1. α) Επιτρέπεται η αναγκαστική απαλλοτρίωση ακινήτων ή η σύσταση εμπραγμάτων δικαιωμάτων επ’ αυτών για την εξυπηρέτηση των Στρατηγικών Επενδύσεων και των βοηθητικών και συνοδών έργων τους. Η απαλλοτρίωση εγκρίνεται με ειδικά αιτιολογημένη απόφαση της Διυπουργικής Επιτροπής Στρατηγικών Επενδύσεων (Δ.Ε.Σ.Ε.), εφόσον έχει αξιολογηθεί αναλυτικά ως αναγκαία για την υλοποίηση και τη βιωσιμότητα του επενδυτικού σχεδίου στην οικεία έκθεση αξιολόγησης. Σε κάθε περίπτωση, η απαλλοτριούμενη έκταση δεν μπορεί να καταλαμβάνει ποσοστό εκτάσεων μεγαλύτερο του τρία τοις εκατό (3%) επί της συνολικής έκτασης υλοποίησης της επένδυσης.
β) Οι απαλλοτριώσεις κηρύσσονται με κοινή απόφαση των αρμοδίων οργάνων των Υπουργείων Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Οικονομικών, Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Πολιτισμού και Αθλητισμού και Υποδομών και Μεταφορών υπέρ του ελληνικού Δημοσίου ή των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου ή των Φορέων Γενικής Κυβέρνησης του άρθρου 14 του ν. 4270/2014 (Α’ 143) ή φυσικών προσώπων και με δαπάνη του υπέρ’ού η απαλλοτρίωση ή άλλου προσώπου, που ορίζεται με την πράξη κήρυξής της. Κατά τα λοιπά εφαρμόζεται ο ν. 2882/2001 (Α` 17). Η προσδιοριζόμενη αποζημίωση βαρύνει τον φορέα της επένδυσης.
2. Ακίνητα ιδιοκτησίας του ελληνικού Δημοσίου ή νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, με εξαίρεση τις ιδιοκτησίες οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης και Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων (Α.Ε.Ι.), εφόσον πρόκειται να χρησιμοποιηθούν και μόνο κατά το μέρος που κρίνονται αναγκαία για την κατασκευή, επέκταση ή εκσυγχρονισμό των Στρατηγικών Επενδύσεων, δεν απαλλοτριώνονται αλλά μπορεί να παραχωρούνται κατά χρήση για την κατασκευή, επέκταση ή τον εκσυγχρονισμό των ανωτέρω επενδύσεων. Σε περίπτωση αμφισβήτησης του ιδιοκτησιακού καθεστώτος των ακινήτων ενώπιον των αρμόδιων διοικητικών επιτροπών, το πρώτο εδάφιο δεν εφαρμόζεται.
3. Οι διαδικασίες σχετικά με αναγκαστικές απαλλοτριώσεις, που έχουν κηρυχθεί πριν την έναρξη ισχύος του παρόντος εντός ρυμοτομικού σχεδίου για κοινόχρηστους ή κοινωφελείς χώρους, που γειτνιάζουν με την έκταση κατασκευής, επέκτασης ή εκσυγχρονισμού των Στρατηγικών Επενδύσεων ή στους οποίους πρόκειται να χωροθετηθούν οι τελευταίες, διεκπεραιώνονται από τη Γενική Γραμματεία Ιδιωτικών Επενδύσεων και Συμπράξεων Ιδιωτικού και Δημοσίου Τομέα του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων, εφόσον η «Ελληνική Εταιρεία Επενδύσεων και Εξωτερικού Εμπορίου Α.Ε.» το κρίνει απαραίτητο και κατόπιν σχετικής αίτησης του κυρίου του έργου.
4. Αν ο αριθμός των εικαζόμενων ιδιοκτητών και εμπράγματων δικαιούχων είναι μεγαλύτερος από πενήντα (50), περίληψη της απαλλοτριωτικής πράξης της περ. β) της παρ. 1, με μνεία του Φύλλου Εφημερίδας της Κυβερνήσεως, στο οποίο δημοσιεύθηκε, καθώς και αναφορά στην τοποθεσία και κτηματική περιοχή των απαλλοτριουμένων, δημοσιεύεται σε δύο ημερήσιες ευρείας κυκλοφορίας εφημερίδες των Αθηνών ή της περιφερειακής ενότητας, όπου γίνεται η απαλλοτρίωση, σε δύο συνεχόμενα ημερήσια φύλλα τους και αναρτάται στο διαδίκτυο. Η πράξη κήρυξης αναγκαστικής απαλλοτρίωσης κοινοποιείται στον δήμαρχο και τοιχοκολλάται στο δημοτικό κατάστημα της κτηματικής περιοχής, όπου βρίσκονται τα απαλλοτριούμενα ακίνητα. Για την τοιχοκόλληση συντάσσεται πράξη από τον γραμματέα του δήμου, άλλως γίνεται τοιχοκόλληση από δικαστικό επιμελητή. Η τήρηση των παραπάνω διατυπώσεων επέχει θέση ατομικής γνωστοποίησης της απαλλοτριωτικής πράξης, για καθέναν, που αξιώνει δικαιώματα στα απαλλοτριούμενα ακίνητα.
5. Οι απαλλοτριώσεις του παρόντος θεωρούνται κατεπείγουσες και μείζονος σημασίας. Για την κήρυξή τους αρκεί απλό διάγραμμα οριζοντιογραφίας σε κλίμακα όχι μεγαλύτερη από 1:2.000, που απεικονίζει την προς απαλλοτρίωση έκταση. Στην απόφαση της κήρυξης γίνεται ρητή αναφορά ότι δεν απαιτείται η τήρηση των λοιπών όρων και προϋποθέσεων. Στην περίπτωση αυτή, το κτηματολογικό διάγραμμα και ο κτηματολογικός πίνακας συντάσσονται μέσα σε προθεσμία, που ορίζει η πράξη κήρυξης της απαλλοτρίωσης, η οποία δεν υπερβαίνει τους έξι (6) μήνες από την ημερομηνία της πράξης αυτής και μπορεί να παραταθεί για τρεις (3) επιπλέον μήνες με όμοια πράξη. Εάν παρέλθει άπρακτη η προθεσμία αυτή, η απόφαση κήρυξης της απαλλοτρίωσης θεωρείται αυτοδικαίως ανακληθείσα.
6. Στην περίπτωση κατεπείγουσας ανάγκης για την πραγματοποίηση των Στρατηγικών Επενδύσεων και των βοηθητικών και συνοδών έργων τους για τις οποίες κηρύσσονται οι απαλλοτριώσεις, σύμφωνα με το άρθρο 7Α του ν. 2882/2001, η συντέλεση της απαλλοτρίωσης επέρχεται μόνο με την παρακατάθεση ή καταβολή αποζημίωσης χωρίς να απαιτείται δημοσίευση της σχετικής ειδοποίησης στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Μπορεί, επίσης, να επιτρέπεται με ειδική απόφαση του Εφετείου που δικάζει με τη διαδικασία του άρθρου 19 του ν. 2882/2001 ύστερα από αίτηση του βαρυνομένου με τη δαπάνη της απαλλοτρίωσης, η πραγματοποίηση εργασιών και πριν από τον προσδιορισμό και την καταβολή της αποζημίωσης, υπό τον όρο της καταβολής εύλογου τμήματος της αποζημίωσης που δεν μπορεί να είναι μικρότερο από το 70% της κατά το οικείο σύστημα προσδιοριζόμενης αντικειμενικής αξίας του ακινήτου, άλλως της εκτιμώμενης αποζημίωσης και της παροχής πλήρους εγγύησης υπέρ του δικαιούχου της αποζημίωσης.
7. Για την κατασκευή, επέκταση ή τον εκσυγχρονισμό ή την εξυπηρέτηση των Στρατηγικών Επενδύσεων επιτρέπεται η απαλλοτρίωση υπέρ νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου ευρύτερων ζωνών, πέρα από τις εκτάσεις που είναι αναγκαίες για την κατασκευή των έργων με ειδικώς αιτιολογημένη κοινή απόφαση των αρμοδίων οργάνων των Υπουργείων Οικονομικών, Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Πολιτισμού και Αθλητισμού, Υποδομών και Μεταφορών και Τουρισμού.
Kαταρχήν πρέπει να εξεταστεί κατά πόσο τα άρθρα 10, 11 και 13 του ν.3894/2010, τα οποία ενσωματώνονται στο εν λόγω σχέδιο νόμου έχουν εφαρμοστεί στην πράξη σε κηρύξεις αναγκαστικών απαλλοτριώσεων από το 2010, οπότε θεσπίστηκαν το πρώτον μέχρι και σήμερα, διότι διατάξεις που παραμένουν ανεφάρμοστες πρέπει να καταργούνται και να μην ενσωματώνονται σε νέο νόμο.
Επίσης για τις εν λόγω ρυθμίσεις επισημαίνεται ότι σε κάθε περίπτωση για την κήρυξη οποιασδήποτε αναγκαστικής απαλλοτρίωσης πρέπει να αναφέρονται συγκεκριμένοι δημόσιοι ή κοινωφελείς σκοποί, όπως ορίζεται στο άρθρο 17 του Συντάγματος. Συνεπώς, εφόσον ο σκοπός της στρατηγικής επένδυσης κριθεί ότι είναι δημόσιας ωφέλειας κυρίως όσον αφορά την οικονομία της χώρας, μπορεί να εφαρμοσθεί το άρθρο 7Α του ν.2882/2001, το οποίο πολλάκις εφαρμόζεται στην πράξη. Ειδικότερα, η προβλεπόμενη στο άρθρο 7Α του ν.2882/2001 διαδικασία επιφέρει άμεσα αποτελέσματα, ενώ στη ρύθμιση του άρθρου 7 παρ. 1. β του προκείμενου σχεδίου νόμου ορίζεται ότι οι απαλλοτριώσεις κηρύσσονται με κοινή απόφαση των αρμόδιων οργάνων των Υπουργείων Ανάπτυξης & Επενδύσεων, Οικονομικών, Περιβάλλοντος & Ενέργειας, Πολιτισμού & Αθλητισμού, Υποδομών & Μεταφορών, ήτοι εμπλέκονται περισσότεροι φορείς & υπηρεσίες, με αποτέλεσμα εκ των πραγμάτων να προκύπτει χρονοτριβή και επιβράδυνση της διαδικασίας κήρυξης της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης. Σημειώνεται ακόμη με την παραπάνω περιοριστική αναφορά συγκεκριμένων Υπουργείων ενδέχεται να παραλείπονται Υπουργεία ή φορείς που εμπλέκονται στην στρατηγική επένδυση, όπως πχ Υπουργείο Τουρισμού σε περίπτωση ξενοδοχειακών ή εν γένει τουριστικών επενδύσεων.
Επιπρόσθετα επισημαίνεται ότι στην ανάλυση συνεπειών του άρθρου 7 του προκείμενου σχέδιου νόμου δεν αναφέρονται συγκεκριμένα οι σκοποί δημόσιας ωφέλειας στους οποίους αποσκοπούν οι στρατηγικές επενδύσεις ούτε περιγράφονται οι λόγοι για τους οποίους θεσπίζεται η εν λόγω ρύθμιση ειδικά για τις στρατηγικές επενδύσεις και δεν είναι δυνατή η επίτευξή τους χωρίς την ύπαρξη αυτής της ρύθμισης, αλλά με την εφαρμογή του άρθρου 7Α του ν.2882/2001, με αποτέλεσμα να υπάρχει παρέκκλιση από το ν.2882/2001, ο οποίος ως Κώδικας Αναγκαστικών Απαλλοτριώσεων Ακινήτων διέπει κάθε αναγκαστική απαλλοτρίωση, ώστε να μην τίθεται ζήτημα αντισυνταγματικότητας και ανασφάλειας δικαίου.
Τέλος, στην ανάλυση συνεπειών αναγράφεται εντελώς συνοπτικά ότι με το άρθρο 7 γίνεται ενσωμάτωση παλαιότερων διατάξεων οι οποίες και επαναλαμβάνονται, χωρίς όμως να γίνεται ουσιαστικός εντοπισμός του προβλήματος που η εν λόγω ρύθμιση επιδιώκει να επιλύσει και δεν διατυπώνονται συγκεκριμένα οι στόχοι που επιδιώκονται με την εν λόγω ρύθμιση και τους λόγους για τους οποίους δεν είναι δυνατή η επίτευξή τους χωρίς την ύπαρξη της ρύθμισης αυτής, όπως ρητά επιτάσσει το Επιτελικό Κράτος (άρθρο 62 ν. 4622/2019).
Κατόπιν των ανωτέρω διαλαμβανομένων, αμφισβητείται η αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα του άρθρου 7 του προκείμενου σχεδίου νόμου καθώς και εν γένει η αναγκαιότητά θέσπισής του.
Η διάταξη για τις απαλλοτριώσεις παραμένει στα κύρια σημεία της αμετάβλητη σε σχέση με όσα ήδη ισχύουν.
Είναι απαραίτητο όμως ένα σχόλιο για το πλαίσιο των αναγκαστικών απαλλοτριώσεων, όπως διατηρείται. Το νομοσχέδιο, όπως και το ισχύον πλαίσιο, δεν καταβάλλει καμία προσπάθεια να εντάξει αρμονικά τις στρατηγικές επενδύσεις στον δημόσιο, κοινόχρηστο χώρο: ενδεικτικά, διατηρείται σε ισχύ η (ιδιαίτερα δυσνόητη) διάταξη που επιτρέπει την «απαλλοτρίωση …ευρύτερων ζωνών, πέρα από τις εκτάσεις που είναι αναγκαίες για την κατασκευή», εφόσον αυτό απαιτείται για την «κατασκευή» (!) «επέκταση ή τον εκσυγχρονισμό ή την εξυπηρέτηση των Στρατηγικών Επενδύσεων». Η απαλλοτρίωση των ζωνών αυτών γίνεται για ασαφείς λόγους, που ούτε ο νομοθέτης δεν είναι σε θέση να περιγράψει. Πόσο μάλλον που οι αναγκαστικές απαλλοτριώσεις εγκρίνονται με «ειδικά αιτιολογημένη απόφαση της Διυπουργικής Επιτροπής Στρατηγικών Επενδύσεων (ΔΕΣΕ)» (παρ. 1).