας των δημοσίων συμβάσεων αποτελεί και το Σύμφωνο Ακεραιότητας που προτείνεται από την Διεθνή Διαφάνεια. Πρόκειται για μια επίσημη συμφωνία ανάμεσα στις Αναθέτουσες Αρχές και στους συμμετέχοντες στους διαγωνισμούς και περιλαμβάνει αντίστοιχα δικαιώματα και υποχρεώσεις, ώστε να αποφευχθούν σε κάθε περίπτωση φαινόμενα δωροδοκίας. Αποτελεί με άλλα λόγια ένα εχέγγυο για την διαφάνεια καθόλη την διάρκεια του κύκλου των δημοσίων συμβάσεων (από τη συμμετοχή στο διαγωνισμό μέχρι την παραλαβή του έργου), με την δημοσιοποίηση όλων των σχετικών πληροφοριών και την πρόσβαση όλων των εμπλεκομένων μερών σε αυτές, τον εξωτερικό έλεγχο από ένα ανεξάρτητο σώμα και την ανίχνευση πιθανών κινδύνων/περιπτώσεων διαφθοράς. Προβλέπεται μάλιστα και επιβολή κυρώσεων για την μη τήρηση των όρων του. 6.2- Το Σύμφωνο Ακεραιότητας εφαρμόζεται ήδη σε 15 χώρες (π.χ. στην Γερμανία για κατασκευή διεθνούς αεροδρομίου) και καλύπτει πολλούς κλάδους (δημόσια έργα, τηλεπικοινωνίες κλπ). Η Διεθνής Διαφάνεια εκτιμά ότι η εξοικονόμηση κεφαλαίων από τη χρήση του υπολογίζεται σε 10-60% του κόστους των δημοσίων συμβάσεων. Κρίνεται λοιπόν σκόπιμη η εξέταση ευρύτερης εφαρμογής του στον δημόσιο τομέα.