1. Οι ιατρικές πράξεις και θεραπείες, όπως χειρουργική ή ορμονική, για την ολική ή μερική αλλαγή των χαρακτηριστικών φύλου όπως αυτά ορίζονται στην παρ. 2 του άρθρου 2 του ν. 4491/2017 (Α’ 152) δύνανται να διενεργηθούν σε ανήλικο ίντερσεξ άτομο που έχει συμπληρώσει το δέκατο πέμπτο (15ο) έτος της ηλικίας του, μόνο με την ελεύθερη συναίνεση κατόπιν ενημέρωσης του ιδίου και των προσώπων που ασκούν τη γονική μέριμνα ή ασκούν την επιμέλειά του, σύμφωνα με την υποπερ. αα) της περ. β) της παρ. 2 του άρθρου 12 του ν. 3418/2005 (Α’ 287), περί των προϋποθέσεων της παροχής έγκυρης συναίνεσης ανηλίκου ασθενούς για την εκτέλεση σε αυτόν ιατρικών πράξεων από ιατρό.
2. Απαγορεύεται οποιαδήποτε ως άνω ιατρική πράξη ή θεραπεία, σε ανήλικο ίντερσεξ άτομο που δεν έχει συμπληρώσει το δέκατο πέμπτο (15ο) έτος της ηλικίας του, εάν δεν έχει προηγουμένως δοθεί η σχετική άδεια με αμετάκλητη απόφαση του αρμόδιου Ειρηνοδικείου του τόπου διαμονής του ανηλίκου, η οποία χορηγείται κατά την εκουσία διαδικασία. Η επ’ ακροατηρίω διαδικασία διεξάγεται κεκλεισμένων των θυρών. Η άδεια χορηγείται κατόπιν γνωμοδότησης της Επιτροπής της παρ. 3, η οποία προσκομίζεται και εκτιμάται ελεύθερα από το Δικαστήριο, αυτοπρόσωπης ακρόασης εκπροσώπου της και μετά από αυτοπρόσωπη ακρόαση του ανηλίκου από τον Δικαστή, τηρουμένων των όρων της υποπερ. αα) της περ. β) της παρ. 2 του άρθρου 12 του ν. 3418/2005. Η άδεια δύναται να χορηγηθεί μόνο για ιατρικές πράξεις ή θεραπείες που δεν μπορούν να αναβληθούν, μέχρι τη στιγμή που ο ανήλικος θα έχει συμπληρώσει την ηλικία των δεκαπέντε (15) ετών και οι οποίες δεν επιφέρουν άλλες μελλοντικές, μη αναστρέψιμες ή σημαντικές επιπλοκές στην υγεία του ανήλικου. Κατ’ εξαίρεση, η εν λόγω άδεια δεν απαιτείται όταν η ιατρική πράξη ή θεραπεία είναι αναγκαία για την αποτροπή κινδύνου για τη ζωή ή την υγεία του ανηλίκου υπό την έννοια των περ. α) και γ) της παρ. 3 του άρθρου 12 του ν. 3418/2005 και δεν μπορεί να αναβληθεί μέχρι την έκδοση της σχετικής απόφασης.
3. Συστήνεται διεπιστημονική επιτροπή για την έκδοση της γνωμοδότησης της παρ. 2, στην οποία συμμετέχουν, τουλάχιστον, ένας ιατρός με εμπειρία σε επεμβάσεις επί ίντερσεξ ατόμων ή οποιεσδήποτε παρεμβάσεις κανονικοποίησης των χαρακτηριστικών φύλου σε έδαφος Διαταραχών της Ανάπτυξης Φύλου (ΔΑΦ/DSD), ένας νομικός με ειδίκευση σε θέματα βιοηθικής, ένας ψυχολόγος κατά προτίμηση με εμπειρία σε θέματα χαρακτηριστικών φύλου, ένας κοινωνικός λειτουργός με εμπειρία σε θέματα χαρακτηριστικών φύλου και ένας εκπρόσωπος της κοινότητας των ίντερσεξ πολιτών με ανάλογη κατάρτιση. Με απόφαση του Υπουργού Υγείας καθορίζονται η συγκρότηση, η σύνθεση, η θητεία και η ανανέωση αυτής, η έδρα, η διαδικασία υποβολής αιτημάτων στην Επιτροπή και ο τρόπος λειτουργίας της. Ειδικώς, για τον καθορισμό της αποζημίωσης των μελών, στην απόφαση του προηγούμενου εδαφίου συμπράττει και ο Υπουργός Οικονομικών.
4. Σε περίπτωση διενέργειας των ιατρικών πράξεων ή θεραπειών της παρ. 1, οι οποίες έχουν επιφέρει ασυμφωνία με το καταχωρισμένο φύλο του ανηλίκου, το καταχωρισμένο φύλο διορθώνεται από το αρμόδιο δικαστήριο.
5. Ιατροί που παραβιάζουν την παρ. 1, πέραν των προβλεπόμενων πειθαρχικών και διοικητικών κυρώσεων, τιμωρούνται με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον έξι (6) μηνών και χρηματική ποινή. Η επανειλημμένη τέλεση της πράξης του πρώτου εδαφίου συνιστά επιβαρυντική περίσταση. Σε κάθε περίπτωση και ανεξαρτήτως του ύψους της επιβληθείσας ποινής, ο υπαίτιος τιμωρείται υποχρεωτικά και με την παρεπόμενη ποινή του άρθρου 65 του Ποινικού Κώδικα (ν. 4619/2019, Α’ 95), περί απαγόρευσης άσκησης επαγγέλματος.
Αγαπητέ Κε Καζλαρή, ευχαριστούμε καταρχήν που αποτυπώσατε άρτια την διαφορά των αντίστοιχων όρων για τα τρανς (ή διεμφυλικά) άτομα και για τα ίντερσεξ (ή διαφυλικά άτομα). Δυστυχώς ακόμα και οι σχετικοί επιστήμονες συχνά μπερδεύουν τους δυο όρους, ενδεχομένως επειδή είναι σχεδόν ομόηχοι στα ελληνικά, ένας ακόμα λόγος που η κοινότητα προτιμά τον όρο ίντερσεξ. Η χρήση εξάλλου του διεθνούς όρου intersex και η αυτούσια μεταφορά του στα ελληνικά ως «Ίντερσεξ» (όπως και σε άλλες εθνικές γλώσσες) επιλέχθηκε ως ζητούμενο της ίντερσεξ κοινότητας, παγκόσμια, σε πολύ μεγάλο ποσοστό. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, η Ευρωπαϊκή Ένωση στις επίσημες μεταφράσεις της στα ελληνικά χρησιμοποιεί τον όρο ίντερσεξ, τουλάχιστον από το σχετικό ψήφισμα του 2019 έως σήμερα (βλ. https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/TA-8-2019-0128_EL.html). Στο παρόν νομοσχέδιο, ακριβώς για να αποφευχθούν οι λεκτικές και εννοιολογικές παρανοήσεις, πέρα από τον όρο «ίντερσεξ» συμπεριλαμβάνονται οι ποικιλομορφίες των «χαρακτηριστικών φύλου» (όπως αυτά ορίζονται στην παρ. 2 του άρθρου 2 του ν. 4491/2017 (Α’ 152), όπου ουσιαστικά ορίζεται τι είναι ίντερσεξ), αλλά συμπεριλαμβάνεται και η σύγχρονη ιατρική ορολογία «Διαταραχές» ή Διαφοροποιήσεις της Ανάπτυξης Φύλου (ΔΑΦ/DSD)», ώστε να είναι εντελώς ξεκάθαρο ποια άτομα έρχεται να προστατεύσει το παρόν άρθρο, άσχετα με το ποια ορολογία απ’ όλες μπορεί κατά περίπτωση να χρησιμοποιείται.
Μετά την ανάγνωση του ορθοτατου σχολίου περί διαφυλικων και διεμφυλικων ατόμων, δέον είναι να σημειωθεί ότι προφανώς η αλλαγή του όρου ιντερσεξ πρέπει να αφορά και τα διαφυλικα άτομα αλλά η σχετική μέριμνα και φυσικά η ίδρυση ειδικού εθνικού κέντρου αναφοράς πρέπει να αφορά και διαφυλικα και διεμφυλικα άτομα. Οι ανάγκες και η αξίωση σε επαρκείς υπηρεσίες υγείας πρέπει να ικανοποιούνται για όλους και όλες ανεξαιρέτως, αφού βέβαια διασφαλιστεί η επαρκής ενημέρωση και η ειλικρινής και διαρκής επιθυμία των αιτούντων.
Η χρήση του ξενόγλωσσου όρου «ιντερσεξ» δεν αρμόζει σε εθνικό νομικό κείμενο, δεδομένου ότι υπάρχει επαρκέστατη ορολογία στη νεοελληνική γλώσσα:
Διεμφυλικά είναι τα άτομα των οποίων η ταυτότητα φύλου διαφέρει από το φύλο που τους αποδόθηκε κατά τη γέννηση και επιθυμούν να παρουσιάσουν την ταυτότητα φύλου τους με έναν διαφορετικό τρόπο από το φύλο που τους αποδόθηκε και καταγράφηκε νομικά κατά τη γέννησή τους (διεμφυλικός = transgender, transexual).
Στα διαφυλικά (intersex) άτομα, τα γεννητικά όργανα δεν ορίζουν ξεκάθαρα το άρρεν ή θήλυ φύλο.
Δηλαδή ο όρος διαφυλικός αναφέρεται στο ίδιο το φύλο, ενώ ο όρος διεμφυλικός αναφέρεται στην ταυτότητα του φύλου (η οποία είναι δυνατόν να επιλεγεί).
Βλ. σχετικά https://intersexgreece.org.gr/intersex-101
Συνεπώς, θα πρότεινα την αντικατάσταση του ξενόγλωσσου όρου «ιντερσεξ» με τον νεοελληνικό όρο «διαφυλικός».
Προτείνεται να υπάρξει πρόβλεψη για δυνατότητα κρυοσυντήρησης γεννητικού υλικού ιντερσεξ ατόμων πριν την αλλαγή φύλου και χρήσης του σε ΙΥΑ αν επιθυμούν μελλοντικά.
Αν διαβάσει κανείς το άρθρο 16 και την σχετική αιτιολογική έκθεση, με έμφαση στην παράγραφο 3 (που παρεμπιπτόντως διαφέρουν, καθώς έχει απαληφθεί από τη δεύτερη η λέξη »νομικός»), θα δει ότι η προβλεπόμενη διεπιστημονική επιτροπή αποτελείται από ειδικούς σε επαρκή μεν αριθμό και γνωστικά πεδία αλλά που όμως τα γνωστικά τους πεδία εξειδικεύονται με λανθασμένο τρόπο. Ο ιατρός προβλέπεται να έχει μόνο »τεχνική» εξειδίκευση, παρά το γεγονός ότι η υγεία (με την οποία ασχολείται επαγγελματικά) ορίζεται από τον ΠΟΥ ως »a state of complete physical, mental and social well-being and not merely the absence of disease or infirmity» και ο νομικός να έχει και γνώσεις βιοηθικής, ενώ είναι προφανές σε οποιονδήποτε πολίτη της χώρας ότι η βιοηθική δεν απασχολεί ουσιαστικά κανέναν/καμία μας αλλά ορίζεται μόνο με νομικούς όρους (το νόμιμο και μόνο θεωρείται και ηθικό, κλπ.). Η δε αναφορά του όρου κοινωνικός λειτουργός πρέπει να αντικατασταθεί με τον όρο κοινωνικός επιστήμονας ή έστω κοινωνιολόγος, καθώς αποκλείει αποφοίτους ΑΕΙ με σχετικά πτυχία από τη συμμετοχή στην επιτροπή.
Επιπλέον, δεν φαίνεται πουθενά (παράγραφος 2) για ποιον ιατρικό λόγο (που να αφορά στη σωματική ή ψυχική ή κοινωνική υγεία των ίντερσεξ ατόμων) τίθεται εκεί που τίθεται το χρονικό όριο »απαγόρευσης μη αναγκαίων χειρουργικών ιατρικών επεμβάσεων «κανονικοποίησης» του φύλου σε ίντερσεξ παιδιά που δεν έχουν συμπληρώσει το δέκατο πέμπτο (15ο) έτος της ηλικίας τους». Αυτό τουλάχιστον θα πρέπει να αναφέρεται επαρκώς στην αιτιολογική έκθεση για να μπορέσουν οι βουλευτές και οι βουλεύτριες της χώρας να αποφασίσουν σχετικά.
Το δε ανώτέρω αφορά μόνο τις χειρουργικές πράξεις και όχι και τις λοιπές θεραπείες (ορμονικές και μη) που θα πρέπει να αναφέρονται ρητώς ότι απαγορεύονται και όχι μόνο να εννοείται εμμέσως από την επόμενη παράγραφο (παράγραφο 3).
Είναι προς τη θετική κατεύθυνση η αναγνώριση του προβλήματος αλλά η οριοθέτηση και αντιμετώπισή του από το παρόν σχέδιο νόμου είναι ελλιπής – ειδικώς αφού δεν προβλέπεται (όπως αντίθετα γίνεται για την προσφυγή ατόμων με HIV/AIDS σε εθνικό κέντρο ΙΥΑ και τράπεζας κρυοσυντήρησης) η δημιουργία κατάλληλου εθνικού κέντρου υποδοχής και για τα άτομα που χρήζουν χειρουργικής ή άλλης θεραπείας για τέτοια ζητήματα. Εκτός απο ζητήματα ισότιμης πρόσβασης στις ιατρικές υπηρεσίες, η ίδρυση τέτοιου κέντρου θα πρόσφερε και οικονομία κλίμακας αλλά και διασφάλιση της πρόσβασης τέτοιων ατόμων στη βέλτιστη δυνατή ιατρική φροντίδα δεδομένης της σχετικής σπανιότητας τέτοιων περιστατικών.
Τέλος, εκτός και αν υπάρχει σοβαρός επιστημονικός αντίλογος, προτείνεται η απαλειφή του όρου »ιντερσεξ άτομα» και η χρήση του όρου »διεμφυλικά άτομα».