1. Οι διατάξεις του παρόντος αποτελούν προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας προς τις διατάξεις της Οδηγίας 2014/55/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Απριλίου 2014 (L 133) για την έκδοση ηλεκτρονικών τιμολογίων στο πλαίσιο των δημόσιων συμβάσεων.
2. Ο παρών νόμος θεσπίζει κανόνες για τα ηλεκτρονικά τιμολόγια που εκδίδονται κατά την εκτέλεση των συμβάσεων, οι οποίες υπάγονται στον ν. 3978/2011 (Α΄137), ν. 4412/2016 (Α΄147) και ν. 4413/2016 (Α’ 148) και ειδικότερα καταλαμβάνει α) συμβάσεις οι οποίες συνάπτονται στους τομείς της άμυνας και της ασφάλειας και των οποίων η εκτιμώμενη αξία εκτός φόρου προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ), είναι ίση ή ανώτερη από τα κατώτατα όρια, όπως αυτά ορίζονται στο άρθρο 24 του ν. 3978/2011 και αναθεωρούνται σύμφωνα με το άρθρο 68 της Οδηγίας 2009/81/ΕΚ, β) δημόσιες συμβάσεις και συμβάσεις έργων, εκπόνησης μελετών και παροχής τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών, προμηθειών και γενικών υπηρεσιών των οποίων η εκτιμώμενη αξία εκτός ΦΠΑ είναι ίση προς ή ανώτερη από τα κατώτατα όρια των διατάξεων των άρθρων 5 και 235 του ν. 4412/2016, και γ) συμβάσεις παραχώρησης έργων και υπηρεσιών των οποίων η εκτιμώμενη αξία ισούται με ή υπερβαίνει τα πέντε εκατομμύρια διακόσιες είκοσι πέντε χιλιάδες (5.225.000) ευρώ, όπως το όριο αυτό αναθεωρείται σύμφωνα με το άρθρο 9 της Οδηγίας 2014/23/ΕΕ.
3. Ο παρών νόμος δεν καταλαμβάνει τα ηλεκτρονικά τιμολόγια που εκδίδονται κατά την εκτέλεση συμβάσεων που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του ν. 3978/2011, στις οποίες η σύναψη και η εκτέλεση της σύμβασης έχουν χαρακτηριστεί απόρρητες ή πρέπει να συνοδεύονται από ειδικά μέτρα ασφαλείας κατ’ εφαρμογή των ισχυουσών νομοθετικών, κανονιστικών ή διοικητικών διατάξεων, και υπό τον όρο ότι τα ουσιώδη εθνικά συμφέροντα δεν μπορούν να προστατευθούν με λιγότερο οχληρά μέτρα.
Με την ευκαιρία της συμμετοχής στην παρούσα ανοικτή διαβούλευση και κατόπιν αρκετού χρονικού διαστήματος μετά την λειτουργία της ηλεκτρονικής πλατφόρμας διενέργειας διαγωνισμών του ΕΣΗΔΗΣ και την παρέλευση σχεδόν δύο ετών από την ψήφιση του Ν. 4412/16, νομίζω πως επιβάλλεται και μια αποτίμηση της εικόνας των δημοσίων συμβάσεων οι οποίες, ορθώς κατά την γνώμη μου θα καταλήξουν στην ηλεκτρονική τιμολόγηση με το παρόν νομοσχέδιο. Ο σκοπός είναι η εξασφάλιση της αποτελεσματικότητας στις επιλογές της διοίκησης, καθώς κάθε νεώτερη ενέργεια θα πρέπει να επιβεβαιώνεται ότι στηρίζεται σε ένα σταθερό πλαίσιο λειτουργίας.
Τα παρακάτω αποτυπώνουν βεβαίως προσωπικές απόψεις, οι οποίες όμως έχουν συζητηθεί ευρύτατα και έχει διαπιστωθεί συμφωνία στην διενέργεια θαρραλέων βημάτων, αλλά και στην ύπαρξη σοβαρών προβλημάτων στις αρμόδιες υπηρεσίες των αναθετουσών αρχών και στους προσφέροντες. Συνοπτικά λοιπόν παραθέτω τις εξής διαπιστώσεις:
1. Την καλή πρόθεση του Ν. 4412/16 για την απλοποίηση των διαδικασιών ακολούθησε μια νέα βαρύτατη ηλεκτρονική γραφειοκρατία, η οποία εξακολουθεί να συνυπάρχει με την κλασσική. Οι ασάφειες του νόμου έγινε προσπάθεια να καλυφθούν με πλήθος τροποποιήσεων, που όμως σε πολλές περιπτώσεις έκαναν τα πράγματα πιο περίπλοκα. Οι διαδικασίες ανάθεσης έχουν επιβραδυνθεί περαιτέρω. Ενδεικτικά αναφέρω τις νέες προθεσμίες υποχρεωτικής αναμονής, αλλά και το άρθρο 104 με βάση το οποίο οι συμμετέχοντες, πλέον του ΤΕΥΔ/ΕΕΕΣ που υποβάλλουν υποτίθεται προς διευκόλυνση, υποχρεώνονται να διαθέτουν όλα τα απαιτούμενα δικαιολογητικά κατά τον χρόνο υποβολής της προσφοράς, κατά τον χρόνο υποβολής των δικαιολογητικών κατακύρωσης, αλλά και κατά την υπογραφή της σύμβασης, εφόσον αυτά δεν βρίσκονται πλέον σε ισχύ. Βεβαίως δεν αντιλαμβάνομαι τον λόγο γιατί να απορριφθεί μια προσφορά αναδόχου που ενόψει της αναμενόμενης ανάθεσης σύμβασης και του συνακόλουθου οικονομικού οφέλους, μπαίνει σε διαδικασία ρύθμισης, ώστε τα δικαιολογητικά του να είναι πλήρη, έστω κατά τον χρόνο υπογραφής σύμβασης και όχι νωρίτερα. Με τον τρόπο αυτό αυξάνονται και τα δημόσια έσοδα. Όμως, τουλάχιστον, θα μπορούσε να ενεργοποιηθεί το Μητρώο Προμηθευτών Δημοσίου, καθώς πλέον, χάρη στην γρήγορη πρόοδο που έχει σημειωθεί, μεγάλο μέρος των ζητουμένων πιστοποιητικών παρέχονται από ηλεκτρονικές πλατφόρμες. Η όλη διαδικασία δημιουργεί μεγάλη εντύπωση και αρνητικά σχόλια σε προσφέροντες από άλλα κράτη μέλη, στα οποία αρκεί ο αριθμός μητρώου προμηθευτή ώστε να πιστοποιηθεί η καταλληλότητα τους για την υποβολή προσφοράς.
Ακόμη, δεν είναι κατανοητή η πρόκριση από τον Ν. 4412/16 της ένορκης βεβαίωσης αντί της υπεύθυνης δήλωσης για τις περιπτώσεις που δεν εκδίδεται κάποιο πιστοποιητικό (άρθρο 80 παρ. 2), με αποτέλεσμα οι προσφέροντες να επιβαρύνονται περαιτέρω και με το κόστος πληρωμής συμβολαιογράφου (50-80 ευρώ) για την σύνταξη ένορκης βεβαίωσης. Ειδικά για την περίπτωση του ΣΕΠΕ (άρθρο 73 ν. 4412/16) θεσπίστηκε νέος λόγος αποκλεισμού, χωρίς καν να λειτουργεί η διαδικτυακή πύλη του ΣΕΠΕ, ενώ δεν υπήρχε και η δυνατότητα έκδοσης χειρόγραφου πιστοποιητικού πλην των περιπτώσεων φύλαξης και καθαρισμού, με αποτέλεσμα την ύπαρξη προβλημάτων σε προσφορές καθώς οι προσφέροντες αυτοσχεδίαζαν. Κατόπιν της έναρξης λειτουργίας της ηλεκτρονικής πύλης του ΣΕΠΕ, το πιστοποιητικό ακόμη δεν εκδίδεται για τις λοιπές περιπτώσεις, με αποτέλεσμα να απαιτείται σε κάθε περίπτωση η σύνταξη ένορκης βεβαίωσης. Στο μέλλον και αφού γίνει εφικτό να εκδίδεται πιστοποιητικό μέσω της διαδικτυακής πύλης θα πρέπει να συντάσσουν ένορκη βεβαίωση όσοι δεν απασχολούν προσωπικό- κυρίως ΜΜΕ- διότι δεν θα εμπίπτουν στην υποχρέωση υποβολής πιστοποιητικού ΣΕΠΕ και δεν θα μπορούν να εξυπηρετηθούν.
2. Η δημιουργία της ΑΕΠΠ αναβαθμίζει περαιτέρω την αξιοπιστία της διαδικασίας υποβολής προδικαστικών προσφυγών, όμως είναι απαραίτητο να συντομευθούν οι χρόνοι αναμονής. Επίσης να κατοχυρωθεί με ακόμη σαφέστερο τρόπο η δυνατότητα της αναθέτουσας αρχής να προχωρεί στην εξέλιξη του διαγωνισμού παράλληλα με την αξιολόγηση της προδικαστικής προσφυγής από την ΑΕΠΠ ώστε να μην υπάρχουν καθυστερήσεις άνευ σοβαρής αιτιολογίας.
3. Το ΕΣΗΔΗΣ λίγοι προσφέροντες μπορούν να το χρησιμοποιήσουν και οι περισσότεροι πληρώνουν ιδιωτικά γραφεία για την προετοιμασία και την υποβολή προσφορών, μετακυλίοντας προφανώς το πρόσθετο κόστος στην αναθέτουσα αρχή. Το λογισμικό έχω την άποψη ότι απέχει από τις σύγχρονες αρχές δημιουργίας λογισμικού ευρείας χρήσης, για το οποίο πρωταρχικό μέλημα πρέπει να είναι η ασφάλεια, η ταχύτητα, η ευελιξία στην άντληση πληροφοριών, αλλά και η φιλικότητα στον χρήστη.
4. Θα πρέπει άμεσα να υλοποιηθεί η κατάργηση διπλής καταχώρησης, τόσο στο ΚΗΜΔΗΣ όσο και στην Διαύγεια. Επίσης θα πρέπει να θεσπιστεί η δυνατότητα εκ των υστέρων ανάρτησης στο ΚΗΜΔΗΣ και στην Διαύγεια των περιπτώσεων απευθείας ανάθεσης για λόγους επείγοντος. Για τις περιπτώσεις αυτές υπάρχει ήδη η δυνατότητα εκ των υστέρων δέσμευσης πιστώσεων, βάσει πρόβλεψης του ΠΔ 80/2016. Αν για παράδειγμα λόγω φυσικής καταστροφής δεν υπάρχει ηλεκτρικό ρεύμα ή πρόσβαση στο διαδίκτυο, η αναθέτουσα αρχή δεν θα μπορεί να πραγματοποιήσει καμία ανάθεση.
5. Η αυστηρότητα στην διαδικασία έγκρισης πιστώσεων προ πάσης ενεργείας καθηλώνει σε μεγάλο βαθμό τη δράση των υπηρεσιών της δημόσιας αρχής, καθώς αυξάνει την εμπλοκή μεταξύ τεχνικών υπηρεσιών ή γραφείων προμηθειών με τις οικονομικές υπηρεσίες αναθετουσών αρχών και τυχόν νομικών τους προσώπων, καθιστώντας προαπαιτούμενο την καλή συνεργασία τους. Σε διαφορετική περίπτωση δημιουργούνται καθυστερήσεις ή προσκόμματα συνολικά στην εξέλιξη των διαδικασιών δημοσίων συμβάσεων. Απαιτείται ακόμη μεγαλύτερη αποσαφήνιση των απαιτούμενων ενεργειών κατόπιν του Κλεισθένη, καθώς υπάρχει διαφορετική ερμηνεία και εφαρμογή μεταξύ των αναθετουσών αρχών.
6. Μεγάλο μέρος του χρόνου των αρμόδιων υπηρεσιών αναλώνεται στην σύνταξη εγγράφων σχετικών με την διαδικασία ανάθεσης. Η καθυστέρηση θα μπορούσε να αποφευχθεί με την πλήρη εφαρμογή του ηλεκτρονικού πλαισίου στις διαδικασίες δημοσίων συμβάσεων. Ενδεικτικά αναφέρω τα εξής:
Όλη η διαδικασία, από την σύνταξη μελέτης μέχρι και την τιμολόγηση πρέπει να γίνεται ηλεκτρονικά, με ψηφιακές υπογραφές και εγκρίσεις και βεβαίως ηλεκτρονική τιμολόγηση και έκδοση πρωτοκόλλων παραλαβής. Σε κάθε στάδιο θα πρέπει να προτυποποιούνται τα απαραίτητα έγγραφα. Δηλαδή θα πρέπει να ορίζονται τα σταθερά πεδία τα οποία θα έχουν προσυμπληρωθεί από τον διαχειριστή, με δυνατότητα τροποποίησης σε ιδιαίτερες περιπτώσεις ή σε μεταβολές της νομοθεσίας. Τα πεδία αυτά θα δίνονται έτοιμα από κάποια πλατφόρμα δημιουργίας δημοσίων συμβάσεων, στην οποία ο χρήστης θα καλείται να συμπληρώνει μόνο τα μεταβλητά πεδία. Κατόπιν το σύστημα θα εκτυπώνει ή θα αποθηκεύει σε μορφή pdf το έτοιμο έγγραφο (μελέτη, απόφαση, σύμβαση κλπ) και θα καλείται να το εγκρίνει ψηφιακά ή να το τροποποιήσει ο αρμόδιος. Με τον τρόπο αυτό είναι δυνατό να περιοριστούν και οι αλληλοεπικαλύψεις αρμοδιοτήτων, να γίνει σαφέστερη εκτίμηση της εξέλιξης, της αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας της κάθε διαδικασίας δημόσιας σύμβασης, αλλά και να αντληθούν συγκεντρωτικά περισσότερες πληροφορίες είτε από την αναθέτουσα αρχή, είτε από την Διοίκηση. Τα έγγραφα της διαδικασίας θα εκτυπώνονται μία φορά ώστε να τηρούνται στον φάκελο. Οι ελεγκτικές αρχές θα πραγματοποιούν τους ελέγχους υποχρεωτικά μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας (για κάθε περίπτωση ανάθεσης, συμπεριλαμβανομένης της απευθείας). Για τον σκοπό αυτό θα πρέπει να γίνει ευχερέστερη και η χρήση της σχετικής πλατφόρμας σε σύντομο χρόνο και από όσους έχουν δικαίωμα απλής προβολής.
Με εκτίμηση