(άρθρo 23 Οδηγίας 2004/18/ΕΚ, άρθρo 34 Οδηγίας 2004/17/ΕΚ)
1. Οι τεχνικές προδιαγραφές, όπως ορίζονται στο σημείο 1 του Παραρτήματος VΙ του Προσαρτήματος Α και του Παραρτήματος XXI του Προσαρτήματος Β, καθορίζονται στα έγγραφα της σύμβασης, όπως οι προκηρύξεις, οι συγγραφές υποχρεώσεων και τα συμβατικά έγγραφα. Οι τεχνικές προδιαγραφές καθορίζουν τα χαρακτηριστικά που απαιτείται να έχουν τα έργα, οι υπηρεσίες ή οι προμήθειες, καθώς και αν θα απαιτηθεί η μεταβίβαση δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας.
Όταν είναι δυνατό, οι τεχνικές αυτές προδιαγραφές θα πρέπει να ορίζονται έτσι ώστε να λαμβάνουν υπόψη τα κριτήρια προσβασιμότητας για τα άτομα με ειδικές ανάγκες ή σχεδιασμό που να καλύπτει όλους τους χρήστες.
2. Οι τεχνικές προδιαγραφές εξασφαλίζουν ισότιμη πρόσβαση στους προσφέροντες και δεν έχουν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία αδικαιολόγητων εμποδίων στο άνοιγμα των δημοσίων συμβάσεων στον ανταγωνισμό.
3. Με την επιφύλαξη των κείμενων διατάξεων, εφόσον είναι συμβατές με το κοινοτικό δίκαιο, οι τεχνικές προδιαγραφές πρέπει να διατυπώνονται:
α) είτε με παραπομπή στις τεχνικές προδιαγραφές που ορίζονται στο Παράρτημα XXI του Προσαρτήματος Β με την εξής σειρά προτεραιότητας: εθνικά πρότυπα που μεταφέρουν ευρωπαϊκά πρότυπα, ευρωπαϊκές τεχνικές εγκρίσεις, κοινές τεχνικές προδιαγραφές, διεθνή πρότυπα, άλλα τεχνικά συστήματα αναφοράς που θεσπίζονται από τους ευρωπαϊκούς φορείς τυποποίησης ή, όταν αυτά δεν υπάρχουν, εθνικά πρότυπα, εθνικές τεχνικές εγκρίσεις ή εθνικές τεχνικές προδιαγραφές στον τομέα του σχεδιασμού, του υπολογισμού και της εκτέλεσης των έργων και της χρησιμοποίησης των προϊόντων• κάθε παραπομπή συνοδεύεται από τη μνεία “ή ισοδύναμο”•
β) είτε με αναφορά σε επιδόσεις ή λειτουργικές απαιτήσεις αυτές μπορούν να περιλαμβάνουν περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά, πρέπει δε να είναι ακριβείς, ώστε να επιτρέπουν στους προσφέροντες να καθορίζουν το αντικείμενο της σύμβασης και στις αναθέτουσες αρχές/ αναθέτοντες φορείς να αναθέτουν τη σύμβαση•
γ) είτε, με αναφορά στις επιδόσεις ή λειτουργικές απαιτήσεις, όπως ορίζονται στο στοιχείο β), με παραπομπή στις προδιαγραφές που αναφέρονται στο στοιχείο α), προκειμένου να τεκμαίρεται η συμμόρφωση προς τις εν λόγω επιδόσεις ή λειτουργικές απαιτήσεις•
δ) είτε με παραπομπή στις προδιαγραφές που μνημονεύονται στο στοιχείο α) για ορισμένα χαρακτηριστικά και με παραπομπή στις επιδόσεις ή τις λειτουργικές απαιτήσεις που μνημονεύονται στο στοιχείο β) για ορισμένα άλλα χαρακτηριστικά.
4. Όταν οι αναθέτουσες αρχές/αναθέτοντες φορείς κάνουν χρήση της δυνατότητας παραπομπής στις προδιαγραφές που αναφέρονται στην παράγραφο 3 στοιχείο α), δεν μπορούν να απορρίπτουν προσφορά με την αιτιολογία ότι τα προσφερόμενα προϊόντα και υπηρεσίες δεν πληρούν τις προδιαγραφές, στις οποίες έχουν παραπέμψει, εφόσον ο προσφέρων αποδεικνύει στην προσφορά του, με τρόπο που ικανοποιεί την αναθέτουσα αρχή/ τον αναθέτοντα φορέα, με κάθε ενδεδειγμένο μέσο, ότι οι λύσεις που προτείνει ικανοποιούν κατά ισοδύναμο τρόπο, τις τεχνικές προδιαγραφές. Τεχνικός φάκελος του κατασκευαστή ή έκθεση δοκιμών από αναγνωρισμένο οργανισμό μπορεί να συνιστά ενδεδειγμένο μέσο.
5. Όταν οι αναθέτουσες αρχές/αναθέτοντες φορείς κάνουν χρήση της δυνατότητας που προβλέπεται στην παράγραφο 3 να θέσουν απαιτήσεις ως προς τις επιδόσεις ή λειτουργικές απαιτήσεις, δεν μπορούν να απορρίπτουν προσφορά έργων, προϊόντων ή υπηρεσιών που τηρούν εθνικό πρότυπο, το οποίο αποτελεί μεταφορά ευρωπαϊκού προτύπου, ευρωπαϊκή τεχνική έγκριση, κοινή τεχνική προδιαγραφή, διεθνές πρότυπο ή τεχνικό πλαίσιο αναφοράς που έχει εκπονηθεί από ευρωπαϊκό οργανισμό τυποποίησης, εφόσον οι εν λόγω προδιαγραφές καλύπτουν τις επιδόσεις ή τις λειτουργικές απαιτήσεις που έχουν ορίσει.
Στην προσφορά του, ο προσφέρων υποχρεούται να αποδεικνύει, κατά τρόπο ικανοποιητικό για την αναθέτουσα αρχή/αναθέτοντα φορέα και με κάθε ενδεδειγμένο μέσο, ότι το έργο, το προϊόν ή η υπηρεσία που τηρεί το πρότυπο ανταποκρίνεται στις επιδόσεις ή λειτουργικές απαιτήσεις που ορίζει η αναθέτουσα αρχή / ο αναθέτων φορέας. Τεχνικός φάκελος του κατασκευαστή ή έκθεση δοκιμών από αναγνωρισμένο οργανισμό μπορεί να συνιστά ενδεδειγμένο μέσο.
6. Όταν οι αναθέτουσες αρχές/αναθέτοντες φορείς επιβάλλουν περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά ως προς τις επιδόσεις ή τις λειτουργικές απαιτήσεις, όπως αναφέρονται στην παράγραφο 3 στοιχείο β), μπορούν να χρησιμοποιούν τις αναλυτικές προδιαγραφές ή, εν ανάγκη, τμήματά τους, όπως ορίζονται από τα (πολυ) εθνικά οικολογικά σήματα ή και από κάθε άλλο οικολογικό σήμα, εφόσον οι προδιαγραφές αυτές είναι ενδεδειγμένες για τον καθορισμό των χαρακτηριστικών των προμηθειών ή των υπηρεσιών που αποτελούν το αντικείμενο της σύμβασης, οι απαιτήσεις για το σήμα διαμορφώνονται βάσει επιστημονικών στοιχείων, τα οικολογικά σήματα υιοθετούνται μέσω μιας διαδικασίας στην οποία μπορούν να συμμετέχουν όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, όπως οι κυβερνητικοί οργανισμοί, οι καταναλωτές, οι κατασκευαστές καθώς και οι διανομείς και οι περιβαλλοντικές οργανώσεις, και είναι προσιτά σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη.
Οι αναθέτουσες αρχές/αναθέτοντες φορείς μπορούν να προβλέπουν ότι τα προϊόντα ή υπηρεσίες που διαθέτουν οικολογικό σήμα τεκμαίρεται ότι πληρούν τις τεχνικές προδιαγραφές που καθορίζονται στα έγγραφα της σύμβασης•πρέπει όμως να αποδέχονται και κάθε άλλο ενδεδειγμένο αποδεικτικό μέσο, όπως τον τεχνικό φάκελο του κατασκευαστή ή έκθεση δοκιμών από αναγνωρισμένο οργανισμό.
7. Ως “αναγνωρισμένοι οργανισμοί”, κατά την έννοια του παρόντος άρθρου, νοούνται τα εργαστήρια δοκιμών, τα εργαστήρια βαθμονόμησης, οι οργανισμοί ελέγχου και οι οργανισμοί πιστοποίησης που ανταποκρίνονται στα ισχύοντα ευρωπαϊκά πρότυπα.
Οι αναθέτουσες αρχές/αναθέτοντες φορείς αποδέχονται τα πιστοποιητικά των αναγνωρισμένων οργανισμών που έχουν συσταθεί σε άλλα κράτη μέλη.
8. Εφόσον δεν δικαιολογείται από το αντικείμενο της σύμβασης, οι τεχνικές προδιαγραφές δεν επιτρέπεται να κάνουν μνεία συγκεκριμένης κατασκευής ή προέλευσης ή ιδιαίτερης μεθόδου κατασκευής ούτε να παραπέμπουν σε σήμα, δίπλωμα ευρεσιτεχνίας ή τύπο καθώς και σε συγκεκριμένη καταγωγή ή παραγωγή που θα είχε ως αποτέλεσμα να ευνοούνται ή να αποκλείονται ορισμένες επιχειρήσεις ή ορισμένα προϊόντα. Η εν λόγω μνεία ή παραπομπή επιτρέπεται, κατ’ εξαίρεση, όταν δεν είναι δυνατόν να γίνει αρκούντως ακριβής και κατανοητή περιγραφή του αντικειμένου της σύμβασης κατ’ εφαρμογή των παραγράφων 3 και 4• η μνεία ή παραπομπή αυτή πρέπει να συνοδεύεται από τον όρο “ή ισοδύναμο”.
Το άρθρο δεν έχει να προσθέσει τίποτε σε αυτά που μέχρι σήμερα γνωρίζαμε για τις διατάξεις που διέπουν τις τεχνικές προδιαγραφές. Οι τεχνικές προδιαγραφές αποτελούν, το πιο σημαντικό κομμάτι ενός διαγωνισμού καθώς σηματοδοτούν σε μεγάλο ποσοστό την επιτυχή ή μη, έκβαση της επικείμενης διαγωνιστικής διαδικασίας. Ορθές τεχνικές προδιαγραφές που εκπονούνται βάσει εμπεριστατωμένης έρευνας αγοράς οδηγούν σε ευρύτητα συμμετοχής, υγιή ανταγωνισμό μεταξύ των εταιρειών άρα και μεγαλύτερη πιθανότητα επιτυχούς έκβασης του διαγωνισμού και επίτευξη χαμηλότερων τιμών για το Δημόσιο. Αυτό βέβαια είναι το καλό σενάριο, διότι πολλές φορές οι τεχνικές προδιαγραφές αποτελούν άριστο εργαλείο για τη διεξαγωγή προσχηματικά ανοικτών διαγωνισμών με φωτογραφικές διατάξεις, οι οποίες είναι σχεδόν αδύνατο να εντοπιστούν κατά τον έλεγχο και την τελική έγκριση των προδιαγραφών από τις αρμόδιες Υπηρεσίες. Για τους λόγους αυτούς, προτείνεται, τουλάχιστον για τις προδιαγραφές των διαγωνισμών που διενεργούνται με ανοικτή διαδικασία, να θεσμοθετηθεί και να καθιερωθεί ως υποχρεωτική η διαδικασία ανοικτού και δημόσιου τεχνικού διαλόγου με οικονομικούς φορείς κατά την προετοιμασία των προδιαγραφών, ώστε οι Φορείς να αποκτούν επισήμως τεχνικά και οικονομικά στοιχεία των υπό προμήθεια ειδών, τα οποία θα αποτελέσουν τη βάση για την κατάρτιση των προδιαγραφών. Ομοίως, θα πρέπει να θεσμοθετηθεί ως υποχρεωτική για τους ανοικτούς διαγωνισμούς και η διαδικασία της δημόσιας διαβούλευσης, η οποία μέχρι σήμερα εφαρμόζεται κατά περίπτωση και κατά την κρίση του εκάστοτε Φορέα. Οι εν λόγω διαδικασίες θεωρώ ότι συνάδουν πλήρως με το πνεύμα της κοινοτικής νομοθεσίας περί διαφάνειας και ίσης μεταχείρισης των ενδιαφερομένων καθώς η απαιτούμενη για τους ανοικτούς διαγωνισμούς δημοσιότητα, θα εφαρμόζεται από το προγενέστερο στάδιο της προετοιμασίας των προδιαγραφών.
ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΑΡΘΡΟΥ 28Α
Εθνικό Σύστημα Τεχνικών Προδιαγραφών και Τιμολόγησης Τεχνικών Έργων
1. Το Εθνικό Σύστημα Τεχνικών Προδιαγραφών και Τιμολόγησης Τεχνικών Έργων είναι ένα σύνολο τυποποιημένων και εναρμονισμένων αρχών, κανόνων και μεθόδων και μία διαδικτυακή βάση πληροφοριών που υποστηρίζει, κατά τρόπο έγκυρο, αξιόπιστο και δυναμικά εξελισσόμενο, τον προγραμματισμό, το σχεδιασμό, την κατασκευή και τη λειτουργία των τεχνικών έργων, σε θέματα όπως:
α) Η ανάπτυξη, ενημέρωση και εφαρμογή σύγχρονων εθνικών τεχνικών προδιαγραφών (ΕΤΕΠ) για τον τομέα του σχεδιασμού, του υπολογισμού και της εκτέλεσης των τεχνικών έργων και για την χρησιμοποίηση των δομικών προϊόντων, εναρμονισμένων με τα ισχύοντα κάθε φορά ευρωπαϊκά πρότυπα, τις ευρωπαϊκές τεχνικές εγκρίσεις, τις κοινές τεχνικές προδιαγραφές, τα διεθνή πρότυπα, άλλα τεχνικά συστήματα αναφοράς που θεσπίζονται από τους ευρωπαϊκούς φορείς τυποποίησης, κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 28 του παρόντος νόμου.
β) Η ανάπτυξη, ενημέρωση και εφαρμογή σύγχρονων τυποποιημένων περιγραφικών άρθρων τιμολογίων και αντιστοίχων αναλύσεων τιμών, για την μονοσήμαντη περιγραφή, την ανάλυση της δαπάνης και την τιμολόγηση των εργασιών κατασκευής των πάσης φύσεως νέων έργων ή των εργασιών για την αποκατάσταση βλαβών ή για ενεργειακές παρεμβάσεις σε υφιστάμενα έργα.
γ) Η στατιστική αποτύπωση των βασικών τιμών των συντελεστών παραγωγής (εργατικά, υλικά, μηχανικός εξοπλισμός και κόστος κεφαλαίου), που συμμετέχουν στην εκτέλεση κάθε επιμέρους εργασίας, την παρακολούθηση της γεωγραφικής διαφοροποίησής τους καθώς και της διαχρονικής μεταβολής τους.
δ) Η εφαρμογή ενός αντικειμενικού συστήματος αναθεώρησης των συμβατικών τιμών των εργολαβικών συμβάσεων.
ε) Η ανάπτυξη και εφαρμογή τυποποιημένων και εναρμονισμένων αρχών, κανόνων και μεθόδων για την αξιόπιστη εκτίμηση της συνολικής δαπάνης (διαχείριση, μελέτη, εκτέλεση, λειτουργία) κάθε δημόσιου έργου (κοστολόγηση κύκλου ζωής), σε κάθε στάδιο ανάπτυξης του επενδυτικού σχεδίου.
στ) Η αποδελτίωση και στατιστική επεξεργασία του τελικού κόστους κατασκευής των διαφόρων τύπων τεχνικών έργων για την διαμόρφωση αξιόπιστων δεικτών και ιστορικών στοιχείων κόστους, με βάση τα σχετικά στοιχεία που τηρούνται στην Εθνική Βάση Δεδομένων Δημοσίων Συμβάσεων και στα διασυνδεδεμένα με αυτήν συστήματα του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους και του Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος παρακολούθησης συγχρηματοδοτούμενων έργων καθώς και σε κάθε άλλο πληροφοριακό σύστημα που τηρείται από τις υπηρεσίες του Δημοσίου για την παρακολούθηση της πορείας ανάθεσης και εκτέλεσης των δημοσίων συμβάσεων για ελεγκτικούς, δημοσιονομικούς και στατιστικούς και λοιπούς σκοπούς.
ζ) Η τήρηση ενός εθνικού μητρώου κατασκευαστών και προμηθευτών δομικών υλικών και ειδών και διαδικτυακής βάσης δεδομένων των υλικών και ειδών που κυκλοφορούν στην εγχώρια αγορά και διαθέτουν τις απαιτούμενες πιστοποιήσεις (CE, εθνική τεχνική έγκριση, περιβαλλοντική δήλωση προϊόντος, κλπ).
η) Η τήρηση διαδικτυακής βάσης δεδομένων με τα πρότυπα και τις τεχνικές προδιαγραφές που ισχύουν κάθε φορά, για τα δομικά υλικά, καθώς και για το σχεδιασμό, την εκτέλεση και τον έλεγχο των πάσης φύσεως τεχνικών έργων.
2. Το Εθνικό Σύστημα Τεχνικών Προδιαγραφών και Τιμολόγησης Τεχνικών Έργων εφαρμόζεται υποχρεωτικά για τις συμβάσεις μελέτης ή/και κατασκευής ή παραχώρησης τεχνικών έργων, που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του παρόντος νόμου και προαιρετικά στον ιδιωτικό τομέα. Η υποχρέωση του προηγουμένου εδαφίου αναστέλλεται μέχρι την επαρκή λειτουργία του Συστήματος. Για τις ανάγκες του παρόντος νόμου η επαρκής λειτουργία του Συστήματος πιστοποιείται από την ΕΑΑΔΗΣΥ.
3. Για την ανάπτυξη, λειτουργία και διαρκή ενημέρωση του Εθνικού Συστήματος Τεχνικών Προδιαγραφών και Τιμολόγησης Τεχνικών Έργων συγκροτείται ειδικό επιχειρησιακό σχήμα με τη μορφή κλαδικού, μη-κυβερνητικού νομικού προσώπου ιδιωτικού δικαίου, μη-κερδοσκοπικού χαρακτήρα, που λειτουργεί σε ανταποδοτική βάση και στο οποίο εκπροσωπούνται ισότιμα όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη. Το σχήμα αυτό τελεί υπό την εποπτεία του ΥΠΥΜΕΔΙ.
4. Η μεταφορά τεχνογνωσίας, βάσεων δεδομένων, τεχνικών προδιαγραφών, μεθόδων και διαδικασιών είναι δυνατόν να γίνει από ανάλογα εθνικά συστήματα που έχουν αναπτυχθεί και εφαρμόζονται σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης με σχετικές συμφωνίες. Η διαδικτυακή υποστήριξη του Εθνικού Συστήματος Τεχνικών Προδιαγραφών και Τιμολόγησης Τεχνικών Έργων, του συστήματος τιμοληψίας των δομικών υλικών και των σχετικών διαδικτυακών βάσεων δεδομένων, είναι δυνατόν να γίνουν και μέσω σύμπραξης με ιδιωτικό φορέα (ΣΔΙΤ) με σύμβαση παραχώρησης υπηρεσιών. Στην περίπτωση αυτή η Αναθέτουσα Αρχή της ή των εν λόγω συμβάσεων θα είναι το ΥΠΥΜΕΔΙ.
5. Οι πόροι του Εθνικού Συστήματος Τεχνικών Προδιαγραφών και Τιμολόγησης Τεχνικών Έργων προέρχονται από τη διάθεση των προϊόντων και υπηρεσιών του, από το τέλος ταξινόμησης, απογραφής και αξιολόγησης υλικών και προμηθευτών και από τις συνδρομές των χρηστών για τη χρήση των βάσεων δεδομένων του συστήματος . Η χρήση του συστήματος είναι δωρεάν για τους Πιστοποιημένους Υπαλλήλους Δημοσίων Συμβάσεων του άρθρου 192 του παρόντος νόμου.
6. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών, Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας και Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων, ρυθμίζονται ειδικότερα θέματα που αφορούν στη λειτουργία και διαχείριση του Εθνικού Συστήματος Τεχνικών Προδιαγραφών και Τιμολόγησης Τεχνικών Έργων, τον δικτυακό τόπο τήρησης του, τη δομή, το περιεχόμενο και την πρόσβαση σε αυτό, τα της οργάνωσης και διοίκησης, τα της εκπροσώπησης των ενδιαφερομένων μερών, τα της σύμπραξης με άλλους φορείς του δημόσιου ή ιδιωτικού τομέα, τα των παρεχόμενων υπηρεσιών και της τιμολόγησής τους, καθώς και κάθε άλλο σχετικό θέμα.
Η σύνταξη των τεχνικών προδιαγραφών για κάθε προμήθεια/είδος ίσως και για υπηρεσία θα πρέπει να γίνονται από έναν ανεξάρτητο φορέα και οι αναθέτουσες αρχές να έχουν την δυνατότητα επιλογής. Επίσης να προέρχονται οι τεχνικές προδιαγραφές απο δημόσια διαβούλευση και όχι από ομάδες εργασίας.
Το άρθρο αυτό είναι πολύ κρίσιμο και η διατύπωση του πρέπει να προσεχτεί πολύ για να αποφευχθούν «παρατράγουδα»
Ιδιαίτερα η παράγραφος 2 και η παράγραφος 8 του άρθρου αυτού πρέπει να επιτρέπουν την διεξαγωγή διαγωνισμών που να μην προδιαγράφουν αλλ΄ούτε και να αποκλείουν, κατ’ αυθαίρετο και αντιεπιστημονικό τρόπο, συγκεκριμένα συστατικά και να ευνοούν άλλα. Τα κριτήρια που θα τίθενται δεν πρέπει να οδηγούν κατ’ αδιαφανή τρόπο σε συγκεκριμένες κατευθυνόμενες επιλογές.
Δυστυχώς όπως είναι διατυπωμένες οι διατάξεις του άρθρου δεν επαρκούν για την αποτροπή στρεβλώσεων, καταχρήσεων και αυθαιρεσιών. Χρειάζονται βελτίωση.