Άρθρο 01 – Ορισμοί – Πεδίο εφαρμογής

Χρειάζονται διευκρινίσεις στην παράγραφο 5.
Όλες οι ψυχιατρικές καταστάσεις που αναφέρονται εκεί (άνοια, αναπτυξιακές διαταραχές) μπορεί κατά περιόδους να παρουσιάζουν σοβαρά ψυχιατρικά συμπτώματα.
Θα ήταν καλό να διευκρινιστεί ότι όσο υφίστανται αυτά τα συμπτώματα μπορεί να γίνει ακούσια νοσηλεία. Αλλιώς μπορεί να αποκλειστεί η θεραπεία τους.

Προβλέπεται ακούσια νοσηλεία μόνο σε δημόσιες μονάδες υγεία και όχι ιδιωτικές.
Ποιά είναι η σκοπιμότητα αυτής της διάκρισης;
Γιατί ένας ασθενής να μην έχει τη δυνατότητα να νοσηλευτεί ακουσίως από το γιατρό που τον παρακολουθεί ο οποίος μπορεί να εργάζεται σε ιδιωτική κλινική;
Πώς αυτό εξασφαλίζει τη συνέχεια στη θεραπεία;
Γιατί σε νομούς όπου υπάρχουν μόνο ιδιωτικές κλινικές, οι ασθενείς να αναγκάζονται να μεταφερθούν για νοσηλείες διάρκειας μηνών σε άλλους νομούς, συχνά εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά;
Γιατί οι συγγενείς τους να πρέπει να υποστούν ταλαιπωρία και να εξουθενωθούν οικονομικά, για να συμπαρασταθούν στον ασθενή αν αυτός νοσηλεύεται σε μακρινό νόμο;
Γιατί εάν υπάρχουν ελεύθερες κλίνες σε ιδιωτικές κλινικές, οι ασθενείς πρέπει να συνωστίζονται ως υπεράριθμοι σε δημόσια νοσοκομεία;
Γιατί να μην υπάρχει δικαίωμα επιλογής αν πχ η επιθυμία του ασθενούς καταγράφεται με συμβολαιογραφική πράξη ή υπάρχει συμφωνία όλης της οικογένειας για νοσηλεία σε ιδιωτική κλινική;

Υπενθυμίζεται ότι το 50% των ψυχιατρικών κλινών της χώρας είναι ιδιωτικές!
Οι ιδιώτες ψυχίατροι μπορούν να εξετάσουν ασθενείς και να κρίνουν την ανάγκη ακούσιας νοσηλείας, αλλά όχι να τους θεραπεύσουν!

Χρειάζονται διευκρινησεις στην παράγραφο 6.
Εαν υπάρχουν μονάδες ψυχικής υγειας για ανήλικους στην ευρύτερη περιοχη του τόπου διαμονής αλλα δεν υπάρχουν ελεύθερες κλίνες για νοσηλεία σε αυτες, ποιοι θα γνωματεύσουν για την ακούσια ψυχιατρική περίθαλψη του παιδιού; οι ψυχίατροι ενηλίκων της μονάδας που θα γινει η νοσηλεία του ανήλικου ή οι παιδοψυχίατροι της μονάδας ανηλίκων στην οποία δεν θα νοσηλευτεί ο ανήλικος ( λόγω μη ύπαρξης κλινών όπως προείπα).
Ο εισαγγελέας ανηλίκων θα πρεπει να ενημερωθεί πως ο ανήλικος αςθενης θα νοσηλευτεί σε μονάδα μη κατάλληλη και απο ποιον θα ενημερωθεί;
Η νοσηλεία του παιδιου θα ολοκληρωθεί στην μη κατάλληλη μονάδα ( σε νοσοκομειο ενηλίκων) ή θα μεταφερθεί μολις υπάρξει ελευθερη κλίνη για νοσηλεία στην κατάλληλη για αυτον μονάδα σύμφωνα με την ηλικια του;
Εάν η νοσηλεία του ολοκληρωθεί στην μη κατάλληλη μονάδα για αυτον ( πχ σε κλινικη ενηλίκων) οι ψυχίατροι ενηλίκων ή οι παιδοψυχίατροι ( που δεν θα υπάρχουν πιθανόν στην μη κατάλληλη μονάδα) θα αποφασίσουν για το ποτε θα λάβει εξιτήριο ο ασθενης;
Τα ερωτήματα προκειπτουν μεσα απο την καθημερινή κλινικη πράξη και πιστευω πως ειναι σημαντικά για την εύρυθμη λειτουργία του συστήματος, απο την στιγμη που δεν υπάρχουν πολλες ψυχιατρικές κλινικες παιδιών.
Ευχαριστω

Παραθέτω ένα παλαιότερο άρθρο που είχα συντάξει σχετικά με το θέμα όταν ένα φιλικό μου πρόσωπο δεχτηκε αυτήν την ακούσια νοσηλεία. Ελπίζω να δώσει μια εικόνα στους νομοθέτες που πιθανόν δεν έχουν καθώς και να συμβάλλει στην δημοκρατικότερη και πιο ανθρώπινη προσσεγγιση του θέματος
——————————————————————————-
Με το παρόν θα ήθελα να ενημερώσω και παράλληλα να καταγγγείλω μικρά καθημερινά εγκλήματα που λαμβάνουν χώρα στην ευρύτερη περιοχή που ζώ και που έχουν δημιουργήσει και συνεχίζουν να δημιουργούν μιά άσχημη κουλτούρα που δεν θα έπρεπε να είχε θεση σε μια ανθρώπινη δημοκρατική κοινωνία.

Συγκεκριμένα θα ήθελα να ενημερώσω για την κακόβουλη χρήση του νόμου N 2071/1992 ( άρθρο96) που στέλνει ανθρώπους με χρήση βίας πολλές φορές, στο ψυχιατρείο χορηγώντας τους φάρμακα χωρίς την θέλησή τους, στερώντας την ελευθερία τους για βδομάδες ή και μήνες θεωρώντας ότι πιθανόν να είναι επικίνδυνοι για τον εαυτό τους ή την κοινωνία.

Μόλις γίνει η εισαγωγή δια της βίας πολλές φορές από τις αστυνομικές αρχές, ο καταγγελόμενος βαφτίζεται ασθενής αμέσως, και ακολουθεί χορήγηση δια της βίας πολλές φορές, χαπιών και ενέσεων. Το αποτέλεσμα είναι πέρα από την καταράκωση και την προσβολή της προσωπικότητας του θύματος, ο κοινωνικός του στιγματισμός, η περιθωριοποίησή του καθώς και η ζημιά στον οργανισμό του από τις χορηγήσεις χαπιών και ενέσεων που γίνονται χωρίς την θέληση του, και χωρίς δυνατότητα υπεράσπισης του εαυτού του. Αναρωτιέμαι αν ο ψυχολογικός βιασμός που συντελείται μπορεί να επουλωθεί ή να αποτιμηθεί. Άραγε τί ιδεώδη εξυπηρετούν τέτοιου είδους πρακτικές?

Ο νομοθέτης όταν συνέταξε τον νόμο, θεωρούσε ότι καλόπιστα μπορεί κάποιος να δεί κάποιον συγγενή του ότι πραγματικά δυσκολεύεται και δυστυχεί στην ζωή του, εμφανίζοντας συμπεριφορά που απέχει από την λογική, και μην μπορώντας (ή μην ξέρωντας) πώς αλλιώς να βοηθήσει προχωρά σε μιά τέτοιου είδους καταγγελία στις κατά τόπους αστυνομικές και εισαγγελικές αρχές.

Στην πράξη οι καταγγελίες γίνονται με άλλους σκοπούς άλλοτε οικονομικούς, άλλοτε λόγω κοινωνικοπολιτικής αντιπαλότητας, άλλοτε για λόγους επιβολής, όχι όμως καλόπιστα. Με την πάροδο των χρόνων έχει δημιουργήθει μια άσχημη κουλτούρα στην κοινωνία, του εκβιαστή και του εκβιαζόμενου. Θύματά του κυρίως άνθρωποι χωρίς εξουσία, χωρίς οικονομική δύναμη, χωρίς κοινωνικό εκτόπισμα. Θεωρώ ότι το όλο θέμα προσβάλλει την ίδια την δημοκρατία μας, την ιδιότητα των νομικών αλλά και το λειτούργημα του ιατρού. Είναι χιλιάδες οι καταγγελίες, το θέμα έγκειται στις σχέσεις κράτους πολίτη.

Θεωρώ ότι θα πρέπει να επιλέγει ο ίδιος ο καταγγελόμενος τον νομικό που θα τον υπερασπίσει. Επίσης ο καταγγελόμενος πρέπει να δέχεται αμέσως κάποια οικονομική εφάπαξ βοήθεια. Θα πρέπει να είναι δικαίωμα του αν θέλει να ακολουθήσει φαρμακευτική αγωγή ή αλλους τρόπους βοήθειας, όπως η άθληση η διατροφή, και η υποχρεωτική παρακολούθηση σεμιναρίων υγείας.

Σχετικά με το άρθρο 1.1:Η λέξη «ψυχιατρική φροντίδα» είναι καλό αντικατασταθεί από τις λέξεις «ψυχιατρική, ψυχοθεραπευτική και ψυχοκοινωνική φροντίδα», ώστε να εμπεριεχθεί στο πνεύμα του ΣχΝ η συμμετοχή σε όλη τη διαδικασία και των υπόλοιπων μάχιμων ειδικοτήτων,δηλαδή κλινικών ψυχολόγων, κοινωνικών λειτουργών,ψυχιατρικών νοσηλευτών και ψυχοθεραπευτών με βασικό πτυχίο/επαγγελματική ιδιότητα σε κάποιους από τους προαναφερθέντες επιστημονικούς τομείς.
Άρθρο 1.2: Είναι αναγκαίο να οριστεί υπό ποιες προϋποθέσεις ορίζεται μια μονάδα ψυχικής υγείας στην κοινότητα «κατάλληλη για τούτο». Προτείνεται αυτό να διασφαλιστεί με την υποχρεωτική στελέχωση των εξωνοσοκομειακών μονάδων ψυχικής υγείας με εκπαιδευμένους σε θέματα ψυχώσεων και ψυχιατρικών κρίσεων, καθώς και έμπρακτης στήριξης της οικογένειας θεραπευτές. Αυτό απαιτεί από πλευράς υπουργείου μιας συντονισμένης πρωτοβουλίας προσλήψεων εξειδικευμένου προσωπικού ή μετεκπαιδεύσεων του υπάρχοντος θεραπευτικού προσωπικού σε συνεργασία με υφιστάμενες δομές/πρωτοβουλίες στην κοινότητα, όπως ομάδες αυτοβοήθειας, συλλόγους και εκπαιδευτικά προγράμματα ψυχοθεραπευτών, που θα δηλώσουν αρμοδιότητα και διαθεσιμότητα εξειδικευμένης ενασχόλησης με θέματα ψυχώσεων.Το Παρατηρητήριο για τα Δικαιώματα στο Χώρο της Ψυχικής Υγείας θα μπορούσε να αναλάβει την ανάθεση εξεύρεσης και συντονισμού αυτής της δικτύωσης, βάσει της μακρόχρονης εμπειρίας του στο χώρο και του ειδικού εκπαιδευτικού προγράμματος που εκπονεί από το 2018. Η εφαρμοσιμότητα αυτών των πρακτικών αντλείται από την παγκόσμια εμπειρία, ενδεικτικά αναφέρεται το παράδειγμα του Ανοιχτού Διαλόγου, του Hearing voices Network και της οικογενειακής θεραπείας των ψυχώσεων της Ν. Σχολής της ΧαΪδελβέργης κ.α., πρακτικές οι οποίες εκπροσωπούνται αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα και μπορούν να αξιοποιηθούν.

Το σχέδιο νόμου για την ακούσια ψυχιατρική περίθαλψη, κατά τη γνώμη μας, κινείται συνολικά προς τη σωστή κατεύθυνση για τους παρακάτω λόγους.
Αρχικά, λαμβάνοντας υπόψη την κοινή διαπίστωση από όλους τους εμπλεκόμενους ότι ο Ν. 2071/1992, όσον αφορά την εφαρμογή του στην πράξη, έχει καταστεί ανενεργός, 25 χρόνια μετά από την ψήφισή του, δίνεται έμφαση:

1. Στον κοινοτικό προσανατολισμό που θα έπρεπε να έχει το «σύστημα» υπηρεσιών ψυχικής υγείας,
2. Την απάλειψη της έννοιας της επικινδυνότητας ως κριτήριο για την ακούσια ψυχιατρική περίθαλψη, κάτι που εναρμονίζει την εθνική νομοθεσία με τη νομοθεσία των προηγμένων χωρών σε επίπεδο ψυχιατρικής μεταρρύθμισης (Ισπανία, Ιταλία, κλπ),
3. Τη διασφάλιση και παρακολούθηση του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των νοσηλευόμενων χρηστών,
4. Ότι διασφαλίζεται η μη ψυχιατρικοποίηση και μέσω της ακούσιας ψυχιατρικής περίθαλψης των διαταραχών της προσωπικότητας, των διάχυτων διαταραχών της ανάπτυξης, νοητικής αναπηρίας, άνοιας ή διαταραχών συμπεριφοράς που αφορούν ανηλίκους,
5. Αντιμετωπίζεται το κενό της νομοθεσίας σχετικά με την ακούσια ψυχιατρική περίθαλψη ανηλίκων, και
6. Ρυθμίζεται η μεταφορά του ασθενούς στη μονάδα ψυχικής υγείας, μέσα από τη δημιουργία ειδικής υπηρεσίας στο ΕΚΑΒ (γραφείο υποστήριξης ψυχικής υγείας).

Ωστόσο, οι γενικές κριτικές παρατηρήσεις ως προς το σύνολο του σχεδίου νόμου αφορούν:

1. Την σοβαρή έλλειψη πόρων, που θα πρέπει να εξευρεθούν, προκειμένου να λειτουργήσει αποτελεσματικά μια σειρά από καινοτόμα μέτρα, που έχουν θεσπιστεί, πχ. η αποτελεσματική λειτουργία του ψυχιατρικού ΕΚΑΒ, ο κοινοτικός προσανατολισμός των υπηρεσιών και η υπέρβαση του κατακερματισμού και του ελλείμματος συντονισμού και της μη λειτουργίας της τομεοποίησης που ισχύει σε όλη τη χώρα, όπως και τη δραματική έλλειψη υπηρεσιών ανηλίκων και εφήβων, σε πάνω από 2/3 των νομών της χώρας, καθώς και το ατελές πέρασμα από τις λιγοστές υπάρχουσες υπηρεσίες ψυχικής υγείας εφήβων στις αντίστοιχες υπηρεσίες ενηλίκων.
2. Το πνεύμα του σχεδίου νόμου διέπεται από έναν «καλοπροαίρετο μαξιμαλισμό», υπό την έννοια ότι δεν έχει επαρκώς μελετηθεί η σχεδόν πλήρης αναποτελεσματικότητα της μέχρι τώρα εφαρμογής του Ν. 2071/1992 και της αλματώδους αύξησης των αναγκαστικών νοσηλειών στη χώρα μας, λόγω δομικών, συστημικών προβλημάτων που αφορούν την επικράτηση του βιοϊατρικού μοντέλου, του ελλείμματος κουλτούρας αποϊδρυματισμού των επαγγελματιών ψυχικής υγείας και της ολιστικής αντιμετώπισης, μέσα από εξατομικευμένα σχέδια φροντίδας (recovery, empowerment) των αναγκών των ασθενών, τα σοβαρά ελλείμματα εκπαίδευσης στη διαχείριση δύσκολων ψυχιατρικών περιστατικών, περιστατικών αποκλιμάκωσης βίαιης συμπεριφοράς και αποτελεσματικής κατ’ οίκον φροντίδας για την πρόληψη των υποτροπών και συνεπώς των αναγκαστικών νοσηλειών. … (Στυλιανίδης και συν., 2014; Stylianidis et al., 2016; Stylianidis et al., 2017a; Stylianidis et al., 2017b; Στυλιανίδης & Πανάγου,2018).
3. Η επικρατούσα ψυχιατρική κουλτούρα αφορά στην επικράτηση ενός ψυχιατρικού πατερναλισμού που ασκείται σε βάρος της αυτονομίας και ελευθερίας των ψυχιατρικά ασθενών, την ελλειμματική συμμετοχή των κινημάτων των οικογενειών και των ληπτών στη διατήρηση μιας καλύτερης ποιότητας υπηρεσιών ψυχικής υγείας, την αδύναμη συνηγορία, όπως και την εξαιρετικά «χαλαρή» τήρηση του ηθικού και δεοντολογικού κώδικα της άσκησης της ψυχιατρικής στη χώρα μας (καταχρηστικές αναγκαστικές νοσηλείες, ανεπαρκώς τεκμηριωμένες, υψηλό ποσοστό μηχανικών καθηλώσεων) (Πανάγου, 2016).
4. Την ανάγκη δημιουργίας ενός εθνικού παρατηρητηρίου για το monitoring, την αξιολόγηση, τον έλεγχο της εφαρμογής του νόμου και της συστηματικής καταγραφής των αναγκαστικών νοσηλειών, καθώς και των παραβιάσεων των δικαιωμάτων των ληπτών, για τη λογοδοσία και την ανάπτυξη καλών πρακτικών, σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας και την Ειδική Επιτροπή Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές.
5. Τη θέσπιση ειδικής κοινοτικής μονάδας για ψυχιατρική φροντίδα και ψυχοκοινωνική ένταξη αποφυλακισμένων ατόμων με παραβατική συμπεριφορά και ψυχοπαθολογία (ολοκληρωμένη κοινοτική ψυχιατροδικαστική παρακολούθηση).

Λαμβάνοντας υπόψη τα ανωτέρω, η χρήση της κοινοτικής αναγκαστικής ψυχιατρικής νοσηλείας όπως προβλέπεται από το σχέδιο νόμου καθίσταται εξαιρετικά δυσχερής, στο βαθμό που δεν πληρούνται οι επιστημονικές, οργανωτικές, νομικές, ηθικές, δεοντολογικές και οικονομικές προϋποθέσεις για τη σύνδεσή της με ένα απαρτιωμένο και συνεκτικό σχέδιο ολοκλήρωσης της μετέωρης ψυχιατρικής μεταρρύθμισης (Στυλιανίδης & Χονδρός, 2010; Στυλιανίδης και συν., 2013).

Για την Εταιρεία Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ψυχικής Υγείας (Ε.Π.Α.Ψ.Υ.),
Στέλιος Στυλιανίδης
Καθ. Κοινωνικής Ψυχιατρικής, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Βιβλιογραφία:

1. Πανάγου, Α. (2016). Αναθεώρηση του 2071/92 και τα δικαιώματα των ψυχικά πασχόντων ατόμων. Παρουσίαση στο 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο της ΕΨΔΕ, 9-11 Δεκεμβρίου 2016, Αθήνα: ΕΣΔΥ.
2. Στυλιανίδης, Σ., Χονδρός, Π. (2010). Η φροντίδα της ψυχικής υγείας στην Ελλάδα σήμερα: σύγχρονα δεδομένα και κριτικές παράμετροι πολιτικής υγείας και κοινωνικής πολιτικής. Σύγχρονα Θέματα, 111: 106-107.
3. Στυλιανίδης, Σ., Ζουμπουρλή, Ν. & Μαζαράκη, Ν. (2013). Κοινοτική Αναγκαστική Νοσηλεία. Άτη, 6, σ. 17-21.
4. Στυλιανίδης, Σ., Πέππου, Λ.-Ε., Δρακωνάκης, Ν., Πανάγου, Α. (2014). Ακούσια Νοσηλεία: Νομοθετικό πλαίσιο, Επιδημιολογία και Έκβαση. Στο Σ. Στυλιανίδης& συν. (Επιμ.), Σύγχρονα θέματα κοινωνικής και κοινοτικής ψυχιατρικής (σελ. 649-668). Αθήνα: Εκδόσεις Τόπος
5. Stylianidis, S., Peppou, L. E., Drakonakis, N. & Panagou, E. (2016). Involuntary Hospitalisation : Legislative Framework, Epidemiology and Outcome. In: Social and Community Psychiatry. Switzerland: Springer.
6. Stylianidis, S., Peppou, E., Drakonakis, N., Douzenis, A., Panagou, A., Tsikou, K., Pantazi, A., Rizavas, Y., Saraceno, B. (2017). Mental health care in Athens: Are compulsory admissions in Greece a one-way road?. International Journal of Law and Psychiatry, 52, p.28-34
7. Stylianidis, S., Peppou, L.E., Drakonakis, N., Iatropoulou, G., Nikolaidi, S., Tsikou, K. & Souliotis, K. (2017). Patients’ views and experiences of involuntary hospitalization in Greece: a focus group study. International Journal of Culture and Mental Health, DOI: 10.1080/17542863.2017.1409778.
8. Στυλιανίδης, Σ. & Πανάγου, Α. (2018). Aκούσιες νοσηλείες στην Ελλάδα: από την ανάγκη θεραπείας στον θάνατο των δικαιωμάτων. The Art of Crime, Τεύχος Μαΐου 2018. ^[1]

Το συγκεκριμένο σχέδιο νόμου επιβάλλει πιο έντονα από πριν την λογική της καταστολής και του ιδρυματισμού. Η λογική του ιδρυματισμού δεν είναι σίγουρα η λύση στο πρόβλημα, αντιθέτως που θα το εντείνει . Η μόνη ίσως ρεαλιστική λύση απέναντι στον τεράστιο αριθμό των ακούσιων νοσηλειών είναι μια κοινοτικά βασισμένη και πιο ολοκληρωμένη εναλλακτική προσέγγιση που θα ενέχει στοιχειά σεβασμού στα δικαιώματα των ανθρώπων και στην αυτονομία τους. Γενικότερα οφείλετε να δείτε πιο σφαιρικά πιο κοινωνικά και ανθρώπινα το θέμα.

Όντως η διάκριση μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών δομών ψυχικής υγείας δεν θα έπρεπε να υπάρχει ακόμα και στο θέμα της ακούσιας νοσηλείας. Μάλλον θα έπρεπε να προσανατολιστεί η συζήτηση στις προδιαγραφές που πρέπει να πληροί η δομή ψυχικής υγείας, δημόσια ή ιδιωτική, για να έχει τη δυνατότητα να νοσηλεύσει ασθενείς που μπορεί να χρειαστούν αντιμετώπιση αλλά και διερεύνηση (π.χ. δυνατότητα εξετάσεων αίματος, δυνατότητα απεικονίσεων, διασυνδετική). Αρκετοί από τους ασθενείς αυτούς χρήζουν νοσηλείας σε νοσοκομειακό περιβάλλον.

Καλό θα ήταν να ξεκαθαρίσει το θέμα και το είδος της νοσηλείας των ασθενών με άνοια και αναπτυξιακές διαταραχές καθώς η πλειοψηφία των ασθενών δεν έχουν πρακτικά την ικανότητα να λάβουν απόφαση και ταυτόχρονα είναι ομάδες του πληθυσμού με αυξημένη ανάγκη αρκετές φορές για ιατρονοσηλευτική φροντίδα, σε επείγουσα ή μη βάση, σε οργανωμένο πλαίσιο.

Ψυχιατρικοί ασθενείς οι οποίοι διακόπτουν επανειλημμένα και συνειδητά την φαρμακευτική τους αγωγή, και δεν συναινούν στη θεραπεία τους δεν αναμένεται να ωφεληθούν απο την αναγκαστική θεραπεία στην κοινότητα ή τη νοσηλεία τους, οσες επαναλήψεις της διαδικασίας κι αν γίνουν.

Ηθικά, έχουν το ίδιο δικαίωμα στην άρνηση θεραπείας, οπως και οι ναρκομανείς και θα πρέπει και η περίπτωση αυτή να περιληφθεί στην παράγραφο 5, αφαιρώντας ταυτόχρονα το δικαίωμα του ασθενή αυτού να επικαλεστεί την ψυχιατρική του νόσο ως ελαφρυντικό σε ποινικά ή διοικητικά δικαστήρια.

1.Καταρχήν το μέτρο της ακούσιας θεραπείας στην κοινότητα με βρίσκει εκ διαμέτρου αντίθετη. Οι λόγοι έχουν αναφερθεί ήδη σε άλλα σχόλια. Ενδεικτικά αναφέρω ( όπου κι αν έχει εφαρμοστεί δεν κατάφερε να μειώσει τον αριθμό των ακούσιων νοσηλειών, είναι απλά ένα κατασταλτικό μέτρο επιπλέον και σε καμιά περίπτωση δεν συμβάλλει στην ανάπτυξη μιας θεραπευτικής σχέσης εμπιστοσύνης και συνεργασίας γιατρού- ασθενή, συμβάλλει στην διεύρυνση και διάχυση του στίγματος του ψυχικά πάσχοντος ατόμου σ’ ολόκληρη την κοινωνία κτλ) .Εδώ θέλω ως μακροχρόνια λήπτρια υπηρεσιών ψυχικής υγείας κάποιους προβληματισμούς και ερωτήματα. Το φάρμακο από μόνο του αποτελεί θεραπεία ψυχικού νοσήματος; Πόσο εύκολο είναι σε μια ολιγόλεπτη συνεδρία να καθοριστεί αν ο φερόμενος ως ασθενής πάσχει από ψυχιατρική νόσο, ποια είναι αυτή και επιπλέον ότι δεν είναι χρήστης ουσιών. Κατά πόσο εξετάζεται η γενική υγεία του ατόμου πριν του χορηγηθεί κάποια ψυχιατρική φαρμακευτική αγωγή; Όταν μιλάμε για ακούσια θεραπεία στην κοινότητα φαντάζομαι ότι πρακτικά μιλάμε για χορήγηση ενεσίμου σκευάσματος παρατεταμένης αποδέσμευσης. Τι γίνεται στην περίπτωση που για κάποιο άλλο σοβαρό λόγο υγείας αυτή η ουσία πρέπει να διακοπεί άμεσα; Και μετά από όλα αυτές τις σκέψεις έχω και την εξής απορία. Είναι όντως προς όφελος της υγείας του ασθενή εφόσον δεν συνυπολογίζονται επαρκώς όλα τα υπόλοιπα πιθανά προβλήματα υγείας;
2. Το κατάλληλη προς τούτο μονάδα ψυχικής υγείας θέλει μεγάλη συζήτηση. Νομίζω θα ήταν πιο δόκιμο αντί αυτού του μέτρου να εξεταστεί η καταλληλότητα και η επάρκεια των μονάδων υγείας. Τότε πραγματικά θα μειωνόταν ο αριθμός των ακούσιων νοσηλειών. Αν υπήρχαν επαρκείς κατάλληλες και δημόσιες μονάδες υγείας η πλειοψηφία των ασθενών θα επιζητούσε τη θεραπεία εκεί και το ύψος των ακούσιων νοσηλειών στην Ελλάδα δεν θα άγγιζε το ποσοστό του 65%.
3.Αν υπήρχαν κατάλληλα φάρμακα για κάθε ψυχική νόσο και με μικρότερες και όχι τόσο σοβαρές παρενέργειες για τη γενική υγεία του ασθενή νομίζω ότι η μερίδα των ασθενών που δεν θα αποζητούσε βοήθεια στα φάρμακα θα ήταν απειροελάχιστη. Πόσα τελικά είναι αυτά τα φάρμακα που θα χορηγούνται κατά τη διάρκεια της ακούσιας θεραπείας και για πόσες ψυχικές διαταραχές θα δίνουν λύση;
4.Αναφέρεται ότι : «Η άρνηση προσώπου να προσαρμόζεται στις επικρατούσες κοινωνικές ή ηθικές ή πολιτικές αξίες, δεν συνιστά καθεαυτή ψυχική διαταραχή» , αποτελούν όμως αυτά ή όχι συμπτώματα ψυχικών διαταραχών; Επίσης αναφέρεται :» Η ακούσια ψυχιατρική περίθαλψη δεν επιτρέπεται προκειμένου να καλυφθούν ανάγκες προνοιακής φροντίδας ή προστατευτικής φύλαξης ατόμων»Εδώ εχω το εξής ερώτημα. Τι προβλέπεται για άτομα για τα οποία αποφασίζεται η ακούσια θεραπεία στην κοινότητα αλλά συνυπάρχει πχ πρόβλημα βιοπορισμού;
5. Πώς θα εξετάζεται ότι δεν έχει γίνει χρήση ψυχοδραστικών ουσιών και να προσθέσω και το αλκοόλ σε άτομο που κρίνεται ότι θα του επιβληθεί η ακουσια θεραπεία;

Κανένα νομοσχέδιο , που αφορά ψυχικά πάσχοντα πρόσωπα δεν έχει ελπίδες ευνοϊκής για τα πρόσωπα αυτά εφαρμογής, εάν προηγουμένως δεν έχει απαντηθεί οριστικά και αμετάκλητα το ερώτημα , εάν τα απομείναντα ειδικά ψυχιατρικά νοσοκομεία (Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής , Δρομοκαϊτειο , Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης , Ψυχιατρικό Νοσοκομείο της Λέρου ) θα εξακολουθήσουν να λειτουργούν . Και εάν μεν η απάντηση είναι ΝΑΙ πως θα αποφευχθεί το σοβαρό ενδεχόμενο να μεταβληθούν πάλι σε χώρους αποθήκευσης ανθρώπων και συγκάλυψης προβλημάτων ,που οι άλλες Μονάδες Ψυχικής Υγείας δεν θέλουν ή δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν και να επιλύσουν; Εάν δε η απάντηση είναι ΟΧΙ , που θα νοσηλεύονται κάποιες σπάνιες μεν αλλά υπαρκτές κατηγορίες ψυχικά πασχόντων όπως αυτοί που εμφανίζουν συχνές και αιφνίδιες υποτροπές ή εκείνοι που η θεραπεία τους αποδεικνύεται ατελέσφορη, ή όσοι έχουν εμπλοκή με το ποινικό νόμο, ή εκείνοι που προβαίνουν σε πράξεις βίας ή όσοι εκτός της ψυχικής διαταραχής είναι και εξαρτημένοι από ουσίες κ.τ.λ.

Έγκυρη απάντηση στο ερώτημα εάν πρέπει ή δεν πρέπει να υπάρχουν τα εναπομείναντα ειδικά ψυχιατρικά νοσοκομεία, δεν μπορεί να δοθεί εάν προηγουμένως δεν υλοποιηθούν τα δυο ερευνητικά προγράμματα που μάταια εδώ και χρόνια έχω προτείνει .Δηλαδή: Ένα πρόγραμμα που θα αφορά τη συλλογή και την επεξεργασία των αναγκαίων επιδημιολογικών δεδομένων μετά το κλείσιμο κάποιου από τα Ψυχιατρικά Νοσοκομεία που έκλεισαν( π.χ. του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Πέτρας Ολύμπου ή Χανίων ή Κέρκυρας.). Και ένα δεύτερο Πρόγραμμα: Λειτουργία Τομέα με την επιλογή μιας συγκεκριμένης γεωγραφικής περιοχής εντός της οποίας υπάρχουν ήδη και λειτουργούν όλες οι βασικές Μονάδες Ψυχικής Υγείας , περιλαμβανομένης και Μονάδας Ψυχικής Υγείας που λειτουργεί σε ειδικό Ψυχιατρικό Νοσοκομείο ( Στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής ή ,εναλλακτικά , στο Δρομοκαϊτειο.) Στόχος του Προγράμματος είναι να καταδείξει ποιες είναι οι απαραίτητες προϋποθέσεις προκειμένου η Μονάδα του Ψυχιατρείου να καταργηθεί και τις υπηρεσίες που παρέχει εκείνη να αναλάβουν οι άλλες ..

Το βασικό αξίωμα ηθικής τάξης που μας επιτρέπει , να εξαναγκάσουμε ένα πρόσωπο που πάσχει ψυχικά να υποβληθεί σε οποιουδήποτε είδους θεραπεία , που το ίδιο δεν επιζήτησε αυτόβουλα , είναι ,ότι η ψυχική διαταραχή είναι μια κατάσταση με αρνητική αξία και από την οποία το πάσχον πρόσωπο θα επιζητούσε να απαλλαγεί, εάν αυτή ακριβώς η ψυχική διαταραχή δεν αλλοίωνε καίρια τη βούλησή του και πάντως σε σημείο που να μην επιδιώκει και να ζητάει αυτόβουλα τη θεραπεία του..
Το Σύνταγμα της Ελλάδας και η έννομη τάξη της , η διεθνής και η ελληνική ιατρική κοινότητα έχουν αποδεχτεί και συνεχίζουν να αποδέχονται αυτό το ηθικό αξίωμα και επομένως ότι ψυχικά πάσχοντα πρόσωπα είναι ενδεχόμενο να πρέπει να υποβληθούν σε θεραπεία που τα ίδια δεν έχουν ζητήσει. ( Αυτό που το νομοσχέδιο ορίζει ως « Ακούσια ψυχιατρική περίθαλψη … παροχή ψυχιατρικής φροντίδας σε αυτόν χωρίς ο ίδιος να την έχει αιτηθεί»)
Η εφαρμογή , όμως , οποιουδήποτε μέτρου περιοριστικού της ελευθερίας ψυχικά πάσχοντος προσώπου , λόγω του μείζονος αγαθού της ελευθερίας που διακυβεύεται ,πρέπει να περιβάλλεται με επαρκείς ιατρικές και δικαστικές εγγυήσεις ,να υλοποιείται σε κατάλληλη για το συγκεκριμένο πρόσωπο δομή και να διαρκεί το μικρότερο δυνατό χρόνο. Πάντως δε είναι απαράδεκτη η επιβολή ή η συνέχιση , πέραν ενός ευλόγου χρονικού ορίου, μέτρου περιοριστικού της ελευθερίας ψυχικά πάσχοντος προσώπου ,όπως και εάν το μέτρο αυτό χαρακτηρίζεται ,( θεραπεία στην κοινότητα κατόπιν εισαγγελικής παραγγελίας , ακούσια νοσηλεία ή περίθαλψη ή φροντίδα ή όπως αλλιώς ) εάν από το μέτρο αυτό δεν αναμένεται θεραπευτικό αποτέλεσμα .
.

Το κείμενο γενικώς χρήζει φιλολογικής επεξεργασίας από κλασικό φιλόλογο, διότι δεν έχει τη σαφήνεια και τη λεκτική κομψότητα νομικού κειμένου. Συχνά διακρίνονται περιττολογίες και πληθωριστική φρασεολογία, ασάφεια, ατελής διαχωρισμός δευτερευουσών προτάσεων κ.ά.
Το κείμενο θα διαβαστεί πολλάκις και η ορθή διατύπωση και η εννοιολογική πληρότητα είναι απαραίτητα για την εγκυρότητά του και αποφυγή αρνητικού σχολιασμού.

Άρθρο 01.
Η θεραπεία στην κοινότητα κατόπιν εισαγγελικής παραγγελίας θα αλλοιώσει τον χαρακτήρα και την αποτελεσματικότητα της κοινοτικής θεραπείας, θα επιφέρει πρόσμειξη διαφορετικού κλινικού υλικού, θα εισαγάγει καταναγκαστικές θεραπευτικές πρακτικές, θα δυσχεράνει τη θεραπευτική σχέση και θα παραβλάψει τη «θεραπευτική συμμαχία», ενώ δεν αναμένεται να μειώσει τη συχνότητα των ακούσιων νοσηλειών.
Η αίτηση για ακούσια νοσηλεία αφορά σε ασθενείς με σοβαρή ψυχοπαθολογία, ενδεχόμενα με επικινδυνότητα, που δεν θα μπορούν να θεραπεύονται στην κοινότητα, ενώ οι κατάλληλοι για θεραπεία στην κοινότητα σπάνια χρήζουν ακούσιας νοσηλείας.

Βασίλειος Αλεβίζος
τ. Αναπλ. Καθηγητής Ψυχιατρικής Παν/μίου Αθηνών

Μέλος της συντακτικής επιτροπής του Ν. 2071/92 για την ακούσια νοσηλεία

Ο αποκλεισμός των ιδιωτικών ψυχιατρικών κλινικών από το σύστημα ακούσιας νοσηλείας θα πρέπει να παραμείνει αδιάλλακτος. Οι συνθήκες υποδοχής και νοσηλείας σ’ αυτές είναι συχνά εντελώς απροσπέλαστες στο δημόσιο έλεγχο, τις περισσότερες φορές απαγορεύεται αυστηρά μάλιστα η επαφή με τον νοσηλευόμενο ακόμα και για φιλικά του πρόσωπα και η άκριτη φαρμακοθεραπεία και η κακόβουλη συνεργία πολλές φορές με κακοπροαίρετα συγγενικά πρόσωπα έχει δυστυχώς καταγγελθεί πολλάκις.

Δεν είναι πλέον αποδεκτή η εφαρμογή οποιουδήποτε περιοριστικού της ελευθερίας ψυχικά πάσχοντος μέτρου και μόνο επειδή , (όπως προέβλεπε ο Νόμος 2071/1992) «… είναι απαραίτητο για να αποτραπούν πράξεις βίας κατά του ιδίου ή τρίτου» .Ως μέλος της Επιτροπής που εισηγήθηκε τα σχετικά με τη Ψυχική Υγεία άρθρα του Νόμου 20171/1992 είχα προτείνει να μην υπάρχει τέτοια πρόβλεψη στο περί ακούσιας νοσηλείας άρθρο προβάλλοντας το επιχείρημα ότι πράξεις βίας είναι ένα πιθανό σύμπτωμα, μεταξύ και πολλών άλλων, της ψυχικής διαταραχής, για την οποία ήδη το άρθρο αυτό επέτρεπε την ακούσια νοσηλεία του πάσχοντα , προκειμένου «…να μην αποκλεισθεί η θεραπεία του είτε να επιδεινωθεί η κατάσταση της υγείας του». .Διατύπωνα μάλιστα τη πρόβλεψη ( που αποδείχτηκε ορθή ) ότι ο όρος «πράξεις βίας κατά του ιδίου ή τρίτου» αποτελούσε αναμφισβήτητα πρόοδο έναντι του χαρακτηρισμού του προσώπου που πάσχει ως επικίνδυνου , αλλά ευνοούσε την πρακτική να εφαρμόζεται η ακούσια νοσηλεία με μόνο την επίκληση αυτού του συμπτώματος, να επεκτείνεται δε μάλιστα σε σημείο , που να περιλαμβάνει ακόμη και περιπτώσεις ελάσσονος βίας και μόνο κατά πραγμάτων. Το προτεινόμενο νομοσχέδιο κινείται στο θέμα αυτό, επομένως, προς την ορθή κατεύθυνση.

1.Στο συγκεκριμένο ΣχΝ θα πρέπει να εξηγηθεί τι ακριβώς περικλείει ο όρος ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ. Είναι μια πολύ ευρεία έννοια και χρειάζεται κατά τη γνώμη μου να
προσδιορισθεί με ακρίβεια. Κοινότητα είναι η γειτονιά , ο δήμος, η περιφέρεια.

Μια κοινότητα συνθέτουν πολλά στοιχεία. Η οικογένεια του ασθενή που νοσεί ψυχικά και που χρήζει ψυχιατρική φροντίδα, είναι ένα από αυτά τα στοιχεία. Αν και εννοείται ότι θα είναι εκείνη που θα αναλάβει ένα μεγάλο μέρος, -το μεγαλύτερο ίσως- της θεραπείας του στην ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ, σε κανένα άρθρο του ΣχΝ δεν αναφέρεται ο ρόλος της οικογένειας κατά την περίοδο που το αγαπημένο της μέλος θα λαμβάνει θεραπεία μετά από εισαγγελική παραγγελία.

Είναι ένα μεγάλο κενό του νομοσχεδίου που θα πρέπει προς το παρόν να αποσυρθεί , και να συμπληρωθεί με εδάφιο που θα αναφέρεται στην συμμετοχή και ρόλο της οικογένειας από την έναρξη έως και το τέλος της «θεραπείας στην κοινότητα με εισαγγελική παραγγελία» η της «ακούσιας νοσηλείας». Αντικειμενικός σκοπός της προηγούμενης προτεινόμενης προσθήκης είναι να διασφαλιστεί η ακόμα πιο αποτελεσματική θεραπεία αλλά και επίσπευση της ανάρρωσης και άρα θεραπείας η νοσηλείας, που έχει παραγγελθεί ή διαταχθεί αντίστοιχα, από εισαγγελέα.

Το εδάφιο που θα αναφέρεται στην οικογένεια θα μεριμνά και διασφαλίζει ότι καθ όλη τη διάρκεια της θεραπείας του μέλους της, στη κοινότητα :

1.Η οικογένεια θα συνεργάζεται στενά με τον Θεράποντα Ιατρό για την όσο δυνατό αποτελεσματικότερη και καλύτερη αντιμετώπιση του ασθενή. Προυπόθεση για αυτό είναι να υπάρχει αμοιβαίος αλληλοσεβασμός μεταξύ των μερών.
2.Θα λαμβάνει συστηματικά συγκεκριμένες ψυχοκοινωνικές υπηρεσίες προκειμένου να ανταπεξέλθει στη δύσκολη , για εκείνη, αυτή περίοδο.
3.Το οικογενειακό της άσυλο , η οικία της δηλαδή,και ιδιαίτερα ο χώρος που διαμένει ο ασθενής, θα παραμείνει χώρος όπου ο αγαπημένος της νιώθει ασφαλής.
4.Θα αποκλειστεί η πιθανότητα να χρειαστεί να αναλάβουν μέλη της χρέη ψυχιατρικού νοσηλευτή και να εξαναγκαστούν, για την προστασία του αγαπημένου τους ,από βλαπτικές προς τον ίδιο ή άλλους πράξεις, να εφαρμόσουν πρακτικές που θα κλιμακώσουν τις σχέσεις τους.

Ο ασθενής θα πρέπει να έχει το δικαίωμα να νοσηλεύεται ακουσίως και να παρακολουθείται από τον δικό του γιατρό , στη περίπτωση που έχει, στην δημόσια μονάδα υγείας που εργάζεται ο γιατρός του.

Επίσης Θα πρέπει να προβλέπεται ακούσια νοσηλεία και σε μονάδες υγείας ιδιωτικές. Ο ασθενής θα πρέπει να έχει το δικαίωμα να νοσηλευτεί ακουσίως από το γιατρό που τον παρακολουθεί εφόσον εκείνος εργάζεται σε ιδιωτική κλινική και όχι δημόσια.

Εκ τεχνικής παραδρομής το ανηρτημένο από εμένα ατομικά σχόλιο στο 1ο άρθρο φαίνεται ότι είναι «για το Παρατηρητήριο για τα δικαιώματα στο χώρο της ψυχικής υγείας». Αυτό δεν ισχύει, παρακαλώ να θεωρηθεί ατομικό μου σχόλιο.

ΓΕΝΙΚΑ
Χρειάστηκε να περάσουν 27 χρόνια για να αποτολμηθεί αυτό που έπρεπε να επανεκτιμηθεί μετά από εμπειρία 5-7 ετών το πολύ, καθώς οι βελτιώσεις ήταν επιβεβλημένες από πολύ νωρίς.
Η ακούσια ψυχιατρική θεραπεία στην κοινότητα θεσμοθετείται για πρώτη φορά στη χώρα μας και είναι μια ουσιαστική εναλλακτική θεραπευτική προσέγγιση ,που στην πράξη γινόταν (δηλ. η ακούσια εξέταση, εφόσον κρινόταν κλινικά ότι απαιτείται θεραπεία, οδηγούσε σε θεραπευτική συνεργασία) από πολλούς συναδέλφους σε ΚΨΥ και με συγκεκριμένες προϋποθέσεις, με μόνο στήριγμα την οικοδόμηση θεραπευτικής συμμαχίας με τον πάσχοντα άνθρωπο και το συγγενικό υποστηρικτικό του περιβάλλον και φυσικά χωρίς καμιά νομική θωράκιση για καμιά πλευρά.
Η ουσιαστική χρήση και η ανάδειξή της προς όφελος των ανθρώπων για τους οποίους κινείται αυτή η διαδικασία απαιτεί ως ελάχιστη προϋπόθεση τις υποδομές και την εκπαιδευμένη στελέχωση, αλλά και την τροποποίηση στάσεων σε πολλά επίπεδα ( εισαγγελία ,δικηγόροι, αστυνομία, τοπική αυτοδιοίκηση που εύκολα συνιστούν ακούσια διαδικασία ,χωρίς καν να θέτουν υπόψη των τοπικών ΜΨΥ τα δεδομένα για συμβουλευτική πρόταση).
Θα έπρεπε να είχαν τεθεί στη διάθεση των συμμετεχόντων στη δημόσια διαβούλευση:
Ι. τα ονόματα των μελών της επιτροπής κατάρτισης του νομοσχεδίου και οι κλάδοι/θεσμοί προέλευσής τους
και ΙΙ. οι θέσεις α) της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας β) της ψυχιατρικής παν/κής κοινότητας .
Παρ.1
Αλλαγή διατύπωσης. Η ψυχιατρική φροντίδα μπορεί να παρέχεται είτε εκούσια ,ύστερα από αίτημα του/της ενδιαφερόμενου/νης (σε ανηλίκους το αίτημα διατυπώνεται από τους έχοντες τη γονική μέριμνα ή την δικαστική συμπαράσταση) είτε ακούσια, κατόπιν εισαγγελικής παραγγελίας.
Η ακούσια ψυχιατρική φροντίδα διακρίνεται: α) σε ακούσια ψυχιατρική θεραπεία στην κοινότητα και β) σε ακούσια νοσηλεία σε ψυχιατρική κλινική.
Παρ.2 και 3.
΄Οπου αναφέρεται γενικά ο όρος «κατάλληλη» πρέπει να δοθούν κριτήρια ,ώστε να είναι σαφές στον κάθε πολίτη/άνθρωπο πολύ πριν οδηγηθεί ή οδηγήσει κάποιον στην ακούσια διαδικασία, τι σημαίνει για την περίπτωση «κατάλληλη» και να μην το διαπιστώνει βιωματικά. Εξάλλου θα προκύψει αν υπάρχει (???, βλέπε παρακάτω τις ενστάσεις) αποχρών λόγος για εξαίρεση εκ των προτέρων των ιδιωτικών κλινικών. Η επιτροπή δικαιωμάτων θα μπορούσε κάλλιστα να αναδείξει αυτά τα κριτήρια της καταλληλότητας.

Παρ.4.
Η ανυπαρξία δομών δεν θα αποτρέψει και στο μέλλον να γίνονται ακούσιες νοσηλείες για προνοιακούς λόγους, καθώς το πρόβλημα οξύνεται ταχύτατα. Το σκηνικό είναι γνωστό. Κατά τους θερινούς μήνες (και όχι μόνο) κάποιες κοινοτικές αρχές παραπέμπουν συστηματικά για ακούσια εξέταση ανθρώπους για τους οποίους δεν συντρέχουν λόγοι ακούσιας νοσηλείας, αλλά προνοιακής φροντίδας, η οποία είτε είναι ανύπαρκτη είτε δεν μπορεί να ανταποκριθεί σε τέτοια αιτήματα.
Παρ.5
Πρέπει να ληφθεί μέριμνα για τις περιπτώσεις συννοσηρότητας δηλ. να μνημονεύεται ότι είναι δυνατή η έναρξη ακούσιας διαδικασίας και να κριθεί απ΄ τους εξετάζοντες το δέον θεραπευτικά.
Αν αφεθεί έτσι ως έχει η διατύπωση, θα υπάρξουν προβλήματα εφαρμογής του μέτρου. Επίσης η επιθετικότητα αποτελεί έναυσμα εκκίνησης της ακούσιας διαδικασίας εκ μέρους των οικείων ή και τρίτων π.χ. τοπικών αρχών ή ενοίκων και θα πρέπει να κρίνεται κλινικά αν υπόκεινται νοσολογικοί λόγοι συννοσηρότητας ή είναι αποκλειστικά αποτέλεσμα προσωπικότητας ή /και χρήσης ουσιών. Υπόψη ότι ανάλογα προβλήματα στην κοινότητα είναι συχνά.
Παρόμοια προβλήματα εγείρονται και με τις άνοιες, όταν συνοδεύονται από διαταραχές συμπεριφοράς. Η χορήγηση θεραπευτικής αγωγής δεν έχει τη συγκατάθεση φυσικά του πάσχοντος ανθρώπου και δεν υπάρχει ουσιαστικά νομική κάλυψη για τον θεράποντα. Όταν δε εγείρονται διαφωνίες μεταξύ των συγγενών για περιουσιακούς λόγους ,τότε η συγκατάθεση ή μη στη χορήγηση θεραπείας γίνεται επίδικο ζήτημα στα δικαστήρια με επιπτώσεις στον θεράποντα και στον πάσχοντα για διαφορετικούς λόγους.

Παρ.6.
Αναδεικνύεται η ένδεια υποδομών για τα παιδιά και τους έφηβους στο μεγαλύτερο γεωγραφικό μέρος της χώρας μας. Προβλεπόταν απ΄τη δεκαετία του ΄90 χωροταξική/τομεακή κάλυψη που ακόμα ασθμαίνει.
Επιμέρους προτάσεις για φιλοξενία σε κλινικές ενηλίκων όχι μόνο προσκρούει στα ράντζα, αλλά κυρίως στη δεοντολογία κι αυτό κατά τη γνώμη μου πρέπει να αποτελεί αντένδειξη.

ΓΕΝΙΚΑ
Χρειάστηκε να περάσουν 27 χρόνια για να αποτολμηθεί αυτό που έπρεπε να επανεκτιμηθεί μετά από εμπειρία 5-7 ετών το πολύ, καθώς οι βελτιώσεις ήταν επιβεβλημένες από πολύ νωρίς.
Η ακούσια ψυχιατρική θεραπεία στην κοινότητα θεσμοθετείται για πρώτη φορά στη χώρα μας και είναι μια ουσιαστική εναλλακτική θεραπευτική προσέγγιση ,που στην πράξη γινόταν (δηλ. η ακούσια εξέταση, εφόσον κρινόταν κλινικά ότι απαιτείται θεραπεία, οδηγούσε σε θεραπευτική συνεργασία) από πολλούς συναδέλφους σε ΚΨΥ και με συγκεκριμένες προϋποθέσεις, με μόνο στήριγμα την οικοδόμηση θεραπευτικής συμμαχίας με τον πάσχοντα άνθρωπο και το συγγενικό υποστηρικτικό του περιβάλλον και φυσικά χωρίς καμιά νομική θωράκιση για καμιά πλευρά.
Η ουσιαστική χρήση και η ανάδειξή της προς όφελος των ανθρώπων για τους οποίους κινείται αυτή η διαδικασία απαιτεί ως ελάχιστη προϋπόθεση τις υποδομές και την εκπαιδευμένη στελέχωση, αλλά και την τροποποίηση στάσεων σε πολλά επίπεδα ( εισαγγελία ,δικηγόροι, αστυνομία, τοπική αυτοδιοίκηση που εύκολα συνιστούν ακούσια διαδικασία ,χωρίς καν να θέτουν υπόψη των τοπικών ΜΨΥ τα δεδομένα για συμβουλευτική πρόταση).
Θα έπρεπε να είχαν τεθεί στη διάθεση των συμμετεχόντων στη δημόσια διαβούλευση:
Ι. τα ονόματα των μελών της επιτροπής κατάρτισης του νομοσχεδίου και οι κλάδοι/θεσμοί προέλευσής τους
και ΙΙ. οι θέσεις α) της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας β) της ψυχιατρικής παν/κής κοινότητας .

Παρ.1
Αλλαγή διατύπωσης. Η ψυχιατρική φροντίδα μπορεί να παρέχεται είτε εκούσια ,ύστερα από αίτημα του/της ενδιαφερόμενου/νης (σε ανηλίκους το αίτημα διατυπώνεται από τους έχοντες τη γονική μέριμνα ή την δικαστική συμπαράσταση) είτε ακούσια, κατόπιν εισαγγελικής παραγγελίας.
Η ακούσια ψυχιατρική φροντίδα διακρίνεται: α) σε ακούσια ψυχιατρική θεραπεία στην κοινότητα και β) σε ακούσια νοσηλεία σε ψυχιατρική κλινική.
Παρ.2 και 3.
΄Οπου αναφέρεται γενικά ο όρος «κατάλληλη» πρέπει να δοθούν κριτήρια ,ώστε να είναι σαφές στον κάθε πολίτη/άνθρωπο πολύ πριν οδηγηθεί ή οδηγήσει κάποιον στην ακούσια διαδικασία, τι σημαίνει για την περίπτωση «κατάλληλη» και να μην το διαπιστώνει βιωματικά. Εξάλλου θα προκύψει αν υπάρχει (???, βλέπε παρακάτω τις ενστάσεις) αποχρών λόγος για εξαίρεση εκ των προτέρων των ιδιωτικών κλινικών. Η επιτροπή δικαιωμάτων θα μπορούσε κάλλιστα να αναδείξει αυτά τα κριτήρια της καταλληλότητας.

Παρ.4.
Η ανυπαρξία δομών δεν θα αποτρέψει και στο μέλλον να γίνονται ακούσιες νοσηλείες για προνοιακούς λόγους, καθώς το πρόβλημα οξύνεται ταχύτατα. Το σκηνικό είναι γνωστό. Κατά τους θερινούς μήνες (και όχι μόνο) κάποιες κοινοτικές αρχές παραπέμπουν συστηματικά για ακούσια εξέταση ανθρώπους για τους οποίους δεν συντρέχουν λόγοι ακούσιας νοσηλείας, αλλά προνοιακής φροντίδας, η οποία είτε είναι ανύπαρκτη είτε δεν μπορεί να ανταποκριθεί σε τέτοια αιτήματα.
Παρ.5
Πρέπει να ληφθεί μέριμνα για τις περιπτώσεις συννοσηρότητας δηλ. να μνημονεύεται ότι είναι δυνατή η έναρξη ακούσιας διαδικασίας και να κριθεί απ΄ τους εξετάζοντες το δέον θεραπευτικά.
Αν αφεθεί έτσι ως έχει η διατύπωση, θα υπάρξουν προβλήματα εφαρμογής του μέτρου. Επίσης η επιθετικότητα αποτελεί έναυσμα εκκίνησης της ακούσιας διαδικασίας εκ μέρους των οικείων ή και τρίτων π.χ. τοπικών αρχών ή ενοίκων και θα πρέπει να κρίνεται κλινικά αν υπόκεινται νοσολογικοί λόγοι συννοσηρότητας ή είναι αποκλειστικά αποτέλεσμα προσωπικότητας ή /και χρήσης ουσιών. Υπόψη ότι ανάλογα προβλήματα στην κοινότητα είναι συχνά.
Παρόμοια προβλήματα εγείρονται και με τις άνοιες, όταν συνοδεύονται από διαταραχές συμπεριφοράς. Η χορήγηση θεραπευτικής αγωγής δεν έχει τη συγκατάθεση φυσικά του πάσχοντος ανθρώπου και δεν υπάρχει ουσιαστικά νομική κάλυψη για τον θεράποντα. Όταν δε εγείρονται διαφωνίες μεταξύ των συγγενών για περιουσιακούς λόγους ,τότε η συγκατάθεση ή μη στη χορήγηση θεραπείας γίνεται επίδικο ζήτημα στα δικαστήρια με επιπτώσεις στον θεράποντα και στον πάσχοντα για διαφορετικούς λόγους.

Παρ.6.
Αναδεικνύεται η ένδεια υποδομών για τα παιδιά και τους έφηβους στο μεγαλύτερο γεωγραφικό μέρος της χώρας μας. Προβλεπόταν απ΄τη δεκαετία του ΄90 χωροταξική/τομεακή κάλυψη που ακόμα ασθμαίνει.
Επιμέρους προτάσεις για φιλοξενία σε κλινικές ενηλίκων όχι μόνο προσκρούει στα ράντζα, αλλά κυρίως στη δεοντολογία κι αυτό κατά τη γνώμη μου πρέπει να αποτελεί αντένδειξη.

Είναι απόλυτα σημαντικό να διασφαλιστεί ότι η πρόταση του νόμου πρέπει να αναφέρεται στο θέμα της παρέμβασης σε μια οξεία κρίση και να μην επεκτείνεται σε «παρακολούθηση» φερόμενων ως ασθενών στα σπίτια τους, εκτός αυτής. Κάτι τέτοιο θα αποτελούσε τραγική παραβίαση των δικαιωμάτων του, για όλους τους λόγους που έχουν αναφερθεί. Το νέο ΣχΝ θα είχε μόνο τότε μια αξία, αν στο πνεύμα και την πράξη του διασφαλίσει την αποφυγή ψυχιατρικών νοσηλειών, στο βαθμό που τα ενδιαφερόμενα πρόσωπα και οι οικογένειές τους, μπορούν να πάρουν επαρκή ψυχοθεραπευτική φροντίδα και αποτελεσματική συνοδεία στην κρίση εκτός αυτών, είτε στο σπίτι τους (βλ. Ανοιχτός Διάλογος, Seikulla), είτε σε κέντρα ψυχικής υγείας (βλ. Ν. Σχολή της Χαϊδελβέργης, A. Retzer) από εξειδικευμένο προσωπικό. Σ’ αυτή τη βάση τοποθετούμαι και στα υπόλοιπα σχόλιά μου.

Το Παρατηρητήριο για τα Δικαιώματα στον χώρο της Ψυχικής Υγείας, συλλογικότητα με έδρα τη Θεσσαλονίκη, από την ίδρυσή του το 2006 έχει ταχθεί ενάντια σε κάθε μορφή βίαιων πρακτικών που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία ανθρώπων που βιώνουν ακραίο ψυχικό πόνο. Η συλλογικότητά μας, όπως εξάλλου και οργανώσεις ανθρώπων με ψυχιατρική εμπειρία τόσο στην Ευρώπη, όπως η ENUSP, όσο και διεθνώς, όπως το Hearing Voices Network, έχουμε με σαφήνεια τοποθετηθεί ως προς το ότι οι εξαναγκαστικές πρακτικές δεν βοηθάνε τους ανθρώπους που υποφέρουν και ότι ο εξαναγκασμός χρειάζεται να πάψει να αποτελεί επιλογή σε θεραπευτικά πλαίσια. Αντίθετα, υπάρχουν παραδείγματα διεθνώς με πολύ καλύτερα αποτελέσματα στη μείωση των νοσηλειών και κυρίως στην ανάρρωση (π.χ. Ανοιχτός Διάλογος, Soteria), δηλαδή στην εκ νέου κατάκτηση από τους ανθρώπους ενός επιπέδου ζωής ικανοποιητικό για τις/ους ίδιες/ους και με νόημα. Αυτό είναι το ζητούμενο από τους ανθρώπους που υποφέρουν, και προς αυτές τις κατευθύνσεις οφείλουν να κινούνται όσοι/ες εργάζονται για να τις/ους υποστηρίξουν.

Θα αναγνωρίσουμε ότι τόσο στην εισηγητική έκθεση, όσο και στο νομοσχέδιο διατηρείται η ευαισθησία για την προστασία των δικαιωμάτων των ανθρώπων και των ασθενών που προϋπήρχε στον Ν. 2071, ενώ παρατηρούμε μία μεγαλύτερη προσπάθεια για τη διασφάλιση της εφαρμογής του νόμου. Χρειάζεται όμως να δούμε επίσης ότι είμαστε η ίδια κοινωνία, οι ίδιες δομές, οι ίδιοι γιατροί και επαγγελματίες, που χρόνια τώρα δεν τηρούμε τον προηγούμενο νόμο με αποτέλεσμα την καταπάτηση βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τον επιπλέον τραυματισμό ευαίσθητων ανθρώπων και άρα την απομάκρυνσή τους από τη θεραπεία και από μια καλύτερη ζωή. Γιατί τώρα να θεωρήσουμε ότι με την εξαγωγή των ψυχιατρικών πρακτικών στην κοινότητα τα πράγματα θα είναι καλύτερα; Οι ψυχιατρικές πρακτικές μπορούν να είναι βοηθητικές για κάποιους ανθρώπους, αλλά η εμπειρία δείχνει πως για πολλές/ούς άλλες/ους δεν είναι· συνεπώς, θα έπρεπε να είναι μόνο μία από τις επιλογές που προσφέρονται και όχι ο μονόδρομος στον οποίο οι άνθρωποι εξαναγκάζονται.

Γιατί περί αυτού δεν πρόκειται: Ο προσανατολισμός του νομοσχεδίου δεν δείχνει να είναι η πολυδιάστατη ψυχιατρική-ψυχοκοινωνική-ψυχοθεραπευτική φροντίδα στην κοινότητα, δεν είναι τυχαίο εξάλλου που δεν αναφέρονται άλλα επαγγέλματα ψυχικής υγείας. Δεν μοιάζει να εισηγείται μια θεραπευτική κατεύθυνση, αλλά μια επέκταση του εξαναγκασμού σε φαρμακοθεραπεία και εκτός ψυχιατρείου.

Αν καταφέρουμε να παραβλέψουμε τον ακούσιο χαρακτήρα του νομοσχεδίου, μπορούμε να επισημάνουμε τις προόδους που εισάγει:
-ότι η μεταφορά πλέον θα γίνεται με ειδικά οχήματα του ΕΚΑΒ και εκπαιδευμένο προσωπικό και όχι από αστυνομικούς και περιπολικά
-ότι ο/η άμεσα ενδιαφερόμενος/η πρέπει να υπογράφει για την ενημέρωση των δικαιωμάτων της/ου
-η δυνατότητα διορισμού συνηγόρου
-ότι μειώθηκε ο χρόνος της ακούσιας θεραπείας από τους 6 στους 4 μήνες
– ότι στο άρθρο 17.2 επικυρώνεται η “ψυχιατρική διαθήκη” ( ^[2])
– το βιβλίο καταγραφής περιοριστικών μέτρων
– απαλείφεται η έννοια της επικινδυνότητας, -αν και ως λόγος για καθήλωση παραμένει.

Ακολουθεί σχολιασμός των επιμέρους άρθρων

Κατόπιν του γενικού σχολιασμού περνάμε στον σχολιασμό των επιμέρους άρθρων.

Άρθρο 1.1
-Η φράση ακούσια θεραπεία αποτελεί σχήμα οξύμωρο, καθώς ο εξαναγκασμός συχνά τραυματίζει τον άνθρωπο, ενώ για τη θεραπεία είναι απαραίτητη η κινητοποίηση του θεραπευτικού δυναμικού του ατόμου, κυρίως όταν μιλάμε για ψυχικό πόνο.
-Η λέξη «ψυχιατρική φροντίδα» είναι καλό αντικατασταθεί από τις λέξεις «ψυχιατρική, ψυχοθεραπευτική και ψυχοκοινωνική φροντίδα», ώστε να εμπεριεχθεί στο πνεύμα του ΣχΝ η συμμετοχή σε όλη τη διαδικασία και των υπόλοιπων μάχιμων ειδικοτήτων, δηλαδή κλινικών ψυχολόγων, κοινωνικών λειτουργών, ψυχιατρικών νοσηλευτών και ψυχοθεραπευτών με βασικό πτυχίο/επαγγελματική ιδιότητα σε κάποιους από τους προαναφερθέντες επιστημονικούς τομείς.

Άρθρο 1.2
Είναι αναγκαίο να οριστεί υπό ποιες προϋποθέσεις ορίζεται μια μονάδα ψυχικής υγείας στην κοινότητα «κατάλληλη για τούτο». Προτείνεται αυτό να διασφαλιστεί με την υποχρεωτική στελέχωση των εξωνοσοκομειακών μονάδων ψυχικής υγείας με εκπαιδευμένους σε θέματα ψυχώσεων και ψυχιατρικών κρίσεων, καθώς και έμπρακτης στήριξης της οικογένειας θεραπευτές. Αυτό απαιτεί από πλευράς υπουργείου μιας συντονισμένης πρωτοβουλίας προσλήψεων εξειδικευμένου προσωπικού ή μετεκπαιδεύσεων του υπάρχοντος θεραπευτικού προσωπικού σε συνεργασία με υφιστάμενες δομές/πρωτοβουλίες στην κοινότητα, όπως ομάδες αυτοβοήθειας, συλλόγους και εκπαιδευτικά προγράμματα ψυχοθεραπευτών, που θα δηλώσουν αρμοδιότητα και διαθεσιμότητα εξειδικευμένης ενασχόλησης με θέματα ψυχώσεων. Είναι σημαντικό να ληφθούν υπόψη επιτυχημένες πρακτικές από την παγκόσμια εμπειρία, ενδεικτικά αναφέρεται το παράδειγμα του Ανοιχτού Διαλόγου, του Hearing voices Network και της Οικογενειακής Θεραπείας των Ψυχώσεων της Ν. Σχολής της ΧαΪδελβέργης κ.α., πρακτικές οι οποίες εκπροσωπούνται αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα και μπορούν να αξιοποιηθούν.

Άρθρο 1.3
Πρέπει να διευκρινιστεί πώς “θα κριθεί ότι” δεν μπορεί να αποδώσει μια θεραπεία στην κοινότητα και να οριστεί ένα εύλογο χρονικό διάστημα που αυτό θα δοκιμαστεί. Προτείνουμε αυτό να το κρίνουν οι εκάστοτε θεραπευτές και το ελάχιστο χρονικό διάστημα να είναι 1 μήνας.

Η ομάδα μελών του Κέντρου Ημέρας «Franco Basaglia» ΕΠΑΨΥ εστίασε σε δύο σημεία του νέου- υπό διαβούλευση- νόμου:

1. Να υπάρχει πιο ενεργός ρόλος του προσωπικού-θεράποντος ιατρού, που γνωρίζει τον ασθενή και μπορεί να διαχειριστεί καλύτερα την κρίση, όχι μόνο ως τεχνικού συμβούλου.

2. Παρά την καλή προαίρεση του νομοθέτη, εξακολουθεί να ισχύει ο υποχρεωτικός χαρακτήρας της θεραπείας και τίθεται ένα περιοριστικό δίλημμα. Με αυτό το δίλημμα, ο νόμος δεν έχει ξεκάθαρο στόχο, καθώς αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στον καταναγκασμό της θεραπείας και σε μια πιο »ανθρώπινη προσέγγιση».

Σύμφωνα με τη Σύμβαση του ΟΗΕ για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των ατόμων με disabilities (ο όρος αναπηρία δεν πιστεύουμε ότι εκφράζει νοηματικά και επί της ουσίας τη λέξη disability, η οποία αναφέρεται στην κοινωνική αδυναμία ανταπόκρισης στις ανάγκες κάθε ανθρώπου στο κοινωνικό πλαίσιο και όχι σε κάποιο πρόβλημα στο άτομο) κάθε μορφή εξαναγκασμού θεραπείας χωρίς τη συγκατάθεση του ανθρώπου αποτελεί παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του.

Μιας και η χώρα μας έχει ήδη υπογράψει και αποδεχθεί τη διεθνή αυτή σύμβαση ίσως να μπορούσε να πραγματοποιηθεί μια νέα εξέταση του υποστηρικτικού συστήματος περίθαλψης στην ψυχικής υγεία εν συνόλω.

Το γεγονός ότι το ποσοστό ακούσιας νοσηλείας είναι ιδιαίτερα υψηλό στην Ελλάδα οφείλεται κατά κύριο λόγο σε έλλειψη επιλογών και στην εσφαλμένη αντίληψη περί ψυχικής υγείας. Νομίζουμε ότι μπορεί να υπάρξει διαφορετική λύση.

Η προσοχή όσων συμμετείχαν στη σύνταξη της σύμβασης αυτής έχει στραφεί προς την κατεύθυνση υποστηρικτικών υπηρεσιών και δομών και απομακρύνεται από το παραδοσιακό μοντέλο αντιμετώπισης των ψυχικών δυσκολιών ή άλλης μορφής δυσκολιών ή/και νευρο-διαφορετικότητας.
Θα είναι δύσκολο να θεωρηθεί ο νόμος αυτός συμβατός με τη διεθνή σύμβαση και το πρωτόκολλο που έχει υπογραφεί.

Την περίοδο αυτή βρίσκεται υπό δημόσια διαβούλευση προσχέδιο νόμου για την ακούσια ψυχιατρική περίθαλψη. Το ποσοστό των ακούσιων νοσηλειών στη χώρα μας κυμαίνεται μεταξύ 55% και 65% επί του συνόλου των νοσηλειών (από τα υψηλότερα στην Ευρώπη), ενώ στις δημόσιες ψυχιατρικές κλινικές μόνο της Αττικής εισάγονται ακουσίως περισσότεροι από 3000 άνθρωποι ετησίως. Σύμφωνα με τον ισχύοντα Νόμο 2071/1992, ο ψυχικά ασθενής αντιμετωπίζεται ως επικίνδυνος εν δυνάμει εγκληματίας και όχι ως πάσχοντας, ενώ είναι σύνηθες να παραβιάζεται υπέρμετρα η ατομική του ελευθερία. Σημαντικά προβλήματα υπάρχουν κατά τη μεταφορά των ασθενών (πχ μεταφέρονται από αστυνομικούς με περιπολικό φορώντας χειροπέδες ή διανυκτερεύουν στο κρατητήριο μαζί με ποινικούς κρατούμενους), την ενημέρωση για τα δικαιώματα τους, ενώ η συνεδρίαση του Πρωτοδικείου πραγματοποιείται ως τυπική διαδικασία, συνήθως χωρίς την παρουσία του ασθενούς. Εξάλλου η χώρα μας, το 2011, έχει καταδικαστεί, από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του ανθρώπου στο Στρασβούργο, για δυο περιπτώσεις καταπάτησης δικαιωμάτων κατά τη διαδικασία ακούσιας νοσηλείας (Βένιος κατά Ελλάδος, Καραμανόφ κατά Ελλάδος).
Η ανάγκη λοιπόν αναθεώρησης του Νόμου 2071/1992 για το ευαίσθητο ζήτημα της ακούσιας νοσηλείας είναι επιτακτική. Οι αλλαγές που εξετάζονται καλούνται να δημιουργήσουν ένα πλαίσιο το οποίο να εφαρμόζεται στο ελληνικό σύστημα ψυχικής υγείας, το οποίο αναμφισβήτητα λειτουργεί με τεράστιες ελλείψεις ανθρωπινού δυναμικού, απουσία συντονισμού και εξαιρετικά περιορισμένους οικονομικούς πόρους.
Η σημαντικότερη ίσως αλλαγή που εισάγεται είναι η διάκριση της ανάγκης για νοσηλεία σε ψυχιατρική κλινική, από την ανάγκη θεραπείας στην κοινότητα. Η αναγκαστική θεραπεία στην κοινότητα είναι ένα μέτρο που εφαρμόζεται εδώ και αρκετές δεκαετίες σε Ευρωπαϊκές και άλλες χώρες. Προϋποθέτει την ύπαρξη καλά οργανωμένων και στελεχωμένων δομών ψυχικής υγείας, με επαγγελματίες οι οποίες θα επισκέπτονται ανά τακτά χρονικά διαστήματα τον ασθενή, θα καταγράφουν την πορεία του και θα παρεμβαίνουν. Η εμπειρία από αυτές τις χώρες, πού έχουν κατά κοινή παραδοχή καλύτερο δίκτυο ψυχικής υγείας από την Ελλάδα, δείχνει ότι το μέτρο δεν ήταν αποτελεσματικό στη μείωση των ακούσιων νοσηλειών. Στην χώρα μας, όπου δεν υπάρχει ολοκληρωμένο δίκτυο κοινοτικών υπηρεσιών, είναι αμφίβολο αν την περίοδο των κλειστών προϋπολογισμών για την υγεία υπάρχει η δυνατότητα οργάνωσής του. Είναι λοιπόν εξαιρετικά πιθανό να οδηγηθούμε στο ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα, δηλαδή την καθυστέρηση της θεραπείας και την αύξηση της συχνότητας και διάρκειας των ακούσιων νοσηλειών.
Μια άλλη σημαντική αλλαγή του υπό διαβούλευση νομοσχεδίου είναι η αναθεώρηση των κριτηρίων που πρέπει να πληροί κάποιος ώστε να διαταχθεί ακούσια νοσηλεία. Πλέον καταργείται το κριτήριο του Νόμου 2071/1992 «η νοσηλεία ασθενή που πάσχει από ψυχική διαταραχή να είναι απαραίτητη για να αποτραπούν πράξεις βίας κατά του ίδιου ή τρίτου» που ορίζει ότι η νοσηλεία έχει ως σκοπό τον περιορισμό της επικινδυνότητας του ασθενούς, παρά τη βελτίωση της κατάστασης της υγείας του. Ο διαχωρισμός της επικινδυνότητας από την ανάγκη νοσηλείας καθιστά τη νομοθεσία της χώρας μας σύμφωνη με τη συνθήκη του Οβιέδο (η όποια κυρώθηκε στη χώρα μας με το Νόμο 2619/1998 ΦΕΚ Α’132), όπου αναφέρεται ότι το μόνο κριτήριο για θεραπεία χωρίς τη συγκατάθεση του ασθενούς πρέπει να είναι το συμφέρον της υγείας του («με επιφύλαξη των προστατευτικών διατάξεων που ορίζονται από το νόμο, συμπεριλαμβανομένου της εποπτικής, ελεγκτικής και αναιρετικής διαδικασίας, το πρόσωπο που πάσχει από διανοητική διαταραχή σοβαρής μορφής δύναται να υποβληθεί, χωρίς τη συγκατάθεσή του, σε επέμβαση που αποσκοπεί στη θεραπεία της διανοητικής του διαταραχής, μόνο στις περιπτώσεις κατά τις οποίες, χωρίς αυτή τη θεραπεία, είναι πιθανόν να ανακύψει σοβαρή βλάβη της υγείας του»). Όσον αφορά το κριτήριο της αδυναμίας ελέγχου της πραγματικότητας, είναι πιθανό να δημιουργηθεί σύγχυση, καθώς υπάρχουν ψυχιατρικές παθήσεις όπου διατηρείται ο έλεγχος της πραγματικότητας αλλά υφίσταται ανάγκη νοσηλείας (σοβαρές διαταραχές άγχους, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, διαταραχές πρόσληψης τροφής κλπ). Θα μπορούσε επομένως να διατηρηθεί μόνο το δεύτερο σκέλος του κριτηρίου, που αφορά την ικανότητα του ασθενούς να κρίνει για το συμφέρον της υγείας του.
Επίσης, στο προσχέδιο αναφέρονται παθήσεις (Τοξικοεξάρτηση με άρνηση ένταξης σε θεραπευτικά προγράμματα, Διαταραχές της Προσωπικότητας, Διάχυτες Διαταραχές της Ανάπτυξης, Νοητική Καθυστέρηση Άνοια, Διαταραχές Διαγωγής ανηλίκων) οι οποίες, ως αποκλειστικές διαγνώσεις, δεν αρκούν για ακούσια ψυχιατρική περίθαλψη. Η ύπαρξη αυτού του διαχωρισμού είναι προβληματική, καθώς μπορεί να οδηγήσει σε αποκλεισμό των ασθενών με τις παραπάνω διαγνώσεις από τη δυνατότητα νοσηλείας (ακόμα και αν παρουσιάζουν σοβαρή συνοδό ψυχοπαθολογία) και αντιστρόφως στην ευκολία εισαγωγής ασθενών με άλλες διαγνώσεις (σχιζοφρένεια, διπολική διαταραχή).
Για τη διαδικασία ψυχιατρικής εκτίμησης προβλέπεται η κατ’ οίκον εξέτασή του ατόμου από ψυχίατρο Κοινοτικής Μονάδας Ψυχικής Υγείας. Το μέτρο αυτό δε μπορεί να εφαρμοστεί πρακτικά, τόσο γιατί στις περισσότερες περιοχές της χώρας δεν υπάρχουν Κοινοτικές Μονάδας Ψυχικής Υγείας και Υπηρεσίες Ολοκληρωμένης Κοινοτικής Θεραπείας, όσο και γιατί δεν υπάρχει τρόπος να διασφαλίζεται η ασφάλεια των ψυχίατρων που καλούνται να επισκεφτούν τα σπίτια των (σε αρκετές περιπτώσεις) ανήσυχων και επιθετικών ασθενών, αφού η κατάστασή τους δε είναι εκ των προτέρων γνωστή.
Επίσης, δεν υπάρχει πρόβλεψη οικονομικής αποζημίωσης των ψυχιάτρων (του ιδιωτικού και του δημοσίου τομέα) όταν συμμετέχουν στη διαδικασία εξέτασης. Σημειώνεται ότι η ψυχιατρική εξέταση για την ακούσια νοσηλεία αποτελεί πολύ σοβαρή διαδικασία που απαιτεί χρόνο, επιστημονική εργασία και ανάληψη ιατρικής ευθύνης, που μπορεί να οδηγήσει σε αιτήματα αποζημιώσεων προς τους ιατρούς, για τυχόν παραλείψεις τους. Εξάλλου, στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες οι ψυχίατροι αποζημιώνονται οικονομικά, ακόμα και αν είναι ιατροί του δημοσίου συστήματος και διενεργούν την εξέταση κατά τη διάρκεια της βάρδιας τους.
Μια ακόμα σημαντική αλλαγή του προσχεδίου είναι η πρόβλεψη για μεταφορά των ασθενών όχι από την αστυνομία, αλλά από το Τμήμα Υποστήριξης Ψυχικής Υγείας του ΕΚΑΒ, το οποίο θα αποκτήσει 10 συμβατικά οχήματα, με ειδικό εξοπλισμό και θα στελεχωθεί με ειδικά εκπαιδευμένους νοσηλευτές. Η αστυνομία θα καλείται μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Το μέτρο αυτό απεμπλέκει την αστυνομία σε περιπτώσεις όπου δεν είναι απαραίτητη η συνδρομή της και προστατεύει την αξιοπρέπεια του ασθενούς, ο οποίος πλέον δε θα «συλλαμβάνεται», αλλά θα «διακομίζεται». Όμως ο αριθμός των 10 οχημάτων, η πλειοψηφία των οποίων αναμένεται να τοποθετηθεί στα μεγάλα αστικά κέντρα, είναι ανεπαρκής για την κάλυψη των αναγκών της χώρας. Η πρόσληψη ικανού αριθμού νοσηλευτών, ώστε να αναλάβουν το συγκεκριμένο έργο μοιάζει ευχολόγιο, όταν αναφερόμαστε σε ένα οργανισμό με τεράστιες ελλείψεις και δυσλειτουργίες όπως το ΕΚΑΒ. Αναφέρουμε χαρακτηριστικά ότι για την ακινητοποίηση – καθήλωση ενός ανήσυχου ασθενούς απαιτείται, σύμφωνα με τις διεθνείς οδηγίες, η συμμετοχή πέντε νοσηλευτών (τέσσερις κρατούν τα άκρα και ένας προστατεύει το κεφάλι του ασθενούς). Ζήτημα ανακύπτει επίσης όσον αφορά στη νομιμοποίηση των νοσηλευτών για την άσκηση βίας, όταν καλούνται να μεταφέρουν ένα άτομο παρά τη θέλησή του. Το πιο πιθανό αποτέλεσμα είναι στις περισσότερες περιπτώσεις θα ζητείται η συνδρομή της αστυνομίας και μάλιστα θα προκύπτει διαφωνία μεταξύ νοσηλευτών και αστυνομικών για τη σκοπιμότητα της κλήσης.
Όσον αφορά τις ψυχιατρικές κλινικές όπου θα πραγματοποιούνται οι ακούσιες νοσηλείες, συνεχίζει δυστυχώς να γίνεται διάκριση μεταξύ δημοσίων και ιδιωτικών μονάδων υγείας, αν και οι δεύτερες διαθέτουν ποσοστό μεγαλύτερο του 50% των ψυχιατρικών κλινών της χώρας. Με το μέτρο αυτό ο ψυχικά ασθενής στερείται του δικαιώματος επιλογής που έχουν όλοι οι άλλοι πολίτες για την υγεία τους (νοσηλεία σε κρατική ή ιδιωτική κλινική). Σε πολλές περιπτώσεις οι ασθενείς αναγκάζονται να μεταφερθούν για νοσηλείες (διάρκειας αρκετών εβδομάδων) σε γεωγραφικά απομακρυσμένες περιοχές και οι συγγενείς τους, αν θέλουν να τους συμπαρασταθούν, να υποστούν ταλαιπωρία και οικονομική εξουθένωση. Επίσης, για κάποιους ασθενείς που παρακολουθούνται από ψυχιάτρους που εργάζονται σε ιδιωτικές ψυχιατρικές κλινικές χάνεται η συνέχεια στη φροντίδα τους. Θα ήταν προτιμότερο επομένως να υπάρχει πρόβλεψη για ακούσια νοσηλεία σε ιδιωτικές κλινικές τουλάχιστον όταν πχ ο ασθενής ή οι συγγενείς του έχουν εκφράσει εκ των προτέρων την επιθυμία του για εισαγωγή εκεί ή στο νόμο διαμονής του δεν υπάρχει δημόσια ψυχιατρική κλινική ή δεν υπάρχουν ελεύθερες κλίνες σε δημόσιες κλινικές. Εξάλλου οι ιδιωτικές κλινικές βρίσκονται υπό τη συνεχή εποπτεία του κράτους, η οποία στις περιπτώσεις της ακούσιας νοσηλείας θα μπορούσε να είναι πιο επισταμένη.
Η ανώτατη διάρκεια νοσηλείας ορίζεται στο προσχέδιο στους 4 μήνες, χρόνος που συνήθως επαρκεί για τη βελτίωση της υγείας του νοσηλευόμενου. Δεν είναι όμως ασύνηθες να συναντούμε περιπτώσεις ασθενών όπου απαιτείται χρόνος θεραπείας μεγαλύτερος των 4 μηνών, για διάφορους λόγους (ανθεκτικότητα στη θεραπεία, εναλλαγή φάσεων της νόσου, κακή συνεργασία κλπ). Πρέπει λοιπόν να υπάρχει πρόβλεψη για τις σπάνιες αυτές περιπτώσεις, προκειμένου να αποκλειστεί ο κίνδυνος πρόωρου εξιτηρίου ή ευθύνης του ψυχιάτρου που παρατείνει την θεραπεία για ιατρικούς λόγους. Επίσης, πρέπει η άρση της εισαγγελικής να αποσυνδεθεί από το εξιτήριο και ο ασθενής, όταν η κατάστασή του βελτιώνεται, να μπορεί να συνεχίζει εκουσίως τη νοσηλεία του, μέχρι την επιθυμητή έκβαση.
Τέλος, στο προσχέδιο τονίζεται η αναμφισβήτητη ανάγκη για σεβασμό της αξιοπρέπειας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ασθενούς κατά τη διάρκεια της νοσηλείας. Οφείλουμε να επισημάνουμε ότι οι κακές συνθήκες νοσηλείας που συναντάμε σε πολλές κρατικές κλινικές της χώρας οφείλονται σε παράγοντες όπως ο υψηλός φόρτος εργασίας, η υποστελέχωση, η εξουθένωση του προσωπικού, οι υπεράριθμοι ασθενείς (οι οποίοι συχνά τοποθετούνται σε φορεία στους διαδρόμους) κλπ. Η δυσκολία εποπτείας οδηγεί και σε άλλους αυστηρούς περιορισμούς της ελευθερίας (πχ απαγόρευση κινητών τηλεφώνων ή περιορισμό αδειών). Η ακούσια νοσηλεία χρησιμοποιείται συχνά για τη διευθέτηση οικογενειακών διαφορών ή ακόμα κοινωνικών προβλημάτων (πχ φιλοξενία αστέγων). Οι ψυχίατροι που καλούνται να γνωματεύσουν για την ανάγκη νοσηλείας συχνά έχουν αμυντική στάση και επιλέγουν την εισαγωγή του ασθενούς. Τέλος, η κυριότερη ίσως αιτία υπερφόρτωσης των ψυχιατρικών κλινικών αποτελεί η απουσία δομών κοινοτικής ψυχιατρικής, αφού η έλλειψη συνέχειας στην ψυχιατρική φροντίδα οδηγεί στο φαινόμενο της «περιστρεφόμενης πόρτας», δηλαδή σε συνεχείς υποτροπές και επαναεισαγωγές.

Συμπερασματικά, τα μέτρα του υπό διαβούλευση νομοσχεδίου στοχεύουν θεωρητικά στην προστασία των δικαιωμάτων των ασθενών. Η εμπειρία μας ως επαγγελματίες ψυχικής υγείας δείχνει όμως ότι οι σημαντικότερες παραβιάσεις των δικαιωμάτων οφείλονται όχι στα κενά της νομοθεσίας, αλλά στις ανεπάρκειες και ελλείψεις του συστήματος ψυχικής υγείας. Δυστυχώς το νομοσχέδιο προϋποθέτει την λειτουργία δομών κοινοτικής ψυχιατρικής, που σήμερα δεν υπάρχουν και είναι πολύ δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να δημιουργηθούν και να οργανωθούν, υπό τις παρούσες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες. Η προϊστορία των αλλεπάλληλων αποτυχημένων προσπαθειών αναδιοργάνωσης της κοινοτικής Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας μας κάνει απαισιόδοξους. Η εφαρμογή μέτρων του νομοσχεδίου όπως η νοσηλεία στην κοινότητα, η κατ’ οίκον εξέταση του ασθενούς, η απεμπλοκή της αστυνομίας, η μεταφορά από το ΕΚΑΒ, χωρίς να έχουν εκ των προτέρων εξασφαλιστεί οι απαραίτητοι πόροι και προϋποθέσεις αναμένεται να οδηγήσουν σύγχυση και εν τέλει στο αντίθετο αποτέλεσμα. Δηλαδή στην περαιτέρω στέρηση της ελευθερίας και επιβάρυνση της υγείας των πλέον ευάλωτων συνανθρώπων μας, των ψυχικά ασθενών.

Εκ μέρους του διοικητικού συμβουλίου της ΕΝΕΨΕ

Ο Πρόεδρος
Αχιλλέας Οικονόμου

Ο Γενικός Γραμματέας:
Αναστάσιος Παπακωνσταντίνου

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΚΟΥΣΙΑ ΝΟΣΗΛΕΙΑ.

Άρθρο 01 – Ορισμοί – Πεδίο εφαρμογής

4. Η άρνηση προσώπου να προσαρμόζεται στις επικρατούσες κοινωνικές ή ηθικές ή πολιτικές αξίες, δεν συνιστά καθεαυτή ψυχική διαταραχή. Η ακούσια ψυχιατρική περίθαλψη δεν επιτρέπεται προκειμένου να καλυφθούν ανάγκες προνοιακής φροντίδας ή προστατευτικής φύλαξης ατόμων. Από την ακούσια ψυχιατρική περίθαλψη διακρίνεται η επιβολή των μέτρων θεραπείας σύμφωνα με τα άρθρα 69 επ. του Ποινικού Κώδικα.
Η διάκριση αυτή θα πρέπει να συμπεριλάβει ρητά και τα εφαρμοζόμενα σε ανηλίκους Θεραπευτικά Μέτρα κατά το Άρθρο 123 του Ποινικού Κώδικα, και να αναδιατυπωθεί ως εξής:
Από την ακούσια ψυχιατρική περίθαλψη διακρίνεται η επιβολή των μέτρων θεραπείας σύμφωνα με τα άρθρα 69 επ. και 123 του Ποινικού Κώδικα.

Στην παράγραφο 5 πρέπει να αποδοθεί με μεγαλύτερη σαφήνεια ο όρος «αποκλειστικά» που προτάσσεται στις ψυχιατρικές διαταραχές οι οποίες εξαιρούνται από την ακούσια ψυχιατρική περίθαλψη, έτσι ώστε να μην εξαιρούνται και οι συνοσηρές προς αυτές ψυχιατρικές διαταραχές οι οποίες μπορεί να χρειάζονται ακούσια ψυχιατρική περίθαλψη (π.χ. συνύπαρξη Νοητικής Καθυστέρησης με Ψύχωση). Επίσης πρέπει επιτέλους να τεθούν περιορισμοί στην αυθαιρεσία με την οποία εισαγγελικοί ή δικαστικοί λειτουργοί τοποθετούν ενίοτε ανηλίκους με αμιγείς Διαταραχές Διαγωγής και σοβαρή παραβατικότητα (κλοπές, ληστείες, επικίνδυνες συμπεριφορές ανεξάρτητες από ψυχοπαθολογία) σε Κοινοτικές Ψυχιατρικές Δομές Διαμονής Ανηλίκων (Ξενώνες – Οικοτροφεία), χωρίς σαφή ψυχιατρική ένδειξη, με ολέθριες συχνά συνέπειες για την λειτουργία των Δομών αυτών και την προστασία των ανηλίκων που διαμένουν σε αυτές. Προτείνουμε την ακόλουθη προσαρμογή των διατάξεων:

5. Η αντιμετώπιση της εξάρτησης από ψυχοδραστικές ουσίες διέπεται από ειδική νομοθεσία και ως εκ τούτου ακούσια ψυχιατρική περίθαλψη ατόμων εξαρτημένων δεν επιτρέπεται, σε περίπτωση άρνησης ένταξης σε θεραπευτικά προγράμματα απεξάρτησης. Επίσης, δεν επιτρέπεται ακούσια ψυχιατρική περίθαλψη σε περιπτώσεις όπου η ψυχική διαταραχή αφορά αποκλειστικά Διαταραχές της Προσωπικότητας, ή αποκλειστικά Διάχυτες Διαταραχές της Ανάπτυξης, ή αποκλειστικά Νοητική Καθυστέρηση ή αποκλειστικά Άνοια ή αποκλειστικά Διαταραχές Διαγωγής που αφορούν ανηλίκους, όπως οι παραπάνω διαταραχές και παθήσεις ορίζονται από τα διαγνωστικά κριτήρια του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, παρά μόνο σε περιπτώσεις συνοσηρότητας των ανωτέρω αναφερόμενων διαταραχών με άλλες ψυχιατρικές διαταραχές οι οποίες δικαιολογούν την εφαρμογή ακούσιας ψυχιατρικής περίθαλψης.
Κατ’ αντιστοιχία, δεν επιτρέπεται η φιλοξενία ανηλίκων με αμιγείς Διαταραχές Διαγωγής σε Κοινοτικές Ψυχιατρικές Δομές Διαμονής Ανηλίκων (Ξενώνες – Οικοτροφεία ), παρά μόνο σε περιπτώσεις συνοσηρότητας με άλλες ψυχιατρικές διαταραχές οι οποίες δικαιολογούν αυτή την επιλογή, για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, κατόπιν αξιολόγησης από την Παιδοψυχιατρική Διεπιστημονική Ομάδα της υποδεχόμενης τον ανήλικο Ψυχιατρικής Δομής ή της Διεπιστημονικής Επιτροπής της αντίστοιχης Υγειονομικής Περιφέρειας η οποία είναι αρμόδια για την κατανομή των ψυχικώς πασχόντων ανηλίκων στις Κοινοτικές Ψυχιατρικές Δομές Διαμονής Ανηλίκων.

Χρήστος Ανδρούτσος
Ψυχίατρος Παιδιών και Εφήβων – Διευθυντής ΕΣΥ
Μονάδα Ψυχιατρικής Νοσηλείας Εφήβων Σισμανογλείου ΓΝΑ

Ιωάννα Γιαννοπούλου
Επίκουρη Καθηγήτρια Παιδοψυχιατρικής
Αττικό Νοσοκομείο

Δημήτριος Αναγνωστόπουλος
Καθηγητής Παιδοψυχιατρικής
Διευθυντής Παιδοψυχιατρικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών – Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία»
ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΥΝΤΕΣ ΤΗΝ ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ

Η Ένωση Νοσηλευτών Ελλάδος, επαγγελματικό επιμελητήριο των Νοσηλευτών της χώρας και θεσμικό όργανο προάσπισης των δικαιωμάτων τους, με καταστατικούς σκοπούς μεταξύ άλλων (άρθρο 2 του Νόμου 3252/2004) την προάσπιση των δικαιωμάτων των Νοσηλευτών της χώρας και την εξασφάλιση υψηλής στάθμης φροντίδας και υγείας στο κοινωνικό σύνολο και την συμβολή στην προστασία της υγείας του Ελληνικού Λαού, σας επισημαίνει τα ακόλουθα ανά άρθρο για το ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ: «Ακούσια ψυχιατρική περίθαλψη» στο πλαίσιο των νόμιμων αρμοδιοτήτων της:
Καταρχάς θεωρούμε ελπιδοφόρο το γεγονός ότι πολλές εκ των προτάσεων της ΕΝΕ που περιλήφθηκαν σε υπόμνημα μετά την συνάντηση της Ομάδας Εργασίας για την επικαιροποίηση του θεσμικού πλαισίου για την ακούσια νοσηλεία, ελήφθησαν υπόψιν κατά τη σύνταξη του σχεδίου νόμου το οποίο χαρακτηρίζεται από μια έντονη τάση εναρμόνισης με τα διεθνή και ευρωπαϊκά κείμενα προστασίας των ανθρώπινων δικαιωμάτων και καταδεικνύει έντονη προσπάθεια προάσπισης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, που τέθηκε σε αμφισβήτηση καθ΄όλα τα έτη εφαρμογής του Νόμου2071/1992.

Επί του άρθρου 1 του σχεδίου νόμου, ως προς την παράγραφο 6 και αναφορικά με την ακούσια νοσηλεία ανηλίκων άνω των 16 ετών σε ψυχιατρικά τμήματα ενηλίκων. Θα ήταν προτιμότερο να λειτουργήσουν πιλοτικά δομές εφηβικής ψυχικής υγείας, καθώς υπάρχει μεγάλη απόκλιση από άποψη ηλικιακού επιπέδου μεταξύ των παιδιών στις παιδοψυχιατρικές κλινικές, γεγονός που διαταράσσει το θεραπευτικό περιβάλλον. Το ίδιο ισχύει όταν ανήλικος 16 ετών νοσηλευτεί με ακούσια νοσηλεία σε τμήμα ενηλίκων, καθώς στους ενήλικες δεν υπάρχει όριο ηλικίας, με αποτέλεσμα ο έφηβος να εισαχθεί σε ένα ιδιαιτέρως ασφυκτικό και μη θεραπευτικό περιβάλλον με ενήλικες όλων των ηλικιών.
Προτείνουμε την ανάπτυξη παιδοψυχιατρικών δομών σε όλες τις ΤΟΨΥ, καθώς δεν νοείται ανήλικος να νοσηλεύεται σε τμήμα ενηλίκων και δεν είναι δυνατόν να δημιουργηθούν «συνθήκες θεραπευτικού περιβάλλοντος προσαρμοσμένου στην ανηλικότητα», σε ένα ψυχιατρικό τμήμα ενηλίκων και με μη εξειδικευμένο προσωπικό.

Στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης για το Σχέδιο Νόμου «Ακούσια ψυχιατρική περίθαλψη», η Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (Ε.Σ.Α.μεΑ.) -η οποία αποτελεί τον τριτοβάθμιο κοινωνικό και συνδικαλιστικό φορέα εκπροσώπησης των ατόμων με αναπηρία και των οικογενειών τους στη χώρα- λαμβάνοντας υπόψη τον ν. 4074/2012 με τον οποίο η Ελληνική Βουλή κύρωσε τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες, και πιο συγκεκριμένα τις απαιτήσεις που περιλαμβάνονται στα παρακάτω άρθρα αυτής:
-Άρθρο 4 «Γενικές Υποχρεώσεις» παράγραφος 1.β, σύμφωνα με την οποία: «1.β [Τα Συμβαλλόμενα Κράτη] να λαμβάνουν όλα τα κατάλληλα μέτρα, συμπεριλαμβανομένων και των νομοθετικών, προκειμένου να τροποποιήσουν ή να καταργήσουν τους ισχύοντες νόμους, κανονισμούς, έθιμα και πρακτικές που συνιστούν διακρίσεις κατά των ατόμων με αναπηρίες»,
-Άρθρο 14 «Ελευθερία και Ασφάλεια του Ατόμου», παράγραφος 1, σύμφωνα με την οποία: «1. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη διασφαλίζουν ότι τα άτομα με αναπηρίες, σε ίση βάση με τους άλλους: α. απολαύουν το δικαίωμα στην ελευθερία και την ασφάλεια του προσώπου, β. δεν στερούνται την ελευθερία τους παράνομα ή αυθαίρετα και ότι οποιαδήποτε στέρηση της ελευθερίας είναι σύμφωνη με το νόμο και ότι η ύπαρξη μιας αναπηρίας δεν θα δικαιολογεί, σε καμία περίπτωση, τη στέρηση της ελευθερίας»,
-Άρθρο 12 «Ισότητα ενώπιον του νόμου», παράγραφοι 2 και 3, σύμφωνα με τις οποίες: «2. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη αναγνωρίζουν ότι τα άτομα με αναπηρίες απολαύουν την ικανότητα για δικαιοπραξία σε ίση βάση με τους άλλους, σε όλες τις πτυχές της ζωής. 3. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα προκειμένου να παρέχουν πρόσβαση στα άτομα με αναπηρίες, σε σχέση με την υποστήριξη που μπορεί να χρειάζονται κατά την άσκηση της ικανότητας τους για δικαιοπραξία»,
διαπιστώνει ότι το εν λόγω σχέδιο νόμου δεν λαμβάνει υπόψη του το περιεχόμενο: α) του άρθρου 14 της Σύμβασης (βλέπε παραπάνω), το οποίο απαγορεύει κάθε μορφής στέρηση της ελευθερίας αποκλειστικά και μόνο λόγω της αναπηρίας και συνακόλουθα προϋποθέτει την κατάργηση όλων των νόμων για τα άτομα με ψυχική αναπηρία που στοχεύουν στην ακούσια εισαγωγή τους ή στην υποχρεωτική θεραπεία τους και β) του άρθρου 12, το οποίο προβλέπει την απόλαυση της ικανότητας για δικαιοπραξία σε ίση βάση με τους άλλους, σε όλες τις πτυχές της ζωής, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και η υγεία.
Ως εκ τούτου, η Ε.Σ.Α.μεΑ. προτείνει τη συνολική επανεξέταση του εν λόγω σχεδίου νόμου στη βάση του ερωτήματος που έχει θέσει η Επιτροπή της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες (CRPD Committee) στην Ελληνική Κυβέρνηση -και δημοσίευσε πρόσφατα (Μάιος 2019) με αφορμή την επερχόμενη εξέταση του Σεπτεμβρίου 2019 στην Γενεύη σχετικά με την εφαρμογή της Σύμβασης σε εθνικό επίπεδο- το οποίο (ερώτημα) είναι το εξής: «Measures to repeal all laws that allow the deprivation of liberty of persons with disabilities based on perceived or actual impairment or perceived dangerousness to themselves or society, and on measures to prevent such practices». Ο συνολικός κατάλογος θεμάτων της Επιτροπής της Σύμβασης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες είναι διαθέσιμος μέσω του παρακάτω συνδέσμου: ^[3])
Η προαναφερθείσα πρότασή μας συνάδει απόλυτα και με την παρ. 2 του άρθρου 68 του ν. 4488/2017, καθώς σύμφωνα με αυτήν: «2. Στην ανάλυση συνεπειών ρυθμίσεων που συνοδεύει κάθε σχέδιο νόμου […] (πρέπει να) συμπεριλαμβάνεται ειδική ενότητα τεκμηρίωσης της συμβατότητας των προτεινόμενων ρυθμίσεων με τη Σύμβαση (των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες), καθώς και των ειδικών συνεπειών των προτεινόμενων ρυθμίσεων στα ΑμεΑ.».

Άρθρο 1.
Παρ. 6. Δεν είναι κατανοητή η έννοια της ακούσιας ψυχιατρικής περίθαλψης για τους ανηλίκους. Οι ανήλικοι σύμφωνα με τον νόμο εκπροσωπούνται από τους ασκούντες την γονική μέριμνα. Δεν είναι σαφές πού αναφέρεται το ακούσιο: σε περιπτώσεις γονέων που δεν επιθυμούν/δεν αιτούνται ψυχιατρικής περίθαλψης για τα παιδιά τους;

Δεν υπάρχει ιδιαίτερη πρόβλεψη για τους υπό δικαστική συμπαράσταση. Δεδομένου ότι η εκπροσώπηση γίνεται από τον δικαστικό συμπαραστάτη, μιλάμε για ακούσια ψυχιατρική περίθαλψη όταν ο δικαστικός συμπαραστάτης την επιθυμεί/την αιτείται και ο ασθενής/συμπαραστατούμενος δεν την επιθυμεί ή μόνο όταν ο δικαστικός συμπαραστάτης δεν την επιθυμεί/ δεν την αιτείται;

Παράγραφος 4 και 5: Στις παραγράφους αυτές περιγράφονται εξαιρέσεις, που είναι κατανοητές καθώς πρόκειται για περιπτώσεις που δεν θα ωφεληθούν από μια ψυχιατρική νοσηλεία. Ωστόσο διατυπώθηκε ο προβληματισμός, ότι από την εμπειρία μας προκύπτει πως προνοιακά θέματα, οι διαταραχές προσωπικότητας ή άνοια π.χ. είναι περιπτώσεις από τις οποίες μπορούν να προκύψουν επείγουσες καταστάσεις στην κοινότητα με ταυτόχρονη άρνηση συνεργασίας.

Στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης για το Σχέδιο Νόμου «Ακούσια ψυχιατρική περίθαλψη», η Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (Ε.Σ.Α.μεΑ.) -η οποία αποτελεί τον τριτοβάθμιο κοινωνικό και συνδικαλιστικό φορέα εκπροσώπησης των ατόμων με αναπηρία και των οικογενειών τους στη χώρα- λαμβάνοντας υπόψη τον ν. 4074/2012 με τον οποίο η Ελληνική Βουλή κύρωσε τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες, και πιο συγκεκριμένα τις απαιτήσεις που περιλαμβάνονται στα παρακάτω άρθρα αυτής:
-Άρθρο 4 «Γενικές Υποχρεώσεις» παράγραφος 1.β, σύμφωνα με την οποία: «1.β [Τα Συμβαλλόμενα Κράτη] να λαμβάνουν όλα τα κατάλληλα μέτρα, συμπεριλαμβανομένων και των νομοθετικών, προκειμένου να τροποποιήσουν ή να καταργήσουν τους ισχύοντες νόμους, κανονισμούς, έθιμα και πρακτικές που συνιστούν διακρίσεις κατά των ατόμων με αναπηρίες»,
-Άρθρο 14 «Ελευθερία και Ασφάλεια του Ατόμου», παράγραφος 1, σύμφωνα με την οποία: «1. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη διασφαλίζουν ότι τα άτομα με αναπηρίες, σε ίση βάση με τους άλλους: α. απολαύουν το δικαίωμα στην ελευθερία και την ασφάλεια του προσώπου, β. δεν στερούνται την ελευθερία τους παράνομα ή αυθαίρετα και ότι οποιαδήποτε στέρηση της ελευθερίας είναι σύμφωνη με το νόμο και ότι η ύπαρξη μιας αναπηρίας δεν θα δικαιολογεί, σε καμία περίπτωση, τη στέρηση της ελευθερίας»,
-Άρθρο 12 «Ισότητα ενώπιον του νόμου», παράγραφοι 2 και 3, σύμφωνα με τις οποίες: «2. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη αναγνωρίζουν ότι τα άτομα με αναπηρίες απολαύουν την ικανότητα για δικαιοπραξία σε ίση βάση με τους άλλους, σε όλες τις πτυχές της ζωής. 3. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα προκειμένου να παρέχουν πρόσβαση στα άτομα με αναπηρίες, σε σχέση με την υποστήριξη που μπορεί να χρειάζονται κατά την άσκηση της ικανότητας τους για δικαιοπραξία»,
διαπιστώνει ότι το εν λόγω σχέδιο νόμου δεν λαμβάνει υπόψη του το περιεχόμενο: α) του άρθρου 14 της Σύμβασης (βλέπε παραπάνω), το οποίο απαγορεύει κάθε μορφής στέρηση της ελευθερίας αποκλειστικά και μόνο λόγω της αναπηρίας και συνακόλουθα προϋποθέτει την κατάργηση όλων των νόμων για τα άτομα με ψυχική αναπηρία που στοχεύουν στην ακούσια εισαγωγή τους ή στην υποχρεωτική θεραπεία τους και β) του άρθρου 12, το οποίο προβλέπει την απόλαυση της ικανότητας για δικαιοπραξία σε ίση βάση με τους άλλους, σε όλες τις πτυχές της ζωής, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και η υγεία.

Ως εκ τούτου, η Ε.Σ.Α.μεΑ. προτείνει τη συνολική επανεξέταση του εν λόγω σχεδίου νόμου στη βάση του ερωτήματος που έχει θέσει η Επιτροπή της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες (CRPD Committee) στην Ελληνική Κυβέρνηση -και δημοσίευσε πρόσφατα (Μάιος 2019) με αφορμή την επερχόμενη εξέταση του Σεπτεμβρίου 2019 στην Γενεύη σχετικά με την εφαρμογή της Σύμβασης σε εθνικό επίπεδο- το οποίο (ερώτημα) είναι το εξής: «Measures to repeal all laws that allow the deprivation of liberty of persons with disabilities based on perceived or actual impairment or perceived dangerousness to themselves or society, and on measures to prevent such practices». Ο συνολικός κατάλογος θεμάτων της Επιτροπής της Σύμβασης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες είναι διαθέσιμος μέσω του παρακάτω συνδέσμου: ^[3])

Η προαναφερθείσα πρότασή μας συνάδει απόλυτα και με την παρ. 2 του άρθρου 68 του ν. 4488/2017, καθώς σύμφωνα με αυτήν: «2. Στην ανάλυση συνεπειών ρυθμίσεων που συνοδεύει κάθε σχέδιο νόμου […] (πρέπει να) συμπεριλαμβάνεται ειδική ενότητα τεκμηρίωσης της συμβατότητας των προτεινόμενων ρυθμίσεων με τη Σύμβαση (των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες), καθώς και των ειδικών συνεπειών των προτεινόμενων ρυθμίσεων στα ΑμεΑ.».