1. Μετά το άρθρο 8 του ν. 3907/2011 προστίθεται άρθρο 8Α, ως εξής:
«8Α
Δομές Φιλοξενίας αιτούντων άσυλο ή υπηκόων τρίτων χωρών
που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες
1. Η Υπηρεσία Πρώτης Υποδοχής δύναται να ιδρύει Δομές Φιλοξενίας αιτούντων άσυλο ή υπηκόων τρίτων χωρών που ανήκουν στις ευάλωτες ομάδες του άρθρου 11 του παρόντος. Οι ως άνω Δομές διέπονται από τον οικείο Κανονισμό Λειτουργίας και μπορούν να χρηματοδοτούνται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσφύγων, από χρηματοδοτικά προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή άλλων ευρωπαϊκών ή διεθνών φορέων, συμπεριλαμβανομένων των φορέων της Κοινωνίας των Πολιτών ή από κάθε είδους άλλους πόρους. Με απόφαση του Υπουργού Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη ρυθμίζεται κάθε επιμέρους ζήτημα που αφορά ιδίως τη σύσταση και λειτουργία των ως άνω Δομών Φιλοξενίας, τον μόνιμο ή προσωρινό χαρακτήρα τους, τη δυνατότητα ανάθεσης ή συμμετοχής του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης – οπότε συμπράττει ο αρμόδιος Υπουργός – ή άλλων φορέων, δημόσιων ή ιδιωτικών, στη δημιουργία, υποστήριξη, στέγαση, στελέχωση ή διαχείρισή τους, την εποπτεία και παρακολούθησή τους από το Τμήμα Δομών Φιλοξενίας Αιτούντων Άσυλο ή υπηκόων τρίτων χωρών που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες της Κεντρικής Υπηρεσίας Πρώτης Υποδοχής, καθώς και κάθε άλλο συναφές ζήτημα. Για την εγκατάσταση και λειτουργία των ως άνω Δομών εφαρμόζονται αναλογικά οι παρ. 2 και 3 του άρθρου 14 του ν. 3907/2011, καθώς και η παρ. 8 του άρθρου 28 του ν. 4033/2011 (Α’ 264), όπως συμπληρώθηκε με τη διάταξη του πρώτου άρθρου του ν. 4084/2012 (Α’ 190) και όπως παρατάθηκε με το άρθρο δεύτερο του ιδίου νόμου.
2. Η τεχνική υποστήριξη της υλοποίησης των προγραμμάτων κοινωνικής προστασίας και οικονομικής ενίσχυσης των αιτούντων άσυλο ή άλλων ευάλωτων υπηκόων τρίτων χωρών ανατίθεται στη Διεύθυνση Υποδομών της Γενικής Διεύθυνσης Οικονομικών και Επιτελικού Σχεδιασμού και, μέχρι την έναρξη λειτουργίας της, στο 4ο Τμήμα Κτιρίων της Διεύθυνσης Τεχνικών του Αρχηγείου της Ελληνικής Αστυνομίας.
3. Κτίρια του Δημοσίου και του ευρύτερου δημόσιου τομέα μπορούν να παραχωρούνται κατά χρήση δωρεάν, σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις, καθώς και κτίρια Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (Μ.Κ.Ο.) για την εγκατάσταση των Δομών του παρόντος άρθρου. Η επισκευή, συντήρηση, επέκταση ή διαρρύθμιση των ως άνω κτιριακών εγκαταστάσεων μπορεί να γίνεται από τη Διεύθυνση Υποδομών της Γενικής Διεύθυνσης Οικονομικών και Επιτελικού Σχεδιασμού και μέχρι την έναρξη λειτουργίας της από το 4ο Τμήμα Κτιρίων της Διεύθυνσης Τεχνικών του Αρχηγείου της Ελληνικής Αστυνομίας, εφαρμοζομένων αναλόγως των διατάξεων της παρ. 15 του παρόντος».
3. Μετά το άρθρο 3 του π.δ. 102/2012 (Α΄ 169) προστίθεται άρθρο 3Α ως εξής:
«3Α
1. Στην Κεντρική Υπηρεσία Πρώτης Υποδοχής προστίθεται Τμήμα Δομών Φιλοξενίας Αιτούντων Άσυλο και υπηκόων τρίτων χωρών που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες.
2. Το Τμήμα Ανθρώπινου Δυναμικού και Διοικητικής Υποστήριξης αντικαθίσταται από το Τμήμα Ανθρώπινου Δυναμικού και το Τμήμα Οικονομικών.
3. Με απόφαση του Διευθυντή της Υπηρεσίας Πρώτης Υποδοχής γίνεται ο επιμερισμός των αρμοδιοτήτων όλων των Τμημάτων».
4. Μετά το άρθρο 5 του π.δ. 102/2012 προστίθεται άρθρο 5Α ως εξής:
«5 Α
Τμήμα Δομών Φιλοξενίας Αιτούντων Άσυλο και Ευάλωτων Ομάδων
1. Το Τμήμα Δομών Φιλοξενίας Αιτούντων Άσυλο και Ευάλωτων Ομάδων έχει ως αρμοδιότητα τη μελέτη, κατάρτιση, υλοποίηση και παρακολούθηση των προγραμμάτων κοινωνικής προστασίας, και οικονομικής ενίσχυσης υπηκόων τρίτων χωρών που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες και αιτούντων άσυλο, καθώς και τη δημιουργία Δομών Φιλοξενίας που θα ανταποκρίνονται στις ανάγκες υποδοχής αιτούντων άσυλο και υπηκόων τρίτων χωρών που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες.
2. Το προσωπικό που υπηρετούσε την 31.12.2012 στο Τμήμα Προστασίας Προσφύγων και Αιτούντων Άσυλο της Διεύθυνσης Κοινωνικής Αντίληψης και Αλληλεγγύης του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας, εκτός αυτού που αποσπάται κατά το άρθρο 11 παρ. 2 του παρόντος, ή και άλλο προσωπικό της οικείας Διεύθυνσης αποσπάται στο Τμήμα Δομών Φιλοξενίας Αιτούντων Άσυλο και υπηκόων τρίτων χωρών που ανήκουν σε Ευάλωτες Ομάδες της Κεντρικής Υπηρεσίας Πρώτης Υποδοχής του Υπουργείου Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη με κοινή απόφαση των Υπουργών Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας και Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη, η οποία δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως για όσο διάστημα είναι αναγκαίο.
3. Για την κάλυψη των αναγκών λειτουργίας του Τμήματος Δομών Φιλοξενίας Αιτούντων Άσυλο και υπηκόων τρίτων χωρών που ανήκουν σε Ευάλωτες Ομάδες, μεταφέρονται στην Κεντρική Υπηρεσία Πρώτης Υποδοχής πέντε (5) οργανικές θέσεις μόνιμου προσωπικού κατηγορίας ΠΕ Διοικητικού Οικονομικού από τις οργανικές θέσεις των Περιφερειακών Υπηρεσιών Πρώτης Υποδοχής του άρθρου 12 του π.δ. 102/2012. Για τη στελέχωση των θέσεων αυτών με απόσπαση, μετάταξη, διορισμό, πρόσληψη, μεταφορά προσωπικού ισχύουν οι διατάξεις του ν. 3907/2011, όπως ισχύει».
ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΣΤΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ:
Αίτημα, ΑΡΣΙΣ Κοινωνική Οργάνωση Υποστήριξης Νέων, Γιατροί του Κόσμου, Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός, Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες, Ιατρική Παρέμβαση, Κέντρο Συμπαραστάσεως Παλιννοστούντων και Μεταναστών – Οικουμενικό Πρόγραμμα Προσφύγων, Σύλλογος Μερίμνης Ανηλίκων, PRAKSIS
Θα θέλαμε να κάνουμε τις ακόλουθες επισημάνσεις:
Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσφύγων αποτελεί τον μοναδικό ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης προσφύγων, δικαιούχων επικουρικής προστασίας και αιτούντων άσυλο και ενισχύει δράσεις υποστήριξης αυτής της ομάδας-στόχου. Τα προγράμματα που ενισχύει το Ταμείο αφορούν μεταξύ άλλων:
-την υποδοχή (δομές φιλοξενίας, υλική/ιατρική/νομική συνδρομή, κοινωνική στήριξη)
-την ένταξη (εκπαίδευση, γλωσσική κατάρτιση, πολιτισμός, εργασία, εξεύρεση στέγης).
Πρόκειται δηλαδή για δράσεις οι οποίες έχουν σαφή προνοιακό χαρακτήρα.
Διαχειριστική Αρχή του Ευρωπαϊκού Ταμείου Προσφύγων στη χώρα μας είναι το Τμήμα Προστασίας Προσφύγων και Αιτούντων Άσυλο της Διεύθυνσης Κοινωνικής Αντίληψης και Αλληλεγγύης που υπάγεται στην Γενική Γραμματεία Πρόνοιας. Μέχρι τον περασμένο Ιούνιο η Διαχειριστική Αρχή υπαγόταν στο Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Από τον περασμένο Ιούλιο υπήχθη στο Υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας. Σύμφωνα με το υπό διαβούλευση σχέδιο νόμου ενώ η γενική Γραμματεία Πρόνοιας και η Διεύθυνση Κοινωνικής Αντίληψης και Αλληλεγγύης παραμένει στο Υπουργείο Εργασίας, η διαχειριστική αρχή του Ευρωπαϊκού Ταμείου Προσφύγων σχεδιάζεται να υπαχθεί στο Υπουργείο Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη. Αντίστοιχα η αρμοδιότητα της Διεύθυνσης Κοινωνικής Αντίληψης και Αλληλεγγύης για την εποπτεία των δομών φιλοξενίας αιτούντων άσυλο σχεδιάζεται να μεταφερθεί και αυτή στο Υπουργείο Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη.
Η προοπτική μεταφοράς αρμοδιοτήτων προνοιακού χαρακτήρα στο Υπουργείο Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη, προκαλεί στις οργανώσεις έντονο προβληματισμό και ιδιαίτερη ανησυχία για τους παρακάτω λόγους.
Η κύρια δραστηριότητα του Υπουργείου Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη δεν αφορά στην παροχή προνοιακών υπηρεσιών αλλά στην διατήρηση της δημόσιας τάξης καθώς και την καταπολέμηση του εγκλήματος και της παράνομης μετανάστευσης. Ο ρόλος των υπηρεσιών του δηλαδή γενικά αλλά και ειδικότερα στον τομέα της μετανάστευσης είναι αποτρεπτικός/κατασταλτικός. Όπως είναι εύλογο, ο ρόλος αυτός δεν είναι συμβατός με τις δράσεις τις οποίες ενισχύει το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσφύγων και μπορεί να οδηγήσει σε σύγχυση ρόλων και καθηκόντων οι οποίες ενδεχομένως να επιφέρουν σοβαρές παραβιάσεις των δικαιωμάτων των αιτούντων άσυλο και των προσφύγων.
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημάνουμε ότι στην Ελλάδα η αρμοδιότητα για τον τομέα του ασύλου υπάγεται για δεκαετίες στο Υπουργείο Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη. Εκθέσεις διεθνών οργανισμών αλλά και Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων έχουν τεκμηριώσει εμπεριστατωμένα ότι οι αρμόδιες υπηρεσίες του εν λόγω Υπουργείου έχουν υποπέσει σε σοβαρές παραβιάσεις των δικαιωμάτων των αιτούντων άσυλο και των προσφύγων κατά παράβαση της διεθνούς, κοινοτικής και εθνικής νομοθεσίας. Παράλληλα αλλεπάλληλες αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έχουν καταδικάσει τη χώρα μας για αυτές τις παραβιάσεις. Αναφέρουμε ενδεικτικά την απόφαση επί της υπόθεσης MSS κατά Ελλάδας και Βελγίου η οποία έχει οδηγήσει σε αναστολή των επιστροφών αιτούντων άσυλο στην Ελλάδα βάσει του Κανονισμού Δουβλίνο ΙΙ.
Παράλληλα έχει παρατηρηθεί σε αρκετές περιπτώσεις παρεμπόδιση από τις υπηρεσίες του εν λόγω Υπουργείου δράσεων που ανατίθενται σε οργανώσεις στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Ταμείου Προσφύγων καθώς και δημιουργία προσκομμάτων και απόδοση μομφής σε όσους συνεργάζονται με οργανώσεις που παρέχουν συνδρομή σε άτομα που χρήζουν διεθνούς προστασίας.
Ενδεικτικά παραθέτουμε τα ακόλουθα παραδείγματα:
ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ
Παρότι οι υπηρεσίες του Υπουργείου αυτού γνωρίζουν το ρόλο και τις δράσεις του ΕΣΠ ως οργάνωσης που παρέχει, επί σειρά ετών συνδρομή σε άτομα που χρήζουν διεθνούς προστασίας (και στο πλαίσιο δράσεων του ΕΤΠ) δημιουργούν συστηματικά προσκόμματα στην πρόσβαση των δικηγόρων σε χώρους κράτησης.
Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι από τον Ιούλιο έως τον Οκτώβριο 2011 οι αστυνομικές αρχές δεν επέτρεψαν την είσοδο δικηγόρων του ΕΣΠ σε κέντρα κράτησης στην παραμεθόριο, όπου κρατούνται άτομα που χρήζουν διεθνούς προστασίας, προφασιζόμενες έλλειψη διαπίστευσης σε συγκεκριμένο πρόγραμμα.
Κατά το 2010 και 2011 δικηγόρος του ΕΣΠ στην Θεσσαλονίκη δεν είχε πρόσβαση σε χώρους κράτησης για την ενημέρωση και συνδρομή των κρατουμένων όπως προέβλεπε το πρόγραμμα που υλοποιούσε ο φορέας στο πλαίσιο του ΕΤΠ.
Δικηγόροι του ΕΣΠ δεν είχαν πρόσβαση στο χώρο κράτησης στην Κόρινθο διότι κατά τις αστυνομικές αρχές στο χώρο αυτό δεν κρατούνται άτομα που χρήζουν προστασίας. Όπως έχει ωστόσο διαπιστωθεί πολλοί από τους κρατούμενους σε τέτοιους χώρους είναι πρόσφυγες εκτός διαδικασίας ασύλου εξαιτίας της άρνησης των αρχών να παραλάβουν τα αιτήματα ή της διακοπής της διαδικασίας με υπαιτιότητα των αρχών. Σε τέτοιους χώρους κράτησης έχουν επίσης εντοπιστεί δικαιούχοι καθεστώτος προστασίας τα έγγραφα των οποίων δεν ελήφθησαν υπ’ όψιν κατά τη σύλληψή τους.
Οι υπηρεσίες του Υπουργείου αυτού αποδίδουν μομφές σε δικηγόρους του ΕΣΠ για τις παρεμβάσεις τους στο πλαίσιο δράσεων της οργάνωσης που αφορούν στην παροχή συνδρομής σε άτομα που χρήζουν διεθνούς προστασίας (και στο πλαίσιο δράσεων του ΕΤΠ).
ΚΕΝΤΡΟ ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΣ ΠΑΛΙΝΝΟΣΤΟΥΝΤΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ-ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ
Το 2008 το Οικουμενικό Πρόγραμμα Προσφύγων υλοποίησε το εγκεκριμένο από το Υπουργείο Υγείας σχέδιο «Λέμβος» στα πλαίσια του ΕΤΠ 2007. Το Σχέδιο μεταξύ άλλων προέβλεπε παροχή νομικής συμβουλευτικής και ενημέρωσης σε κρατούμενους νεοεισερχόμενους που χρήζουν διεθνούς προστασίας στην περιοχή του Έβρου. Η δράση αυτή εν τέλει ματαιώθηκε καθώς η Αστυνομική Δ/νση Αλεξανδρούπολης αρνήθηκε να επιτρέπει την πρόσβαση των δικηγόρων του προγράμματος στα κέντρα κράτησης στην περιοχή. Όταν ο επικεφαλής της Δ/νσης Πρόνοιας του Υπουργείου Υγείας «διαμαρτυρήθηκε» υπηρεσιακά με επιστολή στο Υπουργείο Δημόσιας Τάξης για την παρεμπόδιση της υλοποίησης της δράσης, δεν υπήρξε καμία αντίδραση σχετική από το εν λόγω Υπουργείο.
ΜΗ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ «ΑΙΤΗΜΑ»
Την περίοδο Απριλίου-Ιουλίου 2011 η Μη Κυβερνητική Οργάνωση ΑΙΤΗΜΑ υλοποιούσε σε συνεργασία με τους ΓΙΑΤΡΟΥΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ το εγκεκριμένο από το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης πρόγραμμα «Στήριξη ατόμων που πιθανόν χρήζουν διεθνούς προστασίας σε πόλεις της Δυτικής Ελλάδας». Το πρόγραμμα υλοποιήθηκε στην Πάτρα και την Ηγουμενίτσα. Την 29/4/2011 οι αστυνομικές αρχές συνέλαβαν υπήκοο Σουδάν τον οποίο συνόδευσε η δικηγόρος του προγράμματος στο Τμήμα Αλλοδαπών Ηγουμενίτσας προκειμένου να υποβάλει αίτηση ασύλου. Την 9/6/2011 διεξήχθη ευρεία αστυνομική επιχείρηση για την σύλληψη του πληθυσμού μεταναστών και προσφύγων που βρισκόταν στην Ηγουμενίτσα. Μεγάλος αριθμός ατόμων, μεταξύ αυτών και άτομα που έχρηζαν διεθνούς προστασίας, συνελήφθησαν. Όσοι διέφυγαν την σύλληψη δεν μπορούσαν να επωφεληθούν από τις υπηρεσίες του προγράμματος, καθώς υπήρχε έντονη αστυνομική παρουσία.
Με βάση τα ανωτέρω η ανάθεση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Προσφύγων και των δομών φιλοξενίας αιτούντων άσυλο στο Υπουργείο Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη μάς γεννά εύλογες ανησυχίες σε σχέση με την διασφάλιση της υλοποίησης των στόχων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Προσφύγων και του σεβασμού των δικαιωμάτων των αιτούντων άσυλο και των προσφύγων.
Ένας επιπλέον λόγος για τον οποίο μας γεννώνται ανησυχίες εξαιτίας της σχεδιαζόμενης υπαγωγής του Ευρωπαϊκού Ταμείου Προσφύγων στο Υπουργείο Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη είναι και η σχεδιαζόμενη ενοποίηση των Ευρωπαϊκών Ταμείων και ειδικότερα η δημιουργία ενός ενιαίου ταμείου Ασύλου και Μετανάστευσης (AMF).
Όπως έχει επισημανθεί και από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (ECRE):
(…) αυτή η νέα δομή δεν παρέχει πολλές εγγυήσεις ότι οι πόροι θα κατανεμηθούν με δίκαιο τρόπο μεταξύ των διαφορετικών τομέων που θα καλύπτονται από το Ταμείο Ασύλου και Μετανάστευσης, δηλαδή το άσυλο, τις επιστροφές και την ένταξη (…) Είναι συνεπώς πιθανό κάποια κράτη-μέλη να αποφασίσουν να ευνοήσουν κάποιους τομείς, όπως οι επιστροφές, σε βάρος άλλων, δηλαδή της προστασίας ή την ένταξης.
ECRE Σχόλια επί των προτάσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το μέλλον της Κοινοτικής χρηματοδότησης στον τομέα του Ασύλου και της Μετανάστευσης, Αύγουστος 2012
http://www.ecre.org/component/downloads/downloads/615.html
Με βάση και τα προαναφερθέντα εκτιμάμε ότι στον βαθμό που το Υπουργείο αυτό οριστεί τώρα ως Διαχειριστική Αρχή του Ευρωπαϊκού Ταμείου Προσφύγων πιθανότατα θα αναλάβει και το σχεδιαζόμενο Ταμείο Ασύλου και Μετανάστευσης, πράγμα που μπορεί να οδηγήσει στο να δοθεί προτεραιότητα στις επιστροφές και να μην διασφαλιστούν επαρκείς πόροι για την προστασία και την κοινωνική ένταξη των αιτούντων άσυλο και των προσφύγων.
Για όλους τους ανωτέρω λόγους εκφράζουμε την αντίθεσή μας στη σχεδιαζόμενη υπαγωγή του Ευρωπαϊκού Ταμείου Προσφύγων και της φιλοξενίας των αιτούντων άσυλο στο Υπουργείο Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη.