Άρθρο 04 – Ανώτατος χρόνος διάρκειας για την ακούσια ψυχιατρική περίθαλψη

Υπάρχουν περιπτώσεις ασθενών όπου απαιτείται χρόνος θεραπείας μεγαλύτερος των 4 μηνών για διάφορους λόγους (ανθεκτικότητα στη θεραπεία, εναλλαγή φάσεων της νόσου, κακή συνεργασία κλπ)
Πρέπει να υπάρχει πρόβλεψη και για τέτοιες περιπτώσεις.

Η διάρκεια 4 μηνών μοιάζει αρκετά μακριά, σε σχέση με το φαινόμενο περιστρεφόμενης πόρτας των αναγκαστικών νοσηλειών που έχουμε παρατηρήσει από τα ερευνητικά μας δεδομένα. Θα μπορούσε ίσως να περιοριστεί σε 3 μήνες, κάτι που θα κινητοποιούσε τη διακλαδική θεραπευτική ομάδα να αιτιολογήσει την παράταση της αναγκαστικής νοσηλείας, και την παράταση της στέρησης της ελευθερίας του νοσηλευόμενου (Stylianidis et al., 2017).

Για την Εταιρεία Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ψυχικής Υγείας (Ε.Π.Α.Ψ.Υ.),
Στέλιος Στυλιανίδης
Καθ. Κοινωνικής Ψυχιατρικής, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Βιβλιογραφία:

Stylianidis, S., Peppou, E., Drakonakis, N., Douzenis, A., Panagou, A., Tsikou, K., Pantazi, A., Rizavas, Y., Saraceno, B. (2017). Mental health care in Athens: Are compulsory admissions in Greece a one-way road?. International Journal of Law and Psychiatry, 52, p.28-34

Θα μπορούσε να είναι λιγότερος ο χρόνος όπως π.χ. 3 μήνες προς καλύτερη κινητοποίηση των εμπλεκόμενων επαγγελματιών υγείας αλλά να υπάρχει δυνατότητα για αιτιολογημένη και με δικλείδες ασφαλείας περίπτωση παράτασης.

Πάντα αντίθετη με την ψήφιση του όλου νομοσχεδίου θα προσπαθήσω να κάνω και κάποια σχόλια θεωρώντας ως δεδομένη την ψήφισή του.
Μου κάνει εντύπωση το γεγονός ότι δεν υπάρχει πρόβλεψη μετατροπής της ακούσιας νοσηλείας σε ακούσια θεραπεία στην κοινότητα εφόσον δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις.
Επιπλέον το διάστημα των 4 μηνών μου φαίνεται πολύ μεγάλο. Ας μας απαντήσει ένας γιατρός σε πόσο διάστημα ανταποκρίνεται ένας ασθενής σε αντιψυχωσική αγωγή μιας και εκεί στηρίζεται η θεραπεία που προτείνεται….
Κατερίνα Χατζή: Υπό σύσταση σωματείο ΔΑΛΥΨΥ( Δράση- Αλληλεγγύη Ληπτών Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας)

Θα πρέπει να καθοριστεί πώς θα ελέγχεται η τήρηση του μέγιστου (4 μηνών)χρόνου, ώστε να μη «ξεχνιούνται» οι ασθενείς, ιδιαίτερα σε ιδιωτικές κλινικές;

Βασίλειος Αλεβίζος
τ. Αναπλ. Καθηγητής Ψυχιατρικής Παν/μίου Αθηνών

Μέλος της συντακτικής επιτροπής του Ν. 2071/92 για την ακούσια νοσηλεία

Είναι απαράδεκτη η επιβολή ή η συνέχιση , πέραν ενός ευλόγου χρονικού ορίου, μέτρου περιοριστικού της ελευθερίας ψυχικά πάσχοντος προσώπου ,όπως και εάν το μέτρο αυτό χαρακτηρίζεται ,( θεραπεία στην κοινότητα κατόπιν εισαγγελικής παραγγελίας , ακούσια νοσηλεία ή περίθαλψη ή φροντίδα ή όπως αλλιώς ) εάν από το μέτρο αυτό δεν αναμένεται θεραπευτικό αποτέλεσμα .
Υπάρχουν όμως σπανιότατες μεν αλλά υπαρκτές περιπτώσεις , όπου παρά την εξάντληση του ανώτατου χρονικού ορίου εφαρμογής του περιοριστικού της ελευθερίας του πάσχοντος μέτρου, υπάρχει ισχυρή πιθανότητα ,, υπό την επήρεια της ψυχικής του διαταραχής, ο πάσχων να προβεί σε πράξεις πολύ μεγάλης βίας, που μπορεί να φτάσει μέχρι και τη θανάτωση άλλου ή και του ιδίου. Σε μια τέτοια περίπτωση ανακύπτουν πολύ μεγάλα ηθικά διλήμματα στο προσωπικό που νοσηλεύει τον πάσχοντα αλλά και στους δικαστικούς λειτουργούς που έχουν εμπλακεί στην όλη διαδικασία και που αντιμετωπίζουν τη σύγκρουση δύο μειζόνων αγαθών :Του αγαθού της ελευθερίας και του αγαθού της ζωής. Τα διλήμματα αυτά επιτείνονται μάλιστα και από το φόβο τυχόν ποινικών ευθυνών.
. Το προτεινόμενο νομοσχέδιο δεν επιλύει με ξεκάθαρο τρόπο το πρόβλημα και νομίζω ότι οι συντάκτες του απέφυγαν να το αντιμετωπίσουν. Το άρθρο 4 με περισσή ασάφεια ορίζει μόνο ότι «Η διάρκεια της ακούσιας ψυχιατρικής περίθαλψης …δεν είναι δυνατό να υπερβαίνει τους τέσσερις μήνες…» ,ενώ η εισηγητική έκθεση αναφέρει μεν ότι « … Ο ανώτατος χρόνος διάρκειας για την ακούσια ψυχιατρική περίθαλψη ισχύει απόλυτα…» αλλά σπεύδει να προσθέσει ότι «δεν μπορεί να παραταθεί παρά μόνο με νέα αίτηση για ψυχιατρική περίθαλψη…» Αποφεύγει όμως να προσδιορίσει που θα βρίσκεται ο πάσχων μέχρι την ολοκλήρωση της διαδικασίας αποδοχής ή απόρριψης της νέας αίτησης ,ούτε εάν αυτή η νέα αίτηση μπορεί να επαναλαμβάνεται επ’ άπειρον .
Το δίλημμα που προκύπτει από τη σύγκρουση του αγαθού της ελευθερίας με το αγαθό της ζωής αρμοδιότερος όλων να επιλύσει είναι ο Επιστημονικός Διευθυντής της Μονάδας όπου νοσηλεύεται ο πάσχων, συσκεπτόμενος προς τούτο με τους συνεργάτες του. Ο νόμος επομένως πρέπει να του αναγνωρίσει τη διακριτική ευχέρεια , χωρίς τον κίνδυνο να εμπλακεί σε δικαστικές ή άλλες περιπέτειες, να αποφασίσει ή να χορηγήσει εξιτήριο στον πάσχοντα ή ,αντίθετα, να ζητήσει την παράταση της νοσηλείας του .Ο δε Επιστημονικός Διευθυντής πρέπει να πράξει , σύμφωνα με τις πάγιες αρχές και αξίες του ιατρικού λειτουργήματος , ακούοντας τη φωνή της συνείδησής του και αναλογιζόμενος μόνο το πραγματικό συμφέρον του αρρώστου, το οποίο γνωρίζει καλλίτερα από κάθε άλλον λόγω της θεραπευτικής σχέσης που έχει μαζί του .Ο Νόμος για την περίπτωση που ο Επιστημονικός Διευθυντής προκρίνει την παράταση της νοσηλείας , επειδή το αγαθό της ελευθερίας που διακυβεύεται είναι πολύ μεγάλο θα πρέπει να προβλέψει την ύπαρξη ενός δευτεροβάθμιου οργάνου , αποτελούμενου από ψυχίατρους και δικαστικούς με αυξημένα τυπικά και ουσιαστικά προσόντα από το οποίο ο Επιστημονικός Διευθυντής θα ζητήσει την παράταση της νοσηλείας και το οποίο θα αποφασίσει τελικά.

Η ανώτατη διάρκεια νοσηλείας ορίζεται στο προσχέδιο στους 4 μήνες, χρόνος που συνήθως επαρκεί για τη βελτίωση της υγείας του νοσηλευόμενου. Δεν είναι όμως ασύνηθες να συναντούμε περιπτώσεις ασθενών όπου απαιτείται χρόνος θεραπείας μεγαλύτερος των 4 μηνών, για διάφορους λόγους (ανθεκτικότητα στη θεραπεία, εναλλαγή φάσεων της νόσου, κακή συνεργασία κλπ). Πρέπει λοιπόν να υπάρχει πρόβλεψη για τις σπάνιες αυτές περιπτώσεις, προκειμένου να αποκλειστεί ο κίνδυνος πρόωρου εξιτηρίου ή ευθύνης του ψυχιάτρου που παρατείνει την θεραπεία για ιατρικούς λόγους. Επίσης, πρέπει η άρση της εισαγγελικής να αποσυνδεθεί από το εξιτήριο και ο ασθενής, όταν η κατάστασή του βελτιώνεται, να μπορεί να συνεχίζει εκουσίως τη νοσηλεία του, μέχρι την επιθυμητή έκβαση.

Αναφορικά με το άρθρο 4, παρατηρούμε ότι δεν προβλέπεται η πιθανότητα κατά την οποία, ίσως χρειαστεί, η διαδικασία ακούσιας θεραπείας στην κοινότητα και της ακούσιας νοσηλείας να υπερβεί τους 4 μήνες. Αναφερόμαστε σε περιπτώσεις υπολειμματικής ή φαρμακοανθεκτικής ψύχωσης, καθυστερημένης ανταπόκρισης του ασθενή σε οποιαδήποτε μορφή θεραπείας, αλλά και σε περιπτώσεις δυσκολίας ή αδυναμίας κοινωνικής επανένταξης στην κοινότητα, λόγω απουσίας ή δυσλειτουργίας του οικογενειακού περιβάλλοντος ή/και έλλειψης κοινοτικών δομών.
Προτείνουμε την καθιέρωση περισσότερων περιπτώσεων χρονικών ορίων της διάρκειας της ακούσιας ψυχιατρικής περίθαλψης ανάλογα με τη βαρύτητα της κατάστασης, αλλά και με το αν πρόκειται για θεραπεία στην κοινότητα ή ακούσια νοσηλεία.
Επίσης προτείνουμε την αντικατάσταση της φράσης «θεράποντες ιατροί» από τη φράση «θεραπευτική ομάδα».

Άρθρο 4
Ο ανώτατος χρόνος για την περίπτωση της θεραπείας, αν αυτή τεθεί σε διαφορετική βάση – σε πλαίσια ελεύθερης επιλογής, δεν έχει νόημα, αφού η διάρκειά της καθορίζεται κατά περίπτωση από τους θεράποντες και την επιθυμία του θεραπευόμενου. Αν διατηρηθεί η θεραπεία κατόπιν εισαγγελικής παραγγελίας τότε είναι απαραίτητο να υπάρχει ανώτατος χρόνος. Ερώτημα γεννάται αν οι τέσσερις μήνες είναι αρκετό χρονικό διάστημα για ανάπτυξη θεραπευτικού προγράμματος. Βέβαια η παράτασή του θα πρέπει να προκύπτει μόνο μετά από ελεύθερη επιθυμία του θεραπευόμενου.