Η διοργάνωση μιας αξιοπρεπούς πλατφόρμας που να απευθύνεται στους ξένους προγραμματιστές και η χρήση του δυναμικού της χώρας με τη σχετική εμπειρία στη στλέχωσή της είναι μια απαραίτητη προϋπόθεση για την προώθηση του πολιτιστικού προϊόντος. Αυτό δεν μπορεί να γίνει χωρίς επένδυση χρημάτων. Κανένας ξένος προγραμματιστής δεν αγοράζει παραστάσεις που δεν έχει δει ζωντανά. Και κανένας δεν αγοράζει αν πρώτα δεν έχει χτίσει μια σχέση εμπιστοσύνης με τον καλλιτέχνη και με το σύστημα που τον προωθεί, και αν δεν έχει δει τουλάχιστον δύο παραγωγές του, ώστε να ξέρει ότι η καλλιτεχνική ποιότητα του έργου του είναι σταθερή και όχι τυχαία. Επίσης δεν αρκεί να είναι κάποιος ένας καλός σκηνοθέτης ή ακαδημαϊκός για να είναι μέλος της γνωμοδοτικής επιτροπής για μια πλατφόρμα, αλλά θα πρέπει να έχει άμεση σχέση με τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το σύστημα της προώθησης και με τους ανθρώπους που κάνουν την αντίστοιχη δουλειά, ώστε να έχει την εμπειρία να καταλάβει αν μια παράσταση μπορεί να σταθεί στο εξωτερικό κα σε ποιο κοινό μπορεί να απευθυνθεί, κατά συνέπεια και πώς θα υποστηριχθεί απέναντι στον κάθε προγραμματιστή ανάλογα με το θεσμό που εκπροσωπεί. Δυστυχώς αυτός είναι ένας χώρος στον οποίο δεν εφαρμόζονται "συνδικαλιστικά" κριτήρια (όλοι έχουμε δουλέψει, άρα όλοι έχουμε δικαίωμα να προωθηθούμε). Εδώ πρέπει να τίθενται κάθε φορά συγκεκριμένες προτεραιότητες.
Το Σύστημα Αθήνα ήταν η πιο σοβαρή προσπάθεια που έχει γίνει και θα έπρεπε να ενισχυθεί και να βελτιωθεί - κατά τη γνώμη μου είναι υποβάθμιση η διεξαγωγή του μέσω ίντερνετ, και η γνώμη μου είναι διαμορφωμένη από τη θητεία μου σ' αυτόν ακριβώς το χώρο του καλλιτεχνικού προγραμματισμού εδώ και αρκετά χρόνια. Είναι αδύνατον να δεσμεύσει κανείς τον πολύτιμο χρόνο των σημαντικών προγραμματιστών μπροστά σε έναν υπολιγιστή - απλώς θα διαθέσουν τον ίδιο χρόνο για να πάνε σε μιαν άλλη χώρα που τους παρέχει τα κίνητρα να δουν τις παραστάσεις της παραγωγής της από κοντά και να κάνουν επαγγελματικές επαφές.
Μια πλατφόρμα είναι μόνο ένα μέρος ενός υγιούς τοπίου που παράγει εξαγώγιμα προϊόντα, μέρος του οποίου είναι εξίσου οι θεσμοί που μπορούν να στηρίξουν συμπαραγωγές με φορείς του εξωτερικού, όπως τα φεστιβάλ, οι μόνιμοι χώροι παραστάσεων, τα θέατρα εναλλασσόμενου ρεπερτορίου, τα κέντρα έρευνας κλπ. Υπάρχουν θεσμοί που ήδη εφαρμόζουν αυτές τις αρχές, αλλά χρειάζονται περαιτέρω ενίσχυση για να συμμετάσχουν στο χάρτη επί ίσοις όροις. Οι διεθνείς συνεργασίες στο πλαίσιο μιας παραγωγής υψηλού καλλιτεχνικού επιπέδου είναι κάτι που πρέπει να ενθαρρύνεται και να ενισχύεται οικονομικά. Οι σχέσεις ανταλλαγής χτίζονται σε βάθος χρόνου, και τα αποτελέσματά τους φαίνονται μετά από χρόνια, άρα πρέπει να είναι αποτέλεσμα συγκεκριμένης μακροπρόθεσμης πολιτιστικής πολιτικής.
Μια πρόταση που ίσως έχει υποστηριχθεί στο παρελθόν και από άλλους, η οποία είναι πρακτικά εφικτή, είναι να χρησιμοποιηθεί ως όχημα προώθησης το πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, όπου ούτως ή άλλως παρουσιάζονται καλές δουλειές ήδη επιλεγμένες για φεστιβαλικό κοινό. Αυτές θα μπορούσαν να επαναληφθούν σε ένα συγκεκριμένο λ.χ. τριήμερο, ώστε να μπορούν να τις παρακολουθήσουν ξένοι προγραμματιστές που θα προσκληθούν. Το κίνητρο των λίγων ημερών στο ελληνικό καλοκαίρι θα έπαιζε σημαντικό ρόλο στην προσέλκυση των προγραμματιστών, που θα μπορούσαν πχ να ενθαρρυνθούν να παρατείνουν την παραμονή τους για να πάνε και για μια εκδρομή στην Επίδαυρο (με στόχο πάλι την προώθηση κάποιας παράστασης) κλπ. Η δυναμική των συμπαραγωγών έχει να κάνει και με τις παγκόσμιες πρεμιέρες τους, οι οποίες γίνονται μαγνήτης για τους προγραμματιστές. Αν αυτό συνδυαστεί και με κάποιες άλλες παραστάσεις που έχουν επιλεγεί για προώθηση, και με τη σωστή διοργάνωση και υποστήριξη, δημιουργείται αμέσως ένα πλαίσιο ανταλλαγής που αντιμετωπίζει την ελληνική καλλιτεχνική παραγωγή όπως της αξίζει.
Η ενεργοποίηση των δυνάμεων του ελληνισμού στο εξωτερικό, και κάθε είδους ενεργοποίηση μηχανισμών στους οποίους έχει πρόσβαση το ΥΠΠΟΤ είναι κι αυτή σημαντική, αλλά πρώτα πρέπει να υπάρξει το καλλιτεχνικό έργο που θα εξαχθεί άρα και οι απαραίτητοι μηχανισμοί, οι απόλυτα σχετικοί, που θα το στηρίξουν για να γεννηθεί. Πρέπει πάνω απ' όλα να πιστέψουμε οι ίδιοι στους καλλιτέχνες που θα στηρίξουμε, να τους στηρίξουμε με κάθε μέσο, με την παρουσία των θεσμών σε κάθε επίπεδο της καλλιτεχνικής δημιουργίας και με την ουσιαστική υποστήριξη, χωρίς παζάρια. Δεν γίνεται να κάνεις επιχείρηση χωρίς να επενδύσεις, κάποτε πρέπει να το καταλάβουμε αυτό. Αρκετούς ήρωες παρήγαγε αυτή η χώρα, αλλά αυτό το μοντέλο δεν πέτυχε, τώρα πρέπει να περάσουμε σε μιαν άλλη εποχή μιας συστηματικής πολιτικής στήριξης του πολιτιστικού τοπίου. Αν βέβαια θέλουμε να έχουμε εξαγώγιμο πολιτισμό και να μας υπολογίσει επιτέλους κανείς ως συμπαίκτες σ' αυτό το χώρο.
Η διοργάνωση μιας αξιοπρεπούς πλατφόρμας που να απευθύνεται στους ξένους προγραμματιστές και η χρήση του δυναμικού της χώρας με τη σχετική εμπειρία στη στλέχωσή της είναι μια απαραίτητη προϋπόθεση για την προώθηση του πολιτιστικού προϊόντος. Αυτό δεν μπορεί να γίνει χωρίς επένδυση χρημάτων. Κανένας ξένος προγραμματιστής δεν αγοράζει παραστάσεις που δεν έχει δει ζωντανά. Και κανένας δεν αγοράζει αν πρώτα δεν έχει χτίσει μια σχέση εμπιστοσύνης με τον καλλιτέχνη και με το σύστημα που τον προωθεί, και αν δεν έχει δει τουλάχιστον δύο παραγωγές του, ώστε να ξέρει ότι η καλλιτεχνική ποιότητα του έργου του είναι σταθερή και όχι τυχαία. Επίσης δεν αρκεί να είναι κάποιος ένας καλός σκηνοθέτης ή ακαδημαϊκός για να είναι μέλος της γνωμοδοτικής επιτροπής για μια πλατφόρμα, αλλά θα πρέπει να έχει άμεση σχέση με τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το σύστημα της προώθησης και με τους ανθρώπους που κάνουν την αντίστοιχη δουλειά, ώστε να έχει την εμπειρία να καταλάβει αν μια παράσταση μπορεί να σταθεί στο εξωτερικό κα σε ποιο κοινό μπορεί να απευθυνθεί, κατά συνέπεια και πώς θα υποστηριχθεί απέναντι στον κάθε προγραμματιστή ανάλογα με το θεσμό που εκπροσωπεί. Δυστυχώς αυτός είναι ένας χώρος στον οποίο δεν εφαρμόζονται "συνδικαλιστικά" κριτήρια (όλοι έχουμε δουλέψει, άρα όλοι έχουμε δικαίωμα να προωθηθούμε). Εδώ πρέπει να τίθενται κάθε φορά συγκεκριμένες προτεραιότητες. Το Σύστημα Αθήνα ήταν η πιο σοβαρή προσπάθεια που έχει γίνει και θα έπρεπε να ενισχυθεί και να βελτιωθεί - κατά τη γνώμη μου είναι υποβάθμιση η διεξαγωγή του μέσω ίντερνετ, και η γνώμη μου είναι διαμορφωμένη από τη θητεία μου σ' αυτόν ακριβώς το χώρο του καλλιτεχνικού προγραμματισμού εδώ και αρκετά χρόνια. Είναι αδύνατον να δεσμεύσει κανείς τον πολύτιμο χρόνο των σημαντικών προγραμματιστών μπροστά σε έναν υπολιγιστή - απλώς θα διαθέσουν τον ίδιο χρόνο για να πάνε σε μιαν άλλη χώρα που τους παρέχει τα κίνητρα να δουν τις παραστάσεις της παραγωγής της από κοντά και να κάνουν επαγγελματικές επαφές. Μια πλατφόρμα είναι μόνο ένα μέρος ενός υγιούς τοπίου που παράγει εξαγώγιμα προϊόντα, μέρος του οποίου είναι εξίσου οι θεσμοί που μπορούν να στηρίξουν συμπαραγωγές με φορείς του εξωτερικού, όπως τα φεστιβάλ, οι μόνιμοι χώροι παραστάσεων, τα θέατρα εναλλασσόμενου ρεπερτορίου, τα κέντρα έρευνας κλπ. Υπάρχουν θεσμοί που ήδη εφαρμόζουν αυτές τις αρχές, αλλά χρειάζονται περαιτέρω ενίσχυση για να συμμετάσχουν στο χάρτη επί ίσοις όροις. Οι διεθνείς συνεργασίες στο πλαίσιο μιας παραγωγής υψηλού καλλιτεχνικού επιπέδου είναι κάτι που πρέπει να ενθαρρύνεται και να ενισχύεται οικονομικά. Οι σχέσεις ανταλλαγής χτίζονται σε βάθος χρόνου, και τα αποτελέσματά τους φαίνονται μετά από χρόνια, άρα πρέπει να είναι αποτέλεσμα συγκεκριμένης μακροπρόθεσμης πολιτιστικής πολιτικής. Μια πρόταση που ίσως έχει υποστηριχθεί στο παρελθόν και από άλλους, η οποία είναι πρακτικά εφικτή, είναι να χρησιμοποιηθεί ως όχημα προώθησης το πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, όπου ούτως ή άλλως παρουσιάζονται καλές δουλειές ήδη επιλεγμένες για φεστιβαλικό κοινό. Αυτές θα μπορούσαν να επαναληφθούν σε ένα συγκεκριμένο λ.χ. τριήμερο, ώστε να μπορούν να τις παρακολουθήσουν ξένοι προγραμματιστές που θα προσκληθούν. Το κίνητρο των λίγων ημερών στο ελληνικό καλοκαίρι θα έπαιζε σημαντικό ρόλο στην προσέλκυση των προγραμματιστών, που θα μπορούσαν πχ να ενθαρρυνθούν να παρατείνουν την παραμονή τους για να πάνε και για μια εκδρομή στην Επίδαυρο (με στόχο πάλι την προώθηση κάποιας παράστασης) κλπ. Η δυναμική των συμπαραγωγών έχει να κάνει και με τις παγκόσμιες πρεμιέρες τους, οι οποίες γίνονται μαγνήτης για τους προγραμματιστές. Αν αυτό συνδυαστεί και με κάποιες άλλες παραστάσεις που έχουν επιλεγεί για προώθηση, και με τη σωστή διοργάνωση και υποστήριξη, δημιουργείται αμέσως ένα πλαίσιο ανταλλαγής που αντιμετωπίζει την ελληνική καλλιτεχνική παραγωγή όπως της αξίζει. Η ενεργοποίηση των δυνάμεων του ελληνισμού στο εξωτερικό, και κάθε είδους ενεργοποίηση μηχανισμών στους οποίους έχει πρόσβαση το ΥΠΠΟΤ είναι κι αυτή σημαντική, αλλά πρώτα πρέπει να υπάρξει το καλλιτεχνικό έργο που θα εξαχθεί άρα και οι απαραίτητοι μηχανισμοί, οι απόλυτα σχετικοί, που θα το στηρίξουν για να γεννηθεί. Πρέπει πάνω απ' όλα να πιστέψουμε οι ίδιοι στους καλλιτέχνες που θα στηρίξουμε, να τους στηρίξουμε με κάθε μέσο, με την παρουσία των θεσμών σε κάθε επίπεδο της καλλιτεχνικής δημιουργίας και με την ουσιαστική υποστήριξη, χωρίς παζάρια. Δεν γίνεται να κάνεις επιχείρηση χωρίς να επενδύσεις, κάποτε πρέπει να το καταλάβουμε αυτό. Αρκετούς ήρωες παρήγαγε αυτή η χώρα, αλλά αυτό το μοντέλο δεν πέτυχε, τώρα πρέπει να περάσουμε σε μιαν άλλη εποχή μιας συστηματικής πολιτικής στήριξης του πολιτιστικού τοπίου. Αν βέβαια θέλουμε να έχουμε εξαγώγιμο πολιτισμό και να μας υπολογίσει επιτέλους κανείς ως συμπαίκτες σ' αυτό το χώρο.