Αρχική Ολοκλήρωση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισηςΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄ ΣΥΣΤΑΣΗ ΝΟΜΙΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ ΙΔΙΩΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΩΝΥΜΙΑ «ΕΘΝΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΕΩΝ»   Άρθρο 29 Ίδρυση νομικού προσώπου ιδιωτικού δικαίου με την επωνυμία «Εθνικός Οργανισμός Πρόληψης και Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων» – Ένταξη δομών, μονάδων, υπηρεσιών και προγραμμάτων Ο.ΚΑ.ΝΑ. και ΚΕ.Θ.Ε.Α. – Ένταξη λοιπών δημόσιων μονάδων απεξάρτησηςΣχόλιο του χρήστη Επιστημονικά Υπεύθυνοι Θ.Π./Τομέων ΚΕΘΕΑ | 17 Ιουλίου 2024, 13:48
  • Σχόλιο του χρήστη 'Επιστημονικά Υπεύθυνοι Θ.Π./Τομέων ΚΕΘΕΑ' | 17 Ιουλίου 2024, 13:48

    YΠΟΜΝΗΜΑ ΜΕΛΩΝ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΥΠΕΥΘΥΝΩΝ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΟΜΕΩΝ ΤΟΥ ΚΕΘΕΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΠΙΚΕΙΜΕΝΟ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΠΕΡΙ ΕΝΙΑΙΟΥ ΦΟΡΕΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΩΝ ΕΞΑΡΤΗΣΕΩΝ Την προηγούμενη εβδομάδα το Υπουργείο Υγείας ανάρτησε σε δημόσια διαβούλευση το σχέδιο νόμου «Ολοκλήρωση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης» στο οποίο κεντρική επιλογή αποτελεί η συγχώνευση όλων των εγκεκριμένων φορέων αντιμετώπισης των εξαρτήσεων αφήνοντας έξω τα κέντρα πρόληψης. Ο τομέας αντιμετώπισης των εξαρτήσεων, διακριτό και εξειδικευμένο πεδίο ψυχικής υγείας και κοινωνικής φροντίδας, έχει διαχρονικά αποτελέσει στη χώρα μας αντικείμενο αλλεπάλληλων κυβερνητικών πειραματισμών και παλινωδιών: επικαλύψεις αρμοδιοτήτων μεταξύ του Υπουργείου και του θεσμού του Εθνικού Συντονιστή για την Αντιμετώπιση των Ναρκωτικών∙ ανεφάρμοστα εθνικά σχέδια δράσης, για την κατάρτιση των οποίων οι φορείς έχουν επενδύσει μήνες εργασίας∙ η χρονίζουσα θεσμική εκκρεμότητα που αφορά τα Κέντρα Πρόληψης∙ η Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου με την οποία καταργήθηκε βίαια το επιτυχημένο μοντέλο αυτοδιοικητικής λειτουργίας του ΚΕΘΕΑ και, τώρα, μετά από οκτώ (8) μήνες εξαγγελίας και συνεχών ανώνυμων διαρροών, κανένα διάλογο και εν μέσω καλοκαιριού, ένα σχέδιο νόμου το οποίο, προβλέπει τη συγχώνευση όλων των εγκεκριμένων οργανισμών και προγραμμάτων σε έναν συγκεντρωτικό και δύσκαμπτο υπερφορέα (Εθνικός Οργανισμός Πρόληψης και Αντιμετώπισης των Εξαρτήσεων). Για να αιτιολογήσει την επιχειρούμενη «μεταρρύθμιση», η οποία αλλάζει άρδην το χώρο αντιμετώπισης των εξαρτήσεων, το Υπουργείο Υγείας επικαλείται, στην έκθεση «Ανάλυσης συνεπειών ρύθμισης», ανακρίβειες ενδεικτικές βάσει των οποίων η ηγεσία του Υπουργείου Υγείας διαβάζει και ερμηνεύει την υφιστάμενη κατάσταση. Εξάλλου, ο σχεδιασμός του Υπουργείου δεν συνοδεύεται από κλινικά, οικονομικά και διοικητικά δεδομένα, ενώ πραγματοποιήθηκε χωρίς τη συμμετοχή των φορέων της πρώτης γραμμής, αγνοώντας ηθελημένα την εκτεταμένη και αναντικατάστατη εμπειρία τους. Το Υπουργείο Υγείας ισχυρίζεται την ύπαρξη «μεγάλων χρόνων αναμονής για την ένταξη των εξαρτημένων ατόμων στα αναγκαία θεραπευτικά προγράμματα» γεγονός που είναι ολοκληρωτικά ψευδές καθώς στα «στεγνά» προγράμματα δεν υπήρχαν ποτέ λίστες αναμονής ενώ στα προγράμματα υποκατάστασης σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για τα Ναρκωτικά (EMCDDA) η κάλυψη του πληθυσμού είναι πλέον 100%(https://www.euda.europa.eu/publications/european-drug-report/2024/opioid-agonist-treatment_en Διάγραμμα 12.2α) Το Υπουργείο Υγείας σημειώνει ότι στο σχέδιο νόμου «προβλέπεται η οργάνωση και λειτουργία σε όλη την Επικράτεια ενός Δικτύου Κέντρων Σωματικής Αποτοξίνωσης (Κ.Σ.Α.)» χωρίς ωστόσο να εξηγεί πώς μια διοικητικού τύπου συγχώνευση θα συμβάλει σε αυτόν τον σκοπό. Συμμεριζόμαστε τη σημασία που αποδίδει το Υπουργείο στη δημιουργία επαρκούς αριθμού θέσεων σωματικής αποτοξίνωσης∙ δεν κατανοούμε, ωστόσο, με ποιον τρόπο το ΕΣΥ, υπό κατάρρευση και με καταργούμενα τα προγράμματα απεξάρτησης που λειτουργούν εντός των δημόσιων νοσοκομείων, θα εξασφαλίσει κλίνες για αποτοξίνωση. Μάλλον προς την αντίθετη κατεύθυνση κινείται το Υπουργείο καθώς δεν έχει δημιουργήσει ούτε μια επιπλέον κλίνη στο ΕΣΥ για αποτοξίνωση ενώ ταυτόχρονα δεν διασφαλίζει όσες κλίνες δημιουργήθηκαν στις νέες δομές στο Γ.Ν. Χατζηκώστα και στο Ψ.Ν.Α., δομές που μάλιστα δημιουργήθηκαν με τη σύμπραξη των σημαντικότερων οργανισμών (ΚΕΘΕΑ-ΟΚΑΝΑ-ΕΣΥ). Το Υπουργείο Υγείας επικαλείται «τον συντονισμό για πρώτη φορά, σε εθνικό επίπεδο, του συνολικού προβλήματος των εξαρτήσεων» αποσιωπώντας την ύπαρξη θεσμικού πλαισίου σχεδιασμού και συντονισμού (Νόμος 4139/2013), του Εθνικού Συντονιστή και της Εθνικής Επιτροπής Σχεδιασμού και Συντονισμού στην οποία μετέχουν όλοι οι εγκεκριμένοι φορείς και τα συναρμόδια υπουργεία. Δεν δίνει καμία εξήγηση για τη μη εφαρμογή του Εθνικού Σχεδίου Δράσης 2021-2024, που εκπονήθηκε θεσμικά από την Επιτροπή και δεν αξιολογεί τη λειτουργία των υφιστάμενων θεσμών (ο Νόμος 4139/13 μάλιστα είχε συγκεντρώσει υπερκομματική ομοψηφία στη Βουλή). Αντί αυτού επιλέγει να προχωρήσει στη διοικητική συνένωση των φορέων του πεδίου διατηρώντας ένα παράλληλο, αχρείαστο πια, πλαίσιο εθνικού συντονισμού, του οποίου ο επικεφαλής ταυτίζεται με τον πρόεδρο του νεοσύστατου φορέα (ΕΟΠΑΕ). Δεν μας εξηγεί το Υπουργείο ποιους θα συντονίζει πλέον αυτός ο Εθνικός Συντονιστής. Τον Οργανισμό στον οποίο θα προΐσταται ως Πρόεδρος; Ο «κατακερματισμός» των θεραπευτικών υπηρεσιών, ως κυρίαρχος τρόπος περιγραφής της σημερινής κατάστασης, αντιστρέφει την πραγματικότητα. Ο γεωγραφικός παράγοντας αναγνωρίζεται διεθνώς ως μία από τις βασικότερες παραμέτρους διευκόλυνσης της πρόσβασης στις υπηρεσίες. Η Ελλάδα έχει σήμερα την τύχη να διαθέτει ένα αποκεντρωμένο δίκτυο υπηρεσιών, το οποίο, σχεδόν σε όλες τις περιφέρειες της χώρας, δίνει στους πολίτες τη δυνατότητα δωρεάν πρόσβασης σε ποικίλες θεραπευτικές προσεγγίσεις (ψυχοκοινωνικής προσέγγισης, υποκατάστασης, πρόληψης και άλλες), ανάλογα με τις ανάγκες τους. Το Υπουργείο επικαλείται τη διασφάλιση «της απρόσκοπτης πρόσβασης σε όλες τις επιλογές απεξάρτησης και αποτοξίνωσης σε κάθε περιοχή της χώρας». Υπενθυμίζουμε ότι τα τελευταία χρόνια το ΚΕΘΕΑ και ο ΟΚΑΝΑ έχουν δημιουργήσει Πολυδύναμα Κέντρα σε όλες τις περιφέρειες της χώρας, με σχεδιασμό ενιαίο χωρίς αλληλοεπικαλύψεις, ενώ τα Κέντρα πλαισιώνονται από Κινητές Μονάδες με στόχο την παροχή υπηρεσιών σε πολίτες που διαμένουν εκτός αστικού ιστού. Θα περιμέναμε, λοιπόν, να απασχολεί το Υπουργείο ο τρόπος με τον οποίο τα Πολυδύναμα Κέντρα, που δημιουργήθηκαν και λειτουργούν μέσω συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων, θα γίνουν μόνιμες δομές του δημοσίου συστήματος υγείας. Σε αυτό έχει δεσμευτεί η ηγεσία του Υπουργείου Υγείας - σε δύο διαφορετικές χρονικές στιγμές τα τελευταία χρόνια – όμως έως σήμερα δεν έχει υπάρχει καμιά σχετική πρόβλεψη παρότι η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση στο τέλος του χρόνου (31.12.2024) λήγει και τα Πολυδύναμα Κέντρα κλείνουν. Η παραδοξότητα μάλιστα κορυφώνεται καθώς το Υπουργείο Υγείας στο τέλος του 2023, έδωσε έγκριση σκοπιμότητας στο σύνολο των φορέων που προτίθεται να καταργήσει για νέες πράξεις ενταγμένες στο ΕΣΠΑ 2021-2027. Η διασύνδεση και η δια-λειτουργικότητα των φορέων προς όφελος των εξυπηρετουμένων είναι πράγματι ζητούμενο. Οι φορείς έχουν κάνει σοβαρά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση υλοποιώντας από κοινού προγράμματα και δράσεις (1.Δίκτυο Άμεσης Παρέμβασης για Χρήστες στον Δρόμο (ΚΕΘΕΑ, ΟΚΑΝΑ, Δήμος Αθηναίων, Περιφέρεια Αττικής) 2.Ξενώνας Εξαρτημένων Χρηστών (ΚΕΘΕΑ, ΟΚΑΝΑ, Δήμος Αθηναίων) 3.Μονάδα Σωματικής Αποτοξίνωσης Αττικής (18ΑΝΩ/ΨΝΘ, ΚΕΘΕΑ, ΟΚΑΝΑ) 4.Μονάδα Σωματικής Αποτοξίνωσης Ιωαννίνων (KEΘΕΑ, ΟΚΑΝΑ, Νοσοκομείο Χατζηκώστα).Σαφώς απαιτείται περαιτέρω ενδυνάμωση της δικτύωσης, συνεχής οργάνωση και συντονιστικός μηχανισμός. Δεν αντιλαμβανόμαστε, ωστόσο, πως μια διοικητική συνένωση θα προάγει το συνεχές της φροντίδας, υποκαθιστώντας τις συνέργειες που, ούτως ή άλλως, λειτουργούν στο πεδίο. Με αυτή τη λογική εξάλλου, όλοι οι φορείς της υγείας και της κοινωνικής φροντίδας θα έπρεπε να συνενωθούν προκειμένου να διασυνδέονται και να διαλειτουργούν. Η δημιουργία ενός πολύπλοκου και ατελέσφορου διοικητικού σχήματος παραπέμπει σε άλλου είδους σκοπιμότητες που δεν εκφράζονται ανοιχτά: περικοπή πόρων, συρρίκνωση και ομογενοποίηση δημοσίων υπηρεσιών, δημιουργία χώρου για τον ιδιωτικό τομέα, εξοικονόμηση και μετακίνηση δυναμικού προς άλλους τομείς του συστήματος. Ποιο είναι λοιπόν, τελικά το πραγματικό πρόβλημα που επιχειρεί να «λύσει» το Υπουργείο και ποια η πραγματική στόχευση του επικείμενου νομοσχεδίου του σε ό,τι αφορά τις εξαρτήσεις; Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, επιχειρείται μια αλλαγή παραδείγματος στην πολιτική για τις εξαρτήσεις. Από την πρώτη δημοσιοποίηση του παρόντος σχεδίου τον προηγούμενο Νοέμβριο, το Υπουργείο εισήγαγε νέους όρους στον δημόσιο διάλογο, υιοθετώντας μια γλώσσα ξένη προς αυτήν που χρησιμοποιούμε εδώ και δεκαετίες όσοι εξειδικευόμαστε στο πεδίο. Ο καθιερωμένος διεθνώς όρος «θέσεις θεραπείας» (βλ. EMCDDA) παραμερίστηκε και η έμφαση δόθηκε στις «κλίνες». Ο όρος παραπέμπει σε ασθενείς, παθολογικοποιώντας τους ανθρώπους με πρόβλημα χρήσης ή εξάρτησης και απηχώντας μια στενά βιοϊατρική προσέγγιση ενός σύνθετου φαινομένου, οι αιτίες του οποίου είναι πολυπαραγοντικές και οι επιπτώσεις πολλαπλές και αλληλο-τροφοδοτούμενες (κοινωνικός αποκλεισμός, στίγμα). Με αυτόν τον τρόπο απαξιώνεται ο κοινωνικός παράγοντας και – στην προκειμένη περίπτωση - η πολύπλευρη, ολοκληρωμένη υποστήριξη που έχουν ανάγκη τα εξαρτημένα άτομα και που προσφέρουν τα θεραπευτικά προγράμματα στα μέλη τους. Στις περισσότερες μάλιστα περιπτώσεις οι εξυπηρετούμενοι είναι κοινωνικά ενεργοί, εργαζόμενοι ή φοιτητές, διαθέτουν υποστηρικτικό περιβάλλον και αντιμετωπίζουν το πρόβλημά τους χωρίς νοσηλεία, μέσα στην κοινωνία. Δεν πρόκειται, λοιπόν, απλώς για διαφορετική προσέγγιση αλλά για οπισθοδρόμηση που, παραδόξως, νομοθετείται με τίτλο «ψυχιατρική μεταρρύθμιση» την ώρα που η σύγχρονη διεθνής επιστημονική συζήτηση και η πολιτική του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας εστιάζουν στους κοινωνικούς προσδιοριστές της υγείας και στην ολιστική αντιμετώπιση προβλημάτων και ανισοτήτων μέσα στην κοινωνία. Ενδεικτική της αντιεπιστημονικής φύσης του σχεδίου νόμου προς διαβούλευση είναι επίσης η παντελής απουσία πρόβλεψης για τον τομέα της πρόληψης και της έγκαιρης παρέμβασης των εξαρτήσεων που αφορά στον ευαίσθητο εφηβικό και νεανικό πληθυσμό. Ο νέος ενιαίος φορέας φέρει το κομμάτι της πρόληψης μόνο κατ΄ όνομα ενώ από το σχέδιο νόμου διαφαίνεται (χωρίς να διευκρινίζεται) ότι τα Κέντρα Πρόληψης των Εξαρτήσεων αφήνονται στη μοίρα τους ή εκχωρούνται στους δήμους και το συγκεκριμένο κομμάτι πολιτικής αγνοείται επιδεικτικά. Κατ’ επέκταση αγνοείται ένα συνεχές θεραπευτικών παρεμβάσεων που αφορά το νεότερο και λειτουργικότερο κομμάτι του εξυπηρετούμενου πληθυσμού, οι έφηβοι και νέοι, από την πρώτη επαφή στο σχολείο, στη γειτονιά, στην κοινότητα καθώς και η συμμετοχή της οικογένειας και της κοινωνίας. Αυτή τη στιγμή το ΚΕΘΕΑ διατηρεί ενεργή θεραπευτική σχέση με 5.500 άτομα (στοιχεία Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος ΚΕΘΕΑ με ημερομηνία 15/07/24), αριθμός στον οποίον δεν περιλαμβάνονται παρεμβάσεις εκτός δομών (άμεση πρόσβαση) και δράσεις πρόληψης. Υλοποιούνται, επίσης, καθημερινά παρεμβάσεις - στην κοινότητα και σε χώρους συνάθροισης χρηστών - από 10 κινητές μονάδες, ενώ παρέχονται υπηρεσίες ψυχολογικής υποστήριξης από δύο τηλεφωνικές γραμμές βοήθειας. Το δίκτυο υπηρεσιών του ΚΕΘΕΑ εκτείνεται πανελλαδικά απασχολώντας 634 εργαζόμενους, περίπου το 1/3 εκ των οποίων είναι ορισμένου χρόνου και οι υπόλοιποι αορίστου. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι που υπερβαίνουν καθημερινά τον εαυτό τους –είτε δίνοντας τη μάχη κατά της εξάρτησης, είτε υποστηρίζοντας ένα από τα πιο ευάλωτα κομμάτια της κοινωνίας – είναι, με αποκλειστική ευθύνη του Υπουργείου Υγείας, εδώ και οκτώ (8) μήνες σε διαρκή ανασφάλεια για το «αύριο» των προσπαθειών τους, έχοντας εξαντλήσει τις αντοχές τους. Επειδή κύριο μέλημά μας είναι η εξασφάλιση της αδιατάρακτης συνέχειας της υποστήριξης και της φροντίδας όλων αυτών των ανθρώπων, επειδή η εξασφάλιση του δικαιώματος στην απεξάρτηση και στην κοινωνική επανένταξη είναι αδιαπραγμάτευτες αξίες για κάθε κοινωνία και δεν εξαρτώνται από «κλίνες», αλλά από ολιστικές θεραπευτικές προσεγγίσεις που αναγνωρίζουν την πολυπαραγοντική αιτιολογία της εξάρτησης, επειδή το διοικητικό σχήμα που προτείνει το Υπουργείο στερεί από τους πολίτες την επιλογή θεραπευτικής προσέγγισης και αντικαθιστά το συνεχές της φροντίδας από άκαμπτα νοσοκομειακού τύπου πρωτόκολλα, επειδή η πολυπαραγοντική και συνεχώς μεταβαλλόμενη φύση του φαινομένου της εξάρτησης καθιστούν αναγκαία την ανάπτυξη της έρευνας και της εκπαίδευσης επαγγελματιών, οι οποίες απουσιάζουν εντελώς από τον προωθούμενο σχεδιασμό, επειδή αδυνατούμε να αντιληφθούμε πώς ένα μεγαλεπήβολο αθηνοκεντρικό οργανωτικό και διοικητικό σχήμα θα εξασφαλίζει την ευελιξία των θεραπευτικών προγραμμάτων, τη σύνδεσή τους με τις τοπικές κοινωνίες και τον θεραπευτικό πλουραλισμό, ως επιστημονικά υπεύθυνοι των προγραμμάτων απεξάρτησης του ΚΕΘΕΑ σε όλη την Ελλάδα και τον τομέων του ΚΕΘΕΑ, εκφράζουμε την πλήρη αντίθεσή μας στη δημιουργία του ΕΟΠΑΕ. Η αναγκαιότητα της συγχώνευσης δεν τεκμηριώνεται, ο υπερφορέας θα θέσει σε κίνδυνο την ποιότητα και τον πλουραλισμό των υπηρεσιών, θα τις αποκόψει από τις τοπικές κοινωνίες και θα κλονίσει την εμπιστοσύνη τους, θα αποδυναμώσει το κίνητρο των εργαζομένων και θα δημιουργήσει, εν τέλει, πολύ περισσότερα προβλήματα από όσα υποτίθεται ότι επιχειρεί να λύσει. Καμία τέτοιου εύρους αλλαγή στον χώρο θεραπευτικής αντιμετώπισης των εξαρτήσεων δεν μπορεί να επιχειρείται ερήμην όσων τον υπηρετούν. - πόσο μάλλον όταν αυτά φέρνουν τεράστια αναστάτωση στο χώρο με ένα δυσλειτουργικό, γραφειοκρατικό και πολύ δύσκολα υλοποιήσιμο σχήμα συγχώνευσής τους, στο οποίο η αναφορά στις τοπικές κοινωνίες και στην περιφερειακή ανάπτυξη απουσιάζει εντελώς Τα μέλη του Συμβουλίου Θεραπευτικών Προγραμμάτων & Τομέων του ΚΕΘΕΑ