Αρχική Ολοκλήρωση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισηςΜΕΡΟΣ Α΄ ΕΘΝΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄ ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ Άρθρο 1 ΣκοπόςΣχόλιο του χρήστη Γιατροί Χωρίς Σύνορα-Ελληνικό Τμήμα | 17 Ιουλίου 2024, 17:20
  • Σχόλιο του χρήστη 'Γιατροί Χωρίς Σύνορα-Ελληνικό Τμήμα' | 17 Ιουλίου 2024, 17:20

    Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα προσφέρουν συστηματικά υπηρεσίες σε αιτούντες άσυλο, πρόσφυγες και μετανάστες στην Ελλάδα από το 2016, που περιλαμβάνουν βασική φροντίδα υγείας, θεραπεία για χρόνια νοσήματα, φροντίδα σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας, ατομική και ομαδική/οικογενειακή κλινική ψυχολογική φροντίδα, καθώς και ψυχιατρική φροντίδα, παράλληλα με ένα πακέτο κοινωνικής στήριξης. Επί του παρόντος, οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα παρέχουν υπηρεσίες στο κέντρο της Αθήνας και στις Ελεγχόμενες Δομές Προσωρινής Φιλοξενίας του Σχιστού, της Ριτσώνας και της Κορίνθου μέσω κινητών μονάδων και παράλληλα στον πληθυσμό που διαμένει στις Κλειστές Ελεγχόμενες Δομές (ΚΕΔ) της Λέσβου και της Σάμου. Αντλώντας από την εμπειρία στην υποστήριξη ευάλωτων πληθυσμών σε θέματα ψυχικής υγείας, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα θα ήθελαν να κάνουν τα ακόλουθα σχόλια και προτάσεις: •Το νομοσχέδιο δεν κάνει ειδική αναφορά στην πληθυσμιακή ομάδα των ψυχικά ασθενών προσφύγων και μεταναστών. Οι προτεινόμενες νομοθετικές μεταρρυθμίσεις σηματοδοτούν προθέσεις κατά του συστήματος δημόσιας υγείας στον συγκεκριμένο τομέα, το οποίο θα πρέπει να διαφυλαχθεί λόγω του γεγονότος ότι η πρόσβαση στην υγεία μέσω του δημόσιου συστήματος υγείας προστατεύεται συνταγματικά για όλο τον πληθυσμό. Υπάρχει μόνο μία αναφορά σε ευάλωτες ομάδες, χωρίς περαιτέρω να διευκρινίζεται αν οι ψυχικά ασθενείς πρόσφυγες και μετανάστες συμπεριλαμβάνονται σε αυτές. Σύμφωνα με το άρθρο 1 εδ λγ του Νόμου 4939/2022 Κύρωση Κώδικα Νομοθεσίας για την υποδοχή, τη διεθνή προστασία πολιτών τρίτων χωρών και ανιθαγενών κλπ, οι αιτούντες άσυλο με σοβαρές ασθένειες, ψυχική αναπηρία και τα θύματα ψυχολογικής βίας θεωρούνται ευάλωτα πρόσωπα για τις συνθήκες υποδοχής, τις διαδικαστικές εγγυήσεις και την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Κρίνεται σκόπιμο το παρόν νομοσχέδιο να περιλαμβάνει ειδικές διατάξεις για τις κατηγορίες αυτές, για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων τους και για την ορθή νομοθέτηση. •To πόρισμα της Ειδικής Επιτροπής Ελέγχου και Προστασίας δικαιωμάτων των ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές με ημερομηνία 19/03/2021 αρ. πρωτ. 3 περιελάμβανε προτάσεις και συστάσεις αναφορικά με την υποστήριξη αλλοδαπών ασθενών ψυχικής υγείας, τα οποία θεωρούμε ότι θα πρέπει να ληφθούν υπόψη, εφόσον με το παρόν σχέδιο νόμου το εθνικό δημόσιο σύστημα ψυχικής υγείας και σύμφωνα με το άρθρο 1 του παρόντος στόχος του νομοσχεδίου είναι η ριζική αναδιάρθρωση του συστήματος με ταυτόχρονη εξάλειψη των ανισοτήτων, των διακρίσεων και των κοινωνικών αποκλεισμών. Ενδεικτικά και όπως αναφέρει το πόρισμα «Δεν έχει προβλεφθεί η παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών ψυχικής υγείας που να στοχεύουν στην ψυχιατρική τους (των αλλοδαπών) παρακολούθηση σε σταθερή βάση, καθώς και στη θεραπευτική υποστήριξή τους σε μονάδες ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης (ΜΨΑ), ενώ οι επαναλαμβανόμενες νοσηλείες, όπως στην ανωτέρω περίπτωση, δεν επιλύουν το πρόβλημα, καθώς δεν συνοδεύονται από μέτρα παρακολούθησης και συνέχειας της ψυχιατρικής φροντίδας. Ως εκ τούτου, δεν διασφαλίζονται ο σεβασμός της αξιοπρέπειας και του δικαιώματος στην υγεία, καθώς και η πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και ψυχοκοινωνική αποκατάσταση σε στεγαστικές δομές (οικοτροφεία και ξενώνες) για αυτούς τους εξαιρετικά ευάλωτους ψυχικά ασθενείς. Σύμφωνα με το διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο αναγνωρίζεται το δικαίωμα των αιτούντων άσυλο και των προσφύγων να απολαμβάνουν χωρίς διακρίσεις το δικαίωμα στην υγεία, όπως κατοχυρώνεται στο Διεθνές Σύμφωνο για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα, τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού καθώς και από άλλες διεθνείς συμβάσεις και οδηγίες της ΕΕ. Οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας προς αυτούς πρέπει να παρέχονται με αξιοπρέπεια, με σεβασμό για την αυτονομία και την ιδιωτικότητα του κάθε ανθρώπου Για τους παραπάνω λόγους, η Ειδική Επιτροπή προτείνει να ληφθεί μέριμνα για την αντιμετώπιση αλλοδαπών που πάσχουν από σοβαρές ψυχικές διαταραχές και έχουν ανάγκη από ψυχιατρική αγωγή και προσαρμοσμένο θεραπευτικό υποστηρικτικό πλαίσιο, χρησιμοποιώντας για την επικοινωνία πολιτισμικούς διαμεσολαβητές και θέτοντας τα ανθρώπινα δικαιώματα στο επίκεντρο των πολιτικών και στρατηγικών ψυχικής υγείας. Στην εθνική στρατηγική ψυχικής υγείας κατά τον ΟΗΕ δεν μπορεί να μην περιλαμβάνονται αιτούντες άσυλο και πρόσφυγες. Πιο συγκεκριμένα, η Ειδική Επιτροπή προτείνει: 1)να προβλεφθεί μόνιμη Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας σε κάθε χώρο υποδοχής/ΚΥΤ, η οποία να παρέχει ψυχιατρικές υπηρεσίες (διάγνωση, κλινική παρακολούθηση, φαρμακευτική αγωγή κ.λ.π.) σε αλλοδαπούς που πάσχουν από σοβαρές ψυχικές διαταραχές οι οποίες είτε προέρχονται από επιδείνωση προϋφιστάμενων ψυχιατρικών προβλημάτων είτε εκδηλώνονται για πρώτη φορά στο χώρο υποδοχής λόγω των δύσκολων, ψυχοπιεστικών και αβέβαιων καταστάσεων επιβίωσης. Ιδιαίτερα για ορισμένους ασθενείς που παρουσιάζουν μεγάλου βαθμού ψυχική αποδιοργάνωση και είναι δύσκολο να μετακινηθούν από το χώρο όπου διαβιούν για να εξεταστούν σε Μονάδα Ψυχικής Υγείας, η παροχή ψυχιατρικής παρακολούθησης και θεραπευτικής φροντίδας στο χώρο που βρίσκονται μπορεί να προλάβει παρεμβάσεις, που μπορεί να καταστούν αναπόφευκτες, όπως η ακούσια εξέταση και νοσηλεία με παρέμβαση της Αστυνομίας και εντολή των Δικαστικών Αρχών ή όπως η περίπτωση του ως άνω αγνοούμενου ψυχικά ασθενούς. Η Κινητή Μονάδα απαιτείται να διασυνδέεται με δημόσια νοσοκομεία και κρατικά εγκεκριμένες δομές και ως εκ τούτου να μπορεί να φροντίζει για την παραπομπή για νοσοκομειακή περίθαλψη, εφόσον κρίνεται απαραίτητο. 2)να διασφαλιστούν οι προϋποθέσεις και να ενημερωθούν σχετικά οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας ώστε να εξυπηρετούνται χωρίς διακρίσεις από τις υφιστάμενες μονάδες ψυχικής υγείας, άτομα με σοβαρές ψυχικές διαταραχές αιτούντες άσυλο και πρόσφυγες, ιδιαίτερα στις περιοχές της χώρας που υπάρχουν υψηλές συγκεντρώσεις αλλοδαπού πληθυσμού με την ενίσχυση των ανωτέρω μονάδων. 3)να δημιουργηθούν Μονάδες Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης (ΜΨΑ) του Ν. 2716/1999 για αιτούντες άσυλο και πρόσφυγες και να διαμορφωθούν τα κριτήρια ένταξής τους σε αυτές, εφόσον κρίνεται αναγκαίο λόγω της κατάστασης της ψυχικής υγείας τους να μεταβούν σε αυτό το θεραπευτικό πλαίσιο, ιδίως σε υγειονομικές περιοχές και τομείς ψυχικής υγείας που υπάρχει έλλειψη τέτοιων υπηρεσιών, όπως πχ συμβαίνει στη Μυτιλήνη. Σε αυτή την κατεύθυνση θα πρέπει να αναπτυχθούν Οικοτροφεία και Ξενώνες, όπως επίσης και Κέντρα Ημέρας. •Τα κύρια ζητήματα που επηρεάζουν τους ασθενείς ψυχικής υγείας, όπως έχουν εντοπιστεί μέσα από τις υπηρεσίες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα: oΆγχος και ανασφάλεια εξαιτίας των συνθηκών διαβίωσης στις Κλειστές Ελεγχόμενες Δομές και στα Κέντρα Υποδοχής oΠροηγούμενες τραυματικές εμπειρίες, ιδίως όσες σχετίζονται με βία και βασανιστήρια oΑγωνία και φόβος σε σχέση με την πρόσβαση στο άσυλο, τη διαδικασία ασύλου, την κράτηση ή την απέλαση oΙατρικά προβλήματα που δεν αντιμετωπίζονται oΘάνατος μέλους της οικογένειας ή χωρισμός από την οικογένεια •Δεν υπάρχει στο παρόν νομοσχέδιο καμία πρόβλεψη για παροχή διερμηνείας, γεγονός που θα δημιουργήσει ζητήματα προσβασιμότητας για πρόσφυγες και μετανάστες που δεν ομιλούν Ελληνικά ή Αγγλικά. Η έλλειψη διερμηνείας σε περισσότερες γλώσσες, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις είτε ακούσιας είτε εκούσιας νοσηλείας ψυχιατρικών ασθενών θα είναι μείζονος σημασίας, όπως και σε τακτικά ραντεβού προσφύγων και μεταναστών που αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας •Το νομοσχέδιο έτσι όπως είναι διαμορφωμένο φαίνεται να μην στοχεύει στην πρόληψη, την θεραπεία και την κοινωνική ένταξη ενώ οδηγεί σε υποστελέχωση και υποχρηματοδότηση των κέντρων πρόληψης και θεραπευτικών προγραμμάτων. Η προτεινόμενη νομοθεσία προβλέπει για τη δημιουργία δύο εξαιρετικά συγκεντρωμένων νομικών οντοτήτων αποκλειστικά ιδιωτικού χαρακτήρα: α) για τη συγχώνευση του ΚΕΘΕΑ, του ΟΚΑΝΑ και όλων των δημόσιων προγραμμάτων για την επανένταξη κατά των εξαρτήσεων (Εθνικός Οργανισμός Πρόληψης και Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων) και β) για τη συγχώνευση των υπηρεσιών ψυχικής/ψυχιατρικής υγείας μέσω της δημιουργίας του Εθνικού Δικτύου Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας, το οποίο μεταξύ άλλων μπορεί να επικριθεί για την ιδιωτικοποίηση των ψυχικών συστήματος παροχής υπηρεσιών ιδιωτικής υγείας, η οποία δηλαδή οδηγεί στο κλείσιμο ως ανεξάρτητων οντοτήτων των Ψυχιατρικών Νοσοκομείων της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. •Στο νέο νομοσχέδιο συμπεριλαμβάνονται κλείσιμο δημόσιων δομών και μεταφορά των περιστατικών ανθρώπων με σοβαρά ψυχικά νοσήματα σε άλλες δομές χωρίς να διευκρινίζεται ποιες θα είναι, ούτε υπάρχει σαφής περιγραφή της διαδικασίας μεταφοράς των ασθενών αυτών με ταυτόχρονη πλήρη διασφάλιση των δικαιωμάτων τους και της συνέχισης της φροντίδας τους •Η ενοποίηση των δημόσιων μονάδων με ιδιωτικές κλινικές και ιδιώτες ψυχιάτρους στο πλαίσιο του "Εθνικού Δικτύου Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας" (Ε.Δ.Υ.Ψ.Υ.) ενέχει τον κίνδυνο να περιθωριοποιήσει όσους, συμπεριλαμβανομένων των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο, δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν οικονομικά στην ιδιωτική περίθαλψη, επιτείνοντας τις ανισότητες στην πρόσβαση στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας •Δεν διευκρινίζεται επαρκώς το τι θα συμβεί και πως θα λειτουργούν τα κέντρα ψυχικής αποκατάστασης και ένταξης, ειδικά δε για τους αλλοδαπούς. Ο μόνος φορέας που μπορεί να εξυπηρετήσει προσφυγικό πληθυσμό σε όλη την επικράτεια είναι ο Ιόλαος (με λίστα αναμονής έως και 2 χρόνια) •Στο σχέδιο νόμου (όχι μόνο στο άρθρο 16 του παρόντος) γίνονται συνεχείς αναφορές σε νομικά πρόσωπα δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου καθώς και στα σωφρονιστικά ιδρύματα Κορυδαλλού και Ελαιώνα (γυναικών). Δε γίνεται ρητή αναφορά ως προς την λειτουργία της ΑΕΜΥ (Ανώνυμη Εταιρεία Μονάδων Υγείας) καθώς και για την λειτουργία της στα Προαναχωρησιακά Κέντρα Κράτησης Αλλοδαπών (ΠΡΟ.ΚΕ.ΚΑ). Η ΑΕΜΥ συνεχίζει να παρέχει υπηρεσίες ψυχικής υγείας στα ΠΡΟ.ΚΕ.ΚΑ ωστόσο στην ιστοσελίδα του φορέα φαίνεται πως σταμάτησαν στις 31/12/2023. Η παροχή υπηρεσιών απο την ΑΕΜΥ ήταν απο την αρχή προβηματική, σταθερά υποστελεχωμένη, χωρίς κανένα έλεγχο απο κάποιον ανεξάρτητο φορέα. Δεδομένου πως στα ΠΡΟ.ΚΕ.ΚΑ παρέχονται υπηρεσίες ψυχικής υγείας θα έπρεπε να υπάρχει συγκεκριμένη παράγραφος στο σχέδιο νόμου προς τη αποφυγή περαιτέρω καταστρατήγησης των δικαιωμάτων των ψυχικά πάσχοντων που διαμένουν στα ΠΡΟ.ΚΕ.ΚΑ •Τα κέντρα πιστοποίησης αναπηρίας (ΚΕΠΑ) δεν αναφέρονται στο σχέδιο νόμου. Στο παρελθόν έχουν γίνει πολλές αναφορές στην Ειδική Επιτροπή Ελέγχου και Προστασίας δικαιωμάτων των ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας των ΚΕΠΑ και τις γνωμοδοτήσεις (συστηματική υπο-εκτίμηση ποσοστών αναπηρίας, αναιτιολόγητες τροποποιήσεις διαγνώσεων προς το ελαφρύτερο, κλπ). Ενδεικτικά δείτε στην Έκθεση πενταετίας (2017-2022) της Ειδικής Επιτροπής Ελέγχου Προστασίας των δικαιωμάτων των ατόμων με ψυχικές διαταραχές •Το σχέδιο νόμου σχετικά με την λειτουργία των ΚΕΘΕΑ και ΟΚΑΝΑ και οι εν λόγω αλλαγές δε φαίνεται να καλύπτουν τις ανάγκες του προσφυγικού πληθυσμού ενώ οι εξαρτήσεις αφορούν σε όλες τις ομάδες κοινωνικού αποκλεισμού, οι οποίες έχουν ιδιαίτερες ανάγκες και είναι ιδιαιτέρως ευπαθείς