1. Δύο (2) ή και περισσότεροι φαρμακοποιοί, κάτοχοι άδειας ίδρυσης φαρμακείου η οποία έχει χορηγηθεί βάσει πληθυσμιακών κριτηρίων εντός της ίδιας περιφερειακής ενότητας, δύνανται να συστήσουν εταιρεία εκμετάλλευσης φαρμακείου ειδικού τύπου, οποιασδήποτε μορφής, πλην εκείνης της ανώνυμης εταιρείας. Ο ανώτατος επιτρεπόμενος αριθμός συμμετεχόντων φαρμακοποιών κατόχων άδειας ιδρύσεως φαρμακείου στην εταιρεία εκμετάλλευσης φαρμακείου ειδικού τύπου ορίζεται σε επτά (7), έκαστος δε φαρμακοποιός δύναται να συμμετέχει σε μία (1) μόνο εταιρεία πανελλαδικώς.
2. Στην εταιρεία εκμετάλλευσης φαρμακείου ειδικού τύπου δύνανται να συμμετέχουν αδειούχοι φαρμακοποιοί συστεγαζόμενοι στο ίδιο κατάστημα σύμφωνα με την παρ. 1 του άρθρου 7 του ν. 1963/1991 (Α’ 138), φαρμακοποιοί στο φαρμακείο των οποίων έχει πραγματοποιηθεί η συστέγαση της παρ. 6 του άρθρου 36 του ν. 3918/2011 (Α’ 3), καθώς και φαρμακοποιοί που κατέχουν άδεια ίδρυσης και άδεια λειτουργίας φαρμακείου σε διαφορετικό κατάστημα. Έκαστος των φαρμακοποιών δύναται να συμμετέχει στην εταιρεία εκμετάλλευσης φαρμακείου ειδικού τύπου με μία (1) μόνο άδεια ίδρυσης φαρμακείου, η οποία έχει χορηγηθεί βάσει πληθυσμιακών κριτηρίων εντός της ίδιας περιφερειακής ενότητας, με ανώτατο ποσοστό συμμετοχής εξήντα τοις (60%) στο κεφάλαιο, τα κέρδη και τις ζημίες της εταιρείας, αν στην εταιρεία συμμετέχουν δύο (2) εταίροι αδειούχοι φαρμακοποιοί, ή σαράντα τοις εκατό (40%), αν στην εταιρεία συμμετέχουν τρεις (3) ή περισσότεροι εταίροι αδειούχοι φαρμακοποιοί, τουλάχιστον δύο (2) εκ των οποίων ορίζονται στην περίπτωση αυτή ως συνδιαχειριστές. Στους διαχειριστές παρέχεται το δικαίωμα να εξουσιοδοτούν με συμβολαιογραφικό πληρεξούσιο, ή εξουσιοδότηση νόμιμα θεωρημένη ως προς το γνήσιο της υπογραφής, τον ένα (1) εκ των διαχειριστών προς έγκυρη εκπροσώπηση της εταιρείας για τη διενέργεια συγκεκριμένων πράξεων ή τη διεκπεραίωση συγκεκριμένων υποθέσεων αυτής.
3. Η εταιρεία εκμετάλλευσης φαρμακείου ειδικού τύπου έχει έδρα στο φαρμακείο που ορίζουν οι εταίροι στο καταστατικό της εταιρείας, τα δε άλλα καταστήματα φαρμακείων, όπου οι φαρμακοποιοί κάτοχοι των σχετικών αδειών ιδρύσεως και λειτουργίας φαρμακείου συμμετέχουν στην εν λόγω εταιρεία, ορίζονται ως υποκαταστήματά της. Η εταιρεία εκμετάλλευσης φαρμακείου ειδικού τύπου έχει αποκλειστικό σκοπό τη λειτουργία και εκμετάλλευση των ανωτέρω φαρμακείων και η διάρκειά της είναι ορισμένου χρόνου, δυνάμενη να παραταθεί πριν από τη λήξη της, σύμφωνα με τις εκάστοτε ισχύουσες διατάξεις. Η εταιρεία εκμετάλλευσης φαρμακείου ειδικού τύπου έχει έναν (1) Αριθμό Φορολογικού Μητρώου.
4. Κατ’ εξαίρεση των διατάξεων περί των πληθυσμιακών κριτηρίων για τη χορήγηση άδειας ίδρυσης φαρμακείου, επιτρέπεται η συστέγαση στο ίδιο κατάστημα φαρμακείου υπό λειτουργία, από αδειούχο φαρμακοποιό ο οποίος είναι εταίρος σε εταιρεία εκμετάλλευσης φαρμακείου ειδικού τύπου, με φαρμακείο υπό ίδρυση, σύμφωνα με την παρ. 6 του άρθρου 7 του ν. 1963/1991 ή την παρ. 6 του άρθρου 36 του ν. 3918/2011. Αν στην εταιρεία εκμετάλλευσης φαρμακείου ειδικού τύπου συμμετέχουν φαρμακοποιοί συστεγαζόμενοι στο ίδιο κατάστημα, σύμφωνα με την παρ. 1 του άρθρου 7 του ν. 1963/1991 ή την παρ. 6 του άρθρου 7 του ν. 1963/1991 ή την παρ. 6 του άρθρου 36 του ν. 3918/2011, η εταιρεία δεν είναι υποχρεωτικό να λειτουργεί υπό τη μορφή της ομόρρυθμης εταιρείας και να ορίζονται συνδιαχειριστές όλοι οι συμμετέχοντες στη συστέγαση φαρμακοποιοί, αλλά εφαρμόζονται οι διατάξεις του παρόντος.
5. Σε περίπτωση θανάτου αδειούχου φαρμακοποιού, ο οποίος είναι εταίρος σε εταιρεία εκμετάλλευσης φαρμακείου ειδικού τύπου, εφαρμόζεται το άρθρο 20 του ν. 1666/1986 (Α΄ 200) ως προς την άδεια ίδρυσης και λειτουργίας φαρμακείου του θανόντος εταίρου φαρμακοποιού, όταν πληρούνται στο πρόσωπο των κληρονόμων αυτού οι προϋποθέσεις του ανωτέρω άρθρου. Οι κληρονόμοι του θανόντος εταίρου φαρμακοποιού συμμετέχουν στην εταιρεία υποχρεωτικά υπό τη μορφή κοινωνίας κληρονόμων και ορίζουν ως διαχειριστή της έναν (1) εκ των κληρονόμων, ο οποίος εκπροσωπεί την κοινωνία κληρονόμων έναντι των υπολοίπων εταίρων της εταιρείας. Αν οι κληρονόμοι δεν συμφωνούν για τον ορισμό διαχειριστή της κοινωνίας κληρονόμων, οι υπόλοιποι εταίροι της εταιρείας δύνανται να αιτηθούν ενώπιον του αρμόδιου δικαστηρίου τον ορισμό διαχειριστή της κοινωνίας κληρονόμων. Οι κληρονόμοι του θανόντος εταίρου φαρμακοποιού υποχρεούνται να μεταβιβάσουν, στους εταίρους που το επιθυμούν, το εταιρικό μερίδιο που έχουν κληρονομήσει, πριν από την παρέλευση του χρόνου που ορίζεται στο άρθρο 20 του ν. 1666/1986 και σύμφωνα με τους όρους του παρόντος άρθρου. Αν, πριν από την παρέλευση του χρόνου που ορίζεται στο άρθρο 20 του ν. 1666/1986, ένας (1) εκ των κληρονόμων λάβει άδεια άσκησης επαγγέλματος φαρμακοποιού, οι κληρονόμοι υποχρεούνται να μεταβιβάσουν το κληρονομούμενο μερίδιο στον κληρονόμο που απέκτησε την άδεια άσκησης επαγγέλματος. Σε κάθε περίπτωση, είναι υποχρεωτική η συστέγαση του κληρονομικού φαρμακείου του αποβιώσαντος φαρμακοποιού με τους υπόλοιπους αδειούχους φαρμακοποιούς εταίρους, σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις και τους όρους του παρόντος. Αν στο πρόσωπο των κληρονόμων του θανόντος εταίρου φαρμακοποιού δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις του άρθρου 20 του ν. 1666/1986, οι κληρονόμοι υποχρεούνται να μεταβιβάσουν στους εταίρους που το επιθυμούν, το εταιρικό μερίδιο που έχουν κληρονομήσει, εντός ενός (1) έτους από την ημερομηνία θανάτου, και σύμφωνα με τους όρους του παρόντος άρθρου. Ο προσδιορισμός της αξίας του μεριδίου του θανόντος εταίρου φαρμακοποιού που μεταβιβάζεται υποχρεωτικά, η διαδικασία και ο τρόπος μεταβίβασης ορίζονται στο καταστατικό της εταιρείας ή κατόπιν δικαστικής απόφασης, σε περίπτωση διαφωνίας.
6. Στην εταιρεία εκμετάλλευσης φαρμακείου ειδικού τύπου επιτρέπεται η συμμετοχή μόνο φαρμακοποιών κατόχων άδειας ίδρυσης φαρμακείου. Η συμμετοχή ιδιωτών μη φαρμακοποιών, καθώς επίσης και η συμμετοχή νομικών προσώπων, ιδίως, εταιρειών, κοινοπραξιών, συνεταιρισμών, καθώς και υποκαταστημάτων αλλοδαπής εταιρείας απαγορεύεται.
7. Η αποχώρηση του αδειούχου φαρμακοποιού εταίρου από την εταιρεία εκμετάλλευσης φαρμακείου ειδικού τύπου επιτρέπεται σε κάθε περίπτωση, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία και το καταστατικό της εταιρείας. Αν, μετά από την αποχώρηση αδειούχου φαρμακοποιού εταίρου από την εταιρεία εκμετάλλευσης φαρμακείου ειδικού τύπου, οι εταίροι, κάτοχοι άδειας ίδρυσης φαρμακείου, η οποία έχει χορηγηθεί βάσει πληθυσμιακών κριτηρίων, είναι λιγότεροι από δύο (2), η εταιρεία λύεται υποχρεωτικώς.
8. Οι αδειούχοι φαρμακοποιοί, οι οποίοι είναι εταίροι σε εταιρεία εκμετάλλευσης φαρμακείου ειδικού τύπου, είναι συνυπεύθυνοι για κάθε παράβαση της φαρμακευτικής νομοθεσίας, καθώς και για την αυτοπρόσωπη διεύθυνση και την κανονική λειτουργία των φαρμακείων τους, και υποχρεούνται να αναγράφουν τα ονοματεπώνυμά τους στις προθήκες και τις επιγραφές αυτών.
9. Στην εταιρική επωνυμία περιέχεται υποχρεωτικά ο τίτλος «ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ (Ε.Φ.Ε.Τ.)». Ακριβές αντίγραφο του καταστατικού της εταιρείας εκμετάλλευσης φαρμακείου ειδικού τύπου, θεωρημένο από το Γενικό Εμπορικό Μητρώο (Γ.Ε.ΜΗ.) κατατίθεται στη Διεύθυνση Φαρμάκων και Φαρμακείων της κατά τόπον αρμόδιας Περιφερειακής Ενότητας καθώς και στον οικείο Φαρμακευτικό Σύλλογο, εντός προθεσμίας ενός (1) μηνός από την καταχώρισή της στο Γ.Ε.ΜΗ. Το ίδιο ισχύει και για τις τροποποιήσεις του εταιρικού καταστατικού και όλες τις μεταβολές της εταιρείας.
10. Κάθε παράβαση του παρόντος συνεπάγεται την αυτεπάγγελτη ανάκληση των αδειών ίδρυσης που έχουν χορηγηθεί στους φαρμακοποιούς εταίρους της εταιρείας εκμετάλλευσης φαρμακείου ειδικού τύπου, από την αρμόδια για τη χορήγησή τους αρχή.
11. Ειδικότερα ζητήματα λειτουργίας της εταιρείας εκμετάλλευσης φαρμακείου ειδικού τύπου που δεν ρυθμίζονται στο παρόν, ρυθμίζονται με το καταστατικό της εταιρείας σύμφωνα με τη βούληση των εταίρων, υπό την προϋπόθεση ότι οι ρυθμίσεις αυτές δεν αντίκεινται στο παρόν και στην ισχύουσα νομοθεσία.
ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ
ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΣΤΗ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ
επί του σχεδίου νόμου: «Δευτεροβάθμια περίθαλψη, ιατρική εκπαίδευση και λοιπές διατάξεις αρμοδιότητας του Υπουργείου Υγείας»
ΣΥΝΕΝΩΣΕΙΣ/ΣΥΓΧΩΝΕΥΣΕΙΣ ΦΑΡΜΑΚΕΙΩΝ-ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ
Ι.
Εισαγωγικά-Αιτιολογική έκθεση
Με την προς διαβούλευση διάταξη του άρθρου 50 του Σ/Ν με τίτλο «Δευτεροβάθμια περίθαλψη, ιατρική εκπαίδευση και λοιπές διατάξεις αρμοδιότητας του Υπουργείου Υγείας», παρέχεται η δυνατότητα σε δύο (2) ή και περισσότερους φαρμακοποιούς, κατόχους άδειας ιδρύσεως φαρμακείου εντός της ίδιας περιφερειακής ενότητας, να συστήσουν εταιρεία εκμετάλλευσης φαρμακείου ειδικού τύπου, με συγκεκριμένα ανώτατα ποσοστά συμμετοχής στο εταιρικό κεφάλαιο. Όπως προκύπτει από την αιτιολογική έκθεση της αγόμενης προς διαβούλευση διάταξης, με την προτεινόμενη διάταξη σκοπείται, μεταξύ άλλων, η παροχή οικονομικών διευκολύνσεων στους συνεργαζόμενους, ο διαμοιρασμός του επιχειρηματικού κινδύνου και, εν τέλει, η καλύτερη δυνατή εξυπηρέτηση του κοινού.
Από μια απλή ανάγνωση της προτεινόμενης διάταξης φαίνεται ότι αυτή αποβλέπει στην κατ’ αρχήν συνένωση δια συγχώνευσης μικρών επιχειρήσεων φαρμακοποιών κατόχων αδειών ίδρυσης φαρμακείου (ατομικών επιχειρήσεων και μελών ΟΕ συστεγασμένων φαρμακείων). Αυτή είναι άλλωστε η αιτία που προβλέπεται περιορισμός κάθε εταίρου στο ποσοστό συμμετοχής στο εταιρικό κεφάλαιο.
Η διάταξη χαρακτηρίζεται από έλλειμα συνταγματικότητας και εν γένει νομικής αρτιότητας, αλλά και από εν τοις πράγμασι δυσλειτουργικότητα. Η εν θέματι διάταξη του άρθ. 50, αν ήθελε υποτεθεί επιτυχής, θα αποτελούσε διάταξη state of the art, όχι μόνο για το φαρμακευτικό, αλλά για όλους τους επαγγελματικούς συλλόγους που οραματίζονται την ενδυνάμωση των μελών τους δια των συνενώσεων.
Και ναι μεν η διοίκηση του Πανελληνίου Φαρμακευτικού Συλλόγου συμβουλεύθηκε, ως όφειλε, έγκριτη συμβουλευτική εταιρεία κατά την κατάστρωση της διάταξης, πλην όμως η διάταξη που τελικώς παρήχθη (άρθ. 50), πόρρω απέχει, κατά την άποψη του Φαρμακευτικού Συλλόγου Αττικής, από το να μπορεί να υπηρετήσει αποτελεσματικά τον υπέρτατο σκοπό των υγιών συνενώσεων. Πολλώ δε μάλλον πόρρω απέχει από το να είναι, έστω, συμβατή με τη φαρμακευτική νομοθεσία, όπως αυτή έχει διαπλαστεί μέσω της νομολογίας του ΣτΕ.
Προς αποφυγή οιασδήποτε παρερμηνείας, θεωρώ αξιωματικά τα κίνητρα των εμπνευστών της διάταξης, αγαθά και καλοπροαίρετα. Πιθανώς δε η ιδέα, ορθά καταστρωμένη, να είχε περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας.
Κατά την άποψη του Συλλόγου μας η συγκεκριμένη ρύθμιση, αν ψηφιστεί όπως σχεδιάστηκε, δεν θα περάσει επιτυχώς τον έλεγχο συνταγματικότητας της Επιστημονικής Επιτροπής της Βουλής, καθώς εγείρονται ζητήματα συνταγματικότητας και εν γένει νομιμότητάς της. Κατρά πάσα πιθανότητα δε θα δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα από αυτά τα οποία κατ’ αρχήν πρεσβεύει ότι θα επιλύσει.
ΙΙ.
Κωδικοποίηση των επιμέρους ρυθμίσεων του άρθ. 50
Προκειμένου να γίνει κατανοητή η προβληματική που ο ΦΣΑ θα αναπτύξει στα επιμέρους ζητήματα, είναι σκόπιμο να κωδικοποιηθούν τα βασικά χαρακτηριστικά της μορφής εταιρείας που εισάγεται με το άρθ. 50:
(1) Στην «εταιρεία εκμετάλλευσης φαρμακείου ειδικού τύπου» μπορούν να συμμετέχουν εξαντλητικώς οι κάτωθι δυο (2) κατηγορίες φαρμακοποιών (άρθ. 50 παρ. 1, 2 και 6):
α. Μεμονωμένοι φαρμακοποιοί κάτοχοι άδειας ίδρυσης, δηλαδή ατομικές επιχειρήσεις («δύο ή και περισσότεροι φαρμακοποιοί…») (παρ. 1)
β. Ήδη συστεγαζόμενοι φαρμακοποιοί (ν. 1963/91 και ν. 3918/2011) (παρ. 2)
Αποκλείονται : φαρμακοποιοί κάτοχοι μόνο άδειας άσκησης επαγγέλματος, ιδιώτες μη φαρμακοποιοί, εταιρείες και γενικά νομικά πρόσωπα και υποκαταστήματα αλλοδαπών εταιρειών.
(2) τα φαρμακεία που συμμετέχουν πρέπει να λειτουργούν στην αυτή Περιφερειακή Ενότητα. (παρ. 1)
(3) κάθε φαρμακοποιός μπορεί να συμμετέχει μόνο με μια μόνο άδεια ίδρυσης και να έχει ποσοστό που δεν υπερβαίνει το 60%. (παρ. 2)
(4) σε κάθε εταιρεία μπορεί να συμμετέχουν μέχρι 7 άδειες ίδρυσης. (παρ. 2)
(5) κάθε εταίρος που θα έχει την άδειά του εγκατεστημένη στο «εισφερόμενο» φαρμακείο του δικαιούται να συστεγάσει κατ’ εξαίρεση άλλο φαρμακοποιό (ν. 1963/91 ή 3918/2011), εν ολίγοις υποχρεούται να ιδρύσει εταιρεία με αυτόν. (παρ. 4)
(6) σε περίπτωση θανάτου εταίρου «εταιρείας εκμετάλλευσης φαρμακείου ειδικού τύπου»:
α. είναι υποχρεωτική η συστέγαση του κληρονομικού φαρμακείου του αποβιώσαντος με τους λοιπούς αδειούχους φαρμακοποιούς εταίρους, σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις και τους όρους της προτεινόμενης διάταξης.
β. επιτρέπεται η συμμετοχή στην εταιρεία και μη φυσικού προσώπου (κοινωνίας κληρονόμων). Ως προς την διατήρηση της άδειας ισχύουν οι γενικές διατάξεις.
γ. οι κληρονόμοι του θανόντος υποχρεούνται να μεταβιβάσουν στους εταίρους που επιθυμούν το κληρονομηθέν εταιρικό μερίδιο εντός των χρονικών ορίων του άρθ. 20 του ν.1666/1986.
δ. αν μέχρι να εκπνεύσει η ισχύς του άρθ. 20 του ν. 1666/1986 κάποιος κληρονόμος αποκτήσει άδεια ασκήσεως επαγγέλματος οι λοιποί υποχρεούνται να του μεταβιβάσουν το εταιρικό μερίδιο που έχουν κληρονομήσει.
ΙΙΙ.
Ζητήματα Νομιμότητας της διάταξης
Ως προς τα σημεία (1)+(3) ανωτέρω: Με τις διατάξεις των παρ. 1, 2 και 6 της προτεινόμενης διάταξης καταρχάς τίθεται ζήτημα παραβίασης της αρχής της Ισότητας (4.1 Σ) διότι η διάταξη, ενώ αφορά την ίδια κατηγορία επαγγελματιών (φαρμακοποιούς), εντούτοις θεσπίζει δυνατότητα συμμετοχής στην εταιρεία μόνο υπέρ συγκεκριμένης υποκατηγορίας αυτών (των κατόχων άδειας ίδρυσης). Ειδικώτερα, η διάταξη επιτρέποντας τη συμμετοχή στην εταιρεία μόνο σε κατόχους άδειας ίδρυσης, χωρίς να επικαλείται υπέρτερο δημόσιο συμφέρον που να δικαιολογεί τον αποκλεισμό ή την υπέρμετρη δυσκολία των λοιπών, αποκλείει την πρόσβαση σε αυτή τη μορφή εταιρείας σε:
α. φαρμακοποιούς με άδεια ασκήσεως επαγγέλματος που επιθυμούν να συνεταιριστούν ως επενδυτές, μολονότι δεν κατέχουν άδεια ίδρυσης.
β. φαρμακοποιούς που έχουν περισσότερα του ενός φαρμακεία στην ίδια ή σε διαφορετικές περιοχές έχοντας επιλέξει ως τρόπο λειτουργίας τους αυτή των υποκαταστημάτων (άρα τα υφιστάμενα υποκαταστήματα του εταίρου ακόμα και αν είναι στην ίδια Περιφερειακή Ενότητα αποκλείονται αφού καθένα από αυτά λειτουργεί με χωριστή άδειας ίδρυσης)
γ. εταιρείες συνεταιρικών φαρμακείων με άλλο φαρμακοποιό ή με συγγενή
Ο παραπάνω περιορισμός επιτηδευματιών που ανήκουν στην αυτή επαγγελματική κατηγορία , ο περιορισμός του αριθμού των δυνάμενων να συμμετέχουν αδειών ενός φαρμακοποιού καθώς και των ποσοστών με τα οποία μπορεί να συμμετέχει στην εταιρεία (άρθ. 50 παρ. 1, 2 και 6) υπό στοιχεία (3) και (4) ανωτέρω , συνιστά, mutatis mutandis, εκτός των άλλων, και αδικαιολόγητο περιορισμό στην συνταγματικώς προστατευόμενη οικονομική και επιχειρηματική ελευθερία των αποκλειόμενων φαρμακοποιών (5.1. Σ), αφού το μεν δύναται να αποκλείσει τους μη κατόχους άδειας ίδρυσης από την ισότιμη δυνατότητα πρόσβασης στο επάγγελμα, το δε αναγκάζει όσους έχουν ήδη περισσότερα φαρμακεία με τη μορφή υποκαταστημάτων να καταργήσουν σύγχρονες δομές (υποκαταστήματα), προκειμένου να «εισέλθουν» σε εταιρεία εκμετάλλευσης φαρμακείου ειδικού τύπου. Πάντως, η συμμετοχή ενός φαρμακοποιού σε μια τέτοια εταιρεία καταργεί αυτομάτως τη λογική και φορολογική αλληλουχία των επιτυχών ρυθμίσεων του ΠΔ 64/2018 για τα υποκαταστήματα.
Περαιτέρω, ο περιορισμός συμμετοχής στο εταιρικό κεφάλαιο σε ποσοστό 60% (και 40% κοκ) (άρθ. 50 παρ. 2) αντίκειται στις διατάξεις του εμπορικού δικαίου περί της δυνατότητας της Συνέλευσης να αποφασίζει τη χρηματοδότηση της εταιρείας δια της αύξησης εταιρικού κεφαλαίου και της αδυναμίας ή/και άρνησης ορισμένων εταίρων να συμμετέχουν σε αυτήν, με αποτέλεσμα την θεμιτή και πάντως επιτρεπτή αύξηση του εταιρικού κεφαλαίου ορισμένων εταίρων, σε βάρος κάποιων άλλων.
Ταυτόχρονα, οι εν θέματι διατάξεις παραβιάζουν χωρίς αποχρώντα λόγο ή ουσιώδη μεταβολή συνθηκών την πρόσφατη νομολογία του ΣτΕ για το ιδιοκτησιακό καθεστώς των φαρμακείων (ΠΔ 64/2018), πράγμα το οποίο κατά τη γνώμη του Φαρμακευτικού Συλλόγου Αττικής πιθανώς να εγείρει πλήθος αιτήσεων ακύρωσης και να εξαναγκάσει εντέλει τον κλάδο να δεχθεί σε αυτή τη «μορφή εταιρείας» όχι μόνο φαρμακοποιούς κατόχους άδειας ίδρυσης φαρμακείου, αλλά και ιδιώτες και εταιρείες κοκ.
Περαιτέρω και με την επιφύλαξη της φύσης των εταιρειών φαρμακείου ως ειδικού σκοπού (ΠΔ 64/2018), η διάταξη ως προς τον αποκλεισμό συμμετοχής ευρωπαϊκών αλλοδαπών εταιρειών ή υποκαταστημάτων τους, δύναται να εγείρει και ζητήματα παραβίασης της Συνθήκης της Λισαβώνας για την Ευρωπαϊκή Ένωση, στο μέτρο που η εξεταζόμενη ρύθμιση πλήττει την ελεύθερη εγκατάσταση ευρωπαϊκών επιχειρήσεων αποκλειστικού σκοπού.
Ως προς το σημείο (2) ανωτέρω, η γνώμη του Φαρμακευτικού Συλλόγου Αττικής είναι ότι ούτε η ratio ούτε και η σκοπιμότητα της διάταξης, σύμφωνα με την οποία τα φαρμακεία που συμμετέχουν στην «εταιρεία εκμετάλλευσης φαρμακείου ειδικού τύπου» θα πρέπει να λειτουργούν στην αυτή Περιφερειακή Ενότητα (άρθ. 50 παρ. 1), αντί να λειτουργούν όλα σε κοινή γεωγραφική μονάδα αδειοδότησης, σύμφωνα και με τις διατάξεις του άρθ. 36 παρ. 6 του ν. 3918/2011, αιτιολογούνται.
Ως γνωστόν, ο νομοθέτης επέλεξε τη γεωγραφική κατανομή των αδειών ίδρυσης με τρόπο αυστηρό, ακριβώς για να επιτύχει την ισόρροπη κατανομή των αδειών ίδρυσης και τη δημιουργία φαρμακείων με επάρκεια αποθεμάτων για την απρόσκοπτη εξυπηρέτηση των εχόντων ανάγκη φαρμακευτικής περιθάλψεως.
Η διάταξη όπως καταστρώθηκε ανοίγει, κατά τη γνώμη του Φαρμακευτικού Συλλόγου Αττικής, τους ασκούς του Αιόλου για διεύρυνση της κατώτερης γεωγραφικής μονάδας χορήγησης άδειας ίδρυσης και πιθανώς μακροπρόθεσμα να άγει σε διακινδύνευση του πληθυσμιακού κριτηρίου, ιδίως αφ΄ ης στιγμής η προτεινόμενη διάταξη αφήνει αρρύθμιστα σοβαρά ζητήματα και ταυτόχρονα δεν παρέχει καν νομοθετική εξουσιοδότηση για τη ρύθμισή τους με κανονιστική πράξη. Ειδικώτερα, το άρθ. 50 :
1ον/ δεν εξασφαλίζει ότι ο απερχόμενος εταίρος μπορεί να επιστρέψει στην παλιά του έδρα και στο παλαιό του φαρμακείο, το οποίο κατά τη διάρκεια του κοινού εγχειρήματος δεν αποκλείεται να έχει καταργηθεί από υποκατάστημα της εταιρείας ως μη συμφέρον σημείο πώλησης με απόφαση της Συνέλευσης των Εταίρων.
Σε περίπτωση εξόδου εταίρου θα καταργεί άραγε η εταιρεία το συγκεκριμένο υποκατάστημά της και θα το θέτει στη διάθεση του εταίρου για να εγκαταστήσει εκ νέου την επιχείρησή του; Και αν αυτό το συγκεκριμένο σημείο έχει καταστεί προνομιακό για την εταιρεία και δεν επιθυμεί να του το επιστρέψει, τί θα συμβεί;
Ή μήπως, αυτός που θα μετανιώσει τη συνένωση και θα αποσχιστεί από την εταιρεία, θα ξεκινήσει από το μηδέν τον επαγγελματικό του βίο, χαρίζοντας κατ’ ουσίαν το φαρμακείο του στους άλλους εταίρους; Και με ποιο αντάλλαγμα θα φεύγει; (σημειωτέον ότι ο νόμος προβλέπει μόνο για την περίπτωση θανάτου ότι το αντάλλαγμα καθορίζεται στο καταστατικό) και
2ον/ δεν υποχρεώνει τον απερχόμενο εταίρο να επιστρέψει στη συγκεκριμένη εδαφική ενότητα για την οποία αδειοδοτήθηκε (άρα μήπως το πέρασμα από μια τέτοια εταιρεία είναι έμμεσος τρόπος μετακίνησης σε εμπορικά καλύτερες περιοχές εντός της αυτής ΔΕ;),
Κατά τη γνώμη του Συλλόγου μας η διάταξη του άρθ. 50 παρακάμπτει εκ πλαγίου τη ρύθμιση περί πληθυσμιακού κριτηρίου και κατά τούτο αντίκειται στις διατάξεις του πρόσφατου ΠΔ 64/2018, η συνταγματικότητα του οποίου επικυρώθηκε από το ΣτΕ.
Το άνω σημείο (6γ) (άρθ. 50 παρ. 5) σύμφωνα με το οποίο οι κληρονόμοι του θανόντος υποχρεούνται να μεταβιβάσουν στους λοιπούς εταίρους που επιθυμούν το κληρονομηθέν εταιρικό τους μερίδιο εντός των χρονικών ορίων του άρθ. 20 του ν.1666/1986, κατά τη γνώμη του Συλλόγου μας συνιστά παραβίαση του συνταγματικού δικαιώματος των κληρονόμων στην περιουσία (17.1. Σ) εν όψει και του γενικότερου πνεύματος της φαρμακευτικής νομοθεσίας της μεταμνημονιακής εποχής που δεν ανέχεται πλέον τέτοιους περιορισμούς. Τούτο αποκτά ακόμα μεγαλύτερη σημασία αφής στιγμής η διάταξη απαγορεύει, αδικαιολόγητα, στον εταίρο να διαχειριστεί ελεύθερα την περιουσία του και να μεταβιβάσει εν ζωή το εταιρικό του μερίδιο σε συγγενικό του πρόσωπο, προκειμένου επί θανάτου του αυτό να επωφεληθεί της πάγιας νομολογίας του ΣτΕ, σύμφωνα με την οποία σε περίπτωση που ο φαρμακοποιός έχει καταρτίσει προ του θανάτου του εταιρεία με μέλος της οικογενείας του, αυτό δικαιούται εφόσον το φαρμακείο αποτελεί την κύρια εργασία του – καίτοι μη φαρμακοποιός -, να διατηρήσει το κληρονομικό φαρμακείο δια βίου.
Περαιτέρω, η διάταξη του σημείου 6 (δ) σύμφωνα με την οποία «αν κάποιος κληρονόμος αποκτήσει άδεια ασκήσεως επαγγέλματος, οι λοιποί υποχρεούνται να του μεταβιβάσουν το εταιρικό μερίδιο που έχουν κληρονομήσει» (άρθ. 50 παρ. 5) καταλύει κατ’ ουσίαν εκ πλαγίου τον κοινωνικό σκοπό συντηρήσεως της οικογενείας του εκλιπόντος που υπηρετεί ο θεσμός του κληρονομικού φαρμακείου, εξ ου και η άδεια διατηρήσεως κληρονομικού φαρμακείου εκδίδεται περιοριστικώς στο όνομα του/της συζύγου του εκλιπόντος/-ούσης και των ανηλίκων τέκνων του/της και ουχί υπέρ οιουδήποτε άλλου κληρονόμου (πχ τρίτου προσώπου εκ διαθήκης κληρονόμου). Η υποχρέωση να μεταβιβαστούν όλα τα εταιρικά μερίδια των κληρονόμων αποβιώσαντος φαρμακοποιού σε κληρονόμο που κατά τη διατύπωση της διάταξης μπορεί να είναι πρόσωπο διάφορο των ανωτέρω περιοριστικά αναφερόμενων προσώπων (σύζυγος/ανήλικα τέκνα), άγει στον κίνδυνο το ανήλικο τέκνο του αποβιώσαντος φαρμακοποιού καίτοι δικαιούχος της αδείας του κληρονομικού φαρμακείου να μην αποκτήσει ποτέ την επιχείρηση του αποβιώσαντος γονέα του, αλλά να την αποκτήσει ένα άλλο πρόσωπο που μπορεί να είναι και εξωτικός κληρονόμος που κληρονόμησε εκ διαθήκης, δηλαδή μη μέλος της οικογένειας, το οποίο έτυχε να προηγηθεί χρονικώς στη λήψη άδειας ασκήσεως επαγγέλματος έναντι του τέκνου του αποβιώσαντος αδειούχου. Η διάταξη στην ουσία εξαναγκάζει εκ πλαγίου τον κληρονόμο της αδείας να μεταβιβάσει την άδεια του σε έτερο κληρονόμο που θα έχει συγκεντρώσει όλα τα εταιρικά μερίδια των κληρονόμων εις χείρας του λόγω χρονικά πρότερης λήψης άδειας ασκήσεως επαγγέλματος, αφού ο ίδιος ο δικαιούχος βάσει της θεσπιζόμενης παρ. 5 δεν θα έχει και δεν θα διατηρεί πλέον εταιρικό μερίδιο (θα του το έχει μεταβιβάσει υποχρεωτικώς).
III.
Λοιπά ζητήματα
Τέλος, ο φαρμακευτικός Σύλλογος Αττικής έχει την άποψη ότι η διάταξη του άρθ. 50 αντιφάσκει εσωτερικώς, αλλά και καταργεί καίρια σημεία του ΠΔ 64/2018, μολονότι αυτό έχει υποστεί δις τη βάσανο του ελέγχου συνταγματικότητας του ΣτΕ.
Συγκεκριμένα, οι διατάξεις του άρθ. 50 είναι εντελώς αντιφατικές, διότι καταρχήν ενώ απαγορεύουν ρητώς (παρ. 1,2 και 6) τη συμμετοχή εταιρειών ως μετόχων στην εταιρεία και επιπλέον ορίζουν ότι όλα τα φαρμακεία των εταίρων (πλην αυτού της έδρας) ορίζονται ως υποκαταστήματα της έδρας της εταιρείας και θα λειτουργούν με κοινό ΑΦΜ, κατά τον αυτό χρόνο προβλέπουν επίσης, όλως αντιφατικώς προς την προτέρα ρύθμιση, ότι κάθε εταίρος που έχει την άδειά του εγκατεστημένη στο φαρμακείο του που είναι υποκατάστημα της εταιρείας, δικαιούται να συστεγάσει κατ’ εξαίρεση άλλο φαρμακοποιό, σύμφωνα με τις διατάξεις των ν. 1963/91 ή 3918/2011. Εν ολίγοις, με τη ρητή παραπομπή στις διατάξεις των νόμων αυτών, η διάταξη προβλέπει ότι μεταξύ των συστεγαζόμενων φαρμακοποιών θα ιδρύεται αναγκαστικά εταιρεία, η οποία εκ του νόμου αλλά και εκ της κοινής πείρας θα έχει έδρα το συγκεκριμένο κατάστημα όπου πραγματοποιείται η συστέγαση και ως εκ τούτου δεν θα μπορεί παρά να έχει διαφορετικό ΑΦΜ από την εταιρεία, καθώς τόσο στη νομική, όσο και στη φοροτεχνική επιστήμη, δεν απαντάται περίπτωση όπου υποκατάστημα εταιρείας, όπως αυτό της συστέγασης, λειτουργεί με χωριστό ΑΦΜ από αυτό της έδρας της.
Περαιτέρω, μολονότι η διάταξη της παρ. 4 του άρθ. 50 παραπέμπει ρητώς στους ν. 3918/2011 και 1963/91 που προβλέπουν την υποχρεωτική σύσταση ΟΕ επί συστεγάσεως φαρμακείων, στην παρ. 5 του άρθρου 50, όλως αντιφατικώς, ορίζεται επίσης ρητώς ότι δεν είναι απαραίτητο η εταιρεία συστεγασμένων φαρμακείων να είναι ΟΕ. Περαιτέρω, η παρ. 4 δεν προσδιορίζει τί είδους εταιρεία θα είναι αυτή η συστέγαση, ούτε με ποια φοροτεχνική μέθοδο η συστηνόμενη για τη συστέγαση εταιρεία θα μπορέσει να διατηρήσει το ΑΦΜ της «εταιρείας εκμετάλλευσης φαρμακείου ειδικού τύπου», μολονότι θα αποτελεί νέο αυτοτελές νομικό πρόσωπο με δικό του ΑΦΜ.
Εν κατακλείδι, η διάταξη του άρθ. 50 σκοπεί σε συγχωνεύσεις φαρμακείων, χωρίς ωστόσο να επιλύει κρίσιμα ζητήματα. Οι επιδιωκόμενες συγχωνεύσεις μπορούν να εξυπηρετηθούν άριστα με τις γενικές διατάξεις του ν. 4601/2019 (ΦΕΚ Α’ 44/09-03-2019) περί εταιρικών μετασχηματισμών και τα φορολογικά κίνητρα του ν. 4935/2022 (ΦΕΚ 103/ΤΑ/26.5.2022) «Κίνητρα Ανάπτυξης Επιχειρήσεως μέσω Συνεργασιών και Εταιρικών Μετασχηματισμών και άλλες Διατάξεις», χωρίς να απαιτείται προσφυγή σε αυτό το δαιδαλώδες πόνημα.
Αναπάντητα, παρόλα αυτά, μένουν αρκετά ερωτήματα από το σχεδιασμό της εν θέματι διάταξης:
1. Για παράδειγμα, τί θα απογίνει όποιος αποφασίσει να φύγει από αυτή την εταιρεία; Πού θα ανοίξει ξανά το φαρμακείο του;
2. Σε ποια αξία θα πουλήσει το μερίδιό του; Δεν υπάρχουν προβλέψεις.
3. Και τί θα γίνει αν το υποκατάστημα στο οποίο στεγάζεται το φαρμακείο του έχει στο μεσοδιάστημα καταστραφεί ή αν αντίθετα έχει διαπρέψει από πλευράς κερδοφορίας;
4. Θα είναι πρόθυμη η εταιρεία να το εγκαταλείψει και να το παραδώσει στον αποχωρούντα μέτοχο; Ή ακόμα χειρότερα, σε περίπτωση που η Συνέλευση των εταίρων στο πλαίσιο των επιχειρηματικών της επιλογών αποφασίσει στη συνέχεια ότι δεν επιθυμεί εγκατάσταση στο σημείο αυτό και κλείσει κάποια υποκαταστήματά της, τί θα απογίνει η άδεια ιδρύσεως του συγκεκριμένου φαρμακοποιού που νομιμοποιούταν να ιδρύσει φαρμακείο στη συγκεκριμένη ΤΚ, ΔΚ ή ΔΕ ή Δήμο όπου λειτουργούσε; θα διατηρείται στον αέρα και για ποιο διάστημα;
5. Όταν θα εισέρχονται συστεγασμένοι φαρμακοποιοί ως φυσικά πρόσωπα ποια αξία θα φέρεται να εισφέρει έκαστος αφού οι ορκωτοί θα βγάζουν μια ενιαία έκθεση αποτίμησης που θα αφορά την επιχείρησή τους ως ενότητα;
6. Στους 7 φαρμακοποιούς που συμμετέχουν κατ’ανώτατο συμπεριλαμβάνονται και οι κατ’ εξαίρεση συστεγαζόμενοι; Αυτοί εισερχόμενοι θα λαμβάνουν από το εταιρικό μερίδιο του εταίρου που τους συστεγάζει ή από το μερίδιο όλων αναλογικά;
ΙV.
Συμπέρασμα-πρόταση
Κατά την άποψη του Συλλόγου μας, το εγχείρημα της συνένωσης/συγχώνευσης φαρμακείων, όπως επιχειρείται με την διάταξη του άρθ. 50, έχει υψηλό κόστος ρευστοποίησης των υφιστάμενων επιχειρήσεων και εξυπηρέτησης των φορολογικών χειρισμών που απαιτούνται για μια τέτοια μετατροπή, χωρίς να επιλύει σοβαρά πρακτικά ζητήματα που θα πρέπει να ρυθμιστούν με σημείο αναφοράς την πολύτιμη εμπειρία φαρμακοποιών που είναι μέλη σε παρόμοια άτυπα σχήματα.
Ως μια πρώτη σοβαρή διορθωτική κίνηση προτείνεται να τροποποιηθεί η διάταξη των παρ. 1,2 και 6, ώστε να επιτρέπεται η συμμετοχή εν γένει φαρμακοποιών και καθώς και εταιρειών εκμετάλλευσης/συστέγασης φαρμακείων που θα κατέχουν ένα ενιαίο εταιρικό μερίδιο στην εταιρεία ειδικού τύπου, δηλαδή μέτοχος της εταιρείας θα είναι η εταιρεία του φαρμακείου και όχι ο κάθε μεμονωμένος αδειούχος της, χωρίς και πάλι η διάταξη να απαλλάσσεται των άνω σοβαρών νομικών της πλημμελειών.
Κατά τη γνώμη του Φαρμακευτικού Συλλόγου Αττικής η συμμετοχή σε εταιρεία εκμετάλλευσης φαρμακείου ειδικού τύπου αν δεν διορθωθεί ουσιωδώς σύμφωνα με τις παραπάνω επισημάνσεις περί νομιμότητας, θα οδηγήσει πιθανώς σε αφανισμό πολλών μικρών φαρμακείων που θα «μεταφερθούν» ως επιχειρηματικές αξίες σε τέτοιες εταιρείες και έπειτα … «γαία πυρί μιχθήτω».
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ Ο ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΛΟΥΡΑΝΤΟΣ ΗΛΙΑΣ ΓΙΑΝΝΟΓΛΟΥ